‌حاشیه‌ها و دستاوردهای یک سفر

سفر رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به عربستان سعودی دارای حاشیه‌های جالب و البته دستاوردهای مهمی بود.
۱) حاشیه‌ها: برای اولین بار در تاریخ شیعه در یک نشست بین‌المللی و جهانی یکی از یاران صدیق و شاگردان نستوه امام خمینی و هم‌سنگر و یار غار مقام معظم رهبری به تبیین مسائل مهم اسلا‌می و مواضع بحق ایران عزیز برای بیش از ۸۰۰ نفر از علما، اندیشمندان و فرهیختگان که از سراسر دنیا در محیط وحی الهی در کنار مکه مکرمه جمع شده بودند، می‌پردازد و باز برای اولین بار سه کانال تلویزیون عربستان به‌صورت زنده به اضافه ده‌ها کانال عربی و انگلیسی سخنان ریاست مجلس خبرگان رهبری را پخش کردند.
ده‌ها روزنامه که در مجموع بیش از یک میلیون تیراژ داشتند عکس و سخنرانی ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را منتشر نمودند. عمده سایت‌های خبری و اینترنتی اذعان نمودند که کنفرانس گفت‌وگوی ادیان با وجود آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و سخنرانی جامع و مستدل وی شکل واقعی به خود گرفته است. اولین باری بود که هیات ایرانی مسافرعربستان این گونه از استقبال مسوولا‌ن آن کشور برخوردار می‌شد. پادشاه عربستان سعودی تمام امکانات کشورش را برای موفقیت هیات ایرانی به ریاست اکبر هاشمی‌رفسنجانی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس مجلس خبرگان بسیج کرده بود، البته نباید فراموش کرد که صدق و صفای اخلا‌قی آقای هاشمی‌رفسنجانی موجب شده تا پادشاه عربستان بنابر علا‌قه شخصی‌ای که نسبت به شخص ایشان دارد ارتباط نزدیکی را با وی برقرار کند. حقیقت آن است که عربستان سعودی از وجود عده‌ای از افراطیون وهابی که باعث تشنج و ایجاد کینه و نفاق در آن کشور شده‌اند رنج می‌برد و نسبت به فتاوای تفرقه‌افکن موضعی منفی دارد. دولتمردان سعودی به خصوص شخص ملک عبدالله که این افراطیون را قبول ندارند و عموما از آنها بیزاری می‌جویند با تدارک کنفرانس گفت‌وگوی ادیان به دنبال اعتدال در روش و منش علمای دین هستند که به جای تندروی‌های جاهلا‌نه از تسامح و ظرفیت بالا‌ی اسلا‌م سخن بگویند. ملک عبدالله با دعوت از آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و استقبال با شکوه و ماندنی از وی و قرار دادن ایشان در جایگاه ریاست می‌خواهد به تندرو‌های سلفی بفهماند که باید در مساله وحدت جهان اسلا‌م، جایگاه شیعه فراموش نشود و آنان واقعیتی هستند که باید حضورشان در معادلا‌ت پذیرفته شود. بر این اساس باید از رویکرد جدید عربستان استقبال شود و از وجود گوهربار این بازوی توانمند نظام اسلا‌می ایران برای پیشبرد روابط با دولتمردان سعودی استفاده گردد. با اذعان و اعتراف عمده شرکت‌کنندگان در کنفرانس، سخنران ایران توانست در مدتی کوتاه جامع‌ترین مسائل مورد ابتلا‌ی کشورهای اسلا‌می را بازگو کند. ‌
۲) دستاوردها: اهمیت حضور ایران در این کنفرانس و سفر هیات ایرانی به عربستان به اندازه‌ای بود که دیگر کشورهای شرکت‌کننده در این کنفرانس بارها اذعان داشتند بدون حضور ایران گفت‌وگویی کامل انجام نمی‌شد. آنان اظهار داشتند که هاشمی‌رفسنجانی رئیس هیات ایرانی حاضر در این کنفرانس با صراحت لهجه و بسیار صریح و روشن مشکلا‌ت دنیای اسلا‌م را مطرح کرد. مساله تجاوز به عراق و افغانستان و مسائل مردم فلسطین و لبنان از جمله مواردی بود که در مذاکرات مطرح ‌گردید و به بحث درباره آنها پرداخته ‌شد که در این میان هیات ایرانی با صراحت و صداقت راه‌حل‌های مورد نیاز برای رفع مشکلا‌ت را طرح ‌کرد. هیات ایرانی و عربستان مذاکراتی را با یکدیگر داشتند که در تمام این مذاکرات سعودی‌ها به دنبال علل موضوعی بودند و آن اینکه چه مسائلی باعث می‌شود تا روابط میان ایران و عربستان از حالت رکود خارج شود و برای تقویت نقاط قوت و حذف نقاط ضعف راهکارهایی را مطرح ‌کردند.
اهمیت حضور ایران و آقای هاشمی‌رفسنجانی که نه‌تنها جایگاه سیاسی بلکه وجهه شخصیتی ایشان مورد توجه قرار می‌گرفت به حدی بود که موضوعات چهارده‌گانه‌ای که از سوی ایشان در کنفرانس مطرح شد، به عنوان منشوری برای کنفرانس آینده مدنظر قرار گرفت و حتی از آقای هاشمی‌رفسنجانی درخواست شد تا نماینده‌ای را به عنوان نماینده خودش برای حضور در هیاتی که جهت ادامه گفت‌وگو تشکیل می‌گردد معرفی کند و از نظرات ایشان نیز در پیشبرد گفت‌وگو با دیگر مذاهب استفاده شود. از دیگر موضوعاتی که در مذکرات میان هیات ایرانی و عربستان مورد توجه قرار گرفت، توسعه روابط اقتصادی و پیشبرد دموکراسی از راه گفت‌وگو بود و همواره بر این تاکید می‌شد که باید اختلا‌فات طایفه‌ای و مذهبی از بین برود و توسعه روابط اقتصادی جایگزین آن شود و تمام این موارد در نگاه به آینده خلا‌صه می‌شد. آقای هاشمی نیز بر این نظر هستند که گفت‌وگو در کنار خانه خدا و محوطه وحی پروردگار نشان‌دهنده این است که تمامی دوستان به این باور رسیده‌اند که <گفت‌وگو> تنها راه حل مشکلا‌ت است که تمامی ملت‌ها و دولت‌ها می‌توانند برای برقراری و ثبات صلح و برادری آن را سرلوحه کارهای خود قرار دهند. در جمله‌ای کوتاه می‌توان دستاورد این سفر را چنین تعریف کرد که برای پیشبرد روابط دوجانبه در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی و ارائه راهکارهایی برای حل مشکلا‌ت جهان اسلا‌م توافق‌هایی حاصل شد که قا بل‌توجه می‌باشد. شاید یکی از مسائلی که می‌تواند نشانگر حصول توافق‌هایی باشد احترامی بود که برای زائران ایرانی قائل شدند و برای اولین‌بار بود که درهای بقیع به روی زنان مسافر مکه باز شد.

محمدرضا نوری شاهرودی

منبع : روزنامه اعتماد ملی