صرع و درمان غیردارویی(۱)

واژه صرع به معنای غافلگیر كردن از زمان بقراط حكیم موسوم بوده است ومنظور اختلال مزمن و طغیان عمل مغزی است كه به علت تخلیه الكتریكی نامتعارف و متناوب مغز پیدا می شود و علائم آن حملات ناگهانی و موقت، بیهوشی و تشنج متناوب با فواصل سلامت ظاهری است. بررسی پاتوفیزیولوژی بیماری در قرن نوزدهم توسط عصب شناس برجسته انگلیسی به نام جان جكسون صورت گرفته است. او با همكاری مركز علوم پزشكی نوین، مشاهدات دقیق كلینیكی خود را روی بسیاری از بیماران مصروع انجام داد و به این نتیجه رسید كه انواع متعددی از حمله های صرع وجود دارد كه علت های متفاوتی دارند. اولین توصیف صرع در كتاب درسی بقراط در۳۵۰ سال پیش از میلاد مسیح آورده شده است كه در آن از صرع به عنوان بیماری بقراطی (هپیوكراتیك) نام برده شده است. علاوه بر جكسون طبقه بندی های دیگری توسط پزشكان برجسته ای نظیر راسل رینولد در سال ۱۸۶۱ صورت گرفته است كه صرع را به سه دسته تقسیم می كند:
۱ - صرع سمپاتیك كه تشنجاتی را نشان می دهد كه همراه با اختلال ساختاری سیستم عصبی است.
۲- تشنجاتی كه همراه با حالات ساختاری خارج از سیستم عصبی مركزی است مانند ناتوانی كلیه.
۳- حملاتی كه بدون حالات ساختاری موجود در داخل یا خارج سیستم عصبی است. ویلیام گاوزر در سال ۱۸۸۱ صرع را به سه دسته گرند مال، پتی مال و هستریك تقسیم نموده است.
اما اخیراً مركز طبقه بندی بین المللی بیماری های صرع حملات را به طبقات دیگری تقسیم بندی نموده است كه در این نوع طبقه بندی اهداف كاربردی را در درمان دنبال می كند.
براساس این طبقه بندی حمله های صرع به دو دسته تقسیم می شوند:
۱ - حمله های یك طرفه
۲- حمله های تعمیم یافته
در حمله های صرع یك طرفه، تخلیه الكتریكی در بخشی از نواحی آسیب دیده كورتكس رخ می دهد و بیمار هشیاری خود را از دست نمی دهد. این نوع حمله را صرع حسی مركزی نیز می گویند. در حمله های تعمیم یافته تغییرات به صورت دو طرفه و همزمان در هر دو نیمكره مغز صورت می گیرد و فرد بیمار هشیاری خود را از دست می دهد. صرع گرندمال (ترنیك- كلونیك)، ابسنس یا پتی مال و اسپاسم شیرخواران مربوط به این نوع حمله می باشند.
درمان غیردارویی بیماری صرع
استفاده از روشهای غیردارویی در كنار دارو درمانی در درمان بیماری صرع نقش عمده ای در كنترل حملات صرعی دارد. قبل از تعیین شیوه درمان غیردارویی، بررسی و ارزیابی كلی بیمار اعم از ویژگیهای شخصی و شخصیتی وی مانند سن بیمار، وضعیت تحصیلی و رفتار وی، نوع ارتباط بیمار با خانواده و بالعكس، میزان بهره هوشی و سایر موارد از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین قبل از درمان، ارزیابی شرایط و خصوصیات بیمار در تعیین شیوه درمان غیردارویی بسیار حائز اهمیت است.
به طور كلی تحقیقات نشان می دهد سه شیوه درمان غیردارویی در كنترل حملات صرعی بسیار مؤثر است كه عبارتند از: رفتار درمانی، خانواده درمانی و گروه درمانی. پیش از پرداختن به چگونگی كاربرد این روش ها جهت كنترل و درمان حمله های صرعی، لازم است به نكاتی جهت كنترل نیازهای فیزیولوژیك بیمار اشاره گردد:
نكته اول رعایت پرهیز غذایی در این بیماران است. متأسفانه تا به حال توجه چندانی به نوع مواد غذایی و یا مقدار مورد مصرف توسط بیماران صورت نگرفته است. اصولاً حذف كردن صبحانه می تواند مورد بسیار خطرناكی برای چنین بیمارانی باشد زیرا می تواند منجر به هیپوگلسیمی در ساعات صبح گردد. از طرف دیگر، مقدار زیادی ئیدرات كربن در صبحانه اما بدون مقدار پروتئین لازم، می تواند منجر به انعكاس حالت های شبیه هیپوگلسیمی شود. كاهش قند خون یك عامل تسهیل كننده در بروز حمله های صرعی است. به عبارت دیگر یك تغذیه متعادل، اهمیت بسیار زیادی دارد. تغذیه براساس سه وعده غذا در روز در فواصل نسبتاً منظم، به طور قابل توجهی به عادت «خوردن بر حسب نیاز» ترجیح داده شده است. نكته دیگری كه در سلامتی و كنترل بیماری این بیماران اهمیت دارد، «بیداری و خواب» آنان است. اهمیت ساعات كافی و منظم خواب را نمی توان كامل برآورد كرد. صرع تعمیم یافته اولیه (نوع خوش خیم اختلال تشنجی) را نمی توان بدون تمركز روی مقدار خواب مورد نیاز به طور مؤثر كنترل كرد.مقدار خواب مورد نیاز از بیماری به بیماری دیگر حتی بین كودكان و نوجوانان و بزرگسالان نیز متفاوت است. در كل ۷ الی ۸ ساعت خواب شبانه كافی خواهد بود، مگر اینكه داروها نیاز به خواب را افزایش دهند. اشتباه است كه فرض شود اهمیت ساعات خواب فقط به صرع دی تعمیم یافته اولیه محدود است. فقدان خواب یك شرایط تحریكی را در سیستم اعصاب مركزی ایجاد می نماید كه در واقع می تواند در هر بیمار مبتلا به اختلال تشنجی، صرع زا باشد. به عبارتی می بایستی اشاره گردد كه محرومیت بیش از حد خواب صرع زا نیست، اما ممكن است یك عامل نیرومند در افزایش فعالیت تشنجی باشد. (رودین، ۱۹۸۴)

منبع : خبرگزاری فارس