شنبه, ۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 27 April, 2024
مجله ویستا
خیام در فراسوی ادبیات
نام خیام برای ما ایرانیان و البته برای بسیاری از جهانیان یادآور رباعیات پرشوری است که جان انسان را نوازش میدهد. بویژه در مغربزمین او را به واسطه ترجمه آزاد فیتزجرالد از آثارش میشناسند، اما خیام فراتر از آنکه شاعری شوریده باشد دانشمندی یگانه در عصر خود بود که مرزهای دانش ریاضیات را به پیش برد و تنها بداقبالی او آن بود که آثار پیشرفته او در جبر مدتها مفقود شد و زمانی به دست اروپاییان افتاد که آنها راه جدید خود را پساز رنسانس در پیش گرفته بودند.
خیام، ریاضیدان و اخترشناسی کامل و بینظیر در عصر خود بود و حتی میتوان گفت به واسطه آثاری که از او به جای مانده است بیش از آنکه به معنی علم در دوران خود نزدیک باشد به علم مدرن نزدیک شده بود.
یکی از برجستهترین کارهای او در زمینه دانش نجوم به تصحیح تقویم بر میگردد. تقویم معروف جلالی که پایه یکی از دقیقترین تقویمهای رایج در جهان است، براساس محاسبات و رصدهای عمر خیام به دست آمد.
او که به دعوت سلطان جلالالدین ملکشاه سلجوقی به کار اصلاح تقویم پرداخته بود، توانست به همراه همکارانش طول سال خورشیدی را برابر با ۲۴۲۱۹۸۵۸۱۵۶.۳۶۵ روز محاسبه کند که تا ۶ رقم اعشار درست است. این تقویم در هر ۵۵۰۰ سال تنها ۱ ساعت خطا دارد در حالیکه دقیقترین تقویم رایج بعدی که تقویم میلادی گریگوری است (تقویمی که امروزه در کشورهای غربی استفاده می شود) در هر ۳۳۳۰ سال یک روز خطا دارد.
اما با وجود این کار بزرگ نقش مهم او در دانش جبر بود.
دانش جبر در آن دوره در حال شکلگیری بود و تلاش برای حل معادلات در جهان اسلام آغاز شده بود و به مرحله ای مهم رسید. خیام این تلاش را به اوجی کم نظیر رساند. مهمترین تلاش خیام در ریاضیات را به حل هندسی معادلات درجه سوم نسبت میدهند. جایی که او با کمک مقاطع مخروطی که متناظر با معادلات درجه سوم بود، سعی در حل اینگونه معادلات داشت.
این قبیل مسائل اینک یکی از بنیانهای مسائل جبری در عصر ما به حساب میآید. خیام همچنین به محاسبه ضرایب بسط معروف دو جملهای برای توانهای مختلف پرداخت و آنها را در قالبی هندسی به شکل یک مثلث ارائه کرد. بعدها پاسکال و نیوتون نیز همین مثلث را بهکار گرفتند و دانش آموزان جهان امروزه این مثلث کار آمد را بهنام مثلث خیام پاسکال نیوتون میشناسند.
جرج سارتن که از او به پدر تاریخ علم نام برده میشود درباره خیام مینویسد که این دانشمند فراتر از زمان خود قلهای درخشان در جبر قرون وسطی بود. اگر دانش او در زمانش مورد استفاده و پیگیری قرار میگرفت، شاید دانش ریاضیات امروز سالها جلوتر از ما بود.
پوریا ناظمی
منبع : روزنامه جام جم
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
ایران مجلس شورای اسلامی مجلس حجاب دولت دولت سیزدهم رئیسی رئیس جمهور سیدابراهیم رئیسی گشت ارشاد توماج صالحی جمهوری اسلامی ایران
تهران قتل شهرداری تهران سیل هواشناسی پلیس کنکور وزارت بهداشت بیمارستان سلامت زنان سازمان سنجش
قیمت دلار خودرو قیمت خودرو بازار خودرو دلار بانک مرکزی قیمت طلا سایپا مسکن ارز ایران خودرو تورم
سینمای ایران سینما سریال تلویزیون سریال پایتخت قرآن کریم موسیقی رهبر انقلاب فیلم ترانه علیدوستی مهران مدیری کتاب
کنکور ۱۴۰۳ اینترنت عبدالرسول پورعباس
اسرائیل رژیم صهیونیستی آمریکا فلسطین غزه جنگ غزه روسیه چین حماس اوکراین ترکیه ایالات متحده آمریکا
فوتبال پرسپولیس استقلال جام حذفی آلومینیوم اراک فوتسال بازی تیم ملی فوتسال ایران تراکتور باشگاه پرسپولیس بارسلونا سپاهان
هوش مصنوعی نخبگان سامسونگ مدیران خودرو اپل فناوری آیفون ناسا بنیاد ملی نخبگان ربات رونمایی
سازمان غذا و دارو کاهش وزن روانشناسی بارداری مالاریا افسردگی آلزایمر