موشک اسکندر در برابر سپر پدافند موشکی آمریکا در اروپا

استقرار سامانه پدافند موشکی ایالات متحده در اروپا به بهانه دفاع از اروپا و خاک آمریکا در برابر حملات احتمالی موشکی از جانب کشورهای موسوم به محور شرارت یکی از بزرگترین چالش ها در روابط دولت ایالات متحده با فدراسیون روسیه می باشد. دولت آمریکا با وجود مخالفت های جدی روسیه پروژه استقرار سامانه پدافند موشکی را با امضای قراردادهایی با دو کشور جمهوری چک و لهستان پیش می برد و کماکان اصرار دارد این پروژه را تا سال ۱۳۹۱ به انجام برساند . مسکو نیز با اذعان به تصمیم اکید واشنگتن برای تکمیل این پروژه می کوشد با تهدید کشورهای چک و لهستان آنها را از میانه راه بازگرداند.
دیمیتری مدودف رئیس جمهور فدراسیون روسیه پس از پیروزی تاریخی باراک اوباما در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در ۱۵ آبان سالجاری در جریان سخنرانی عمومی خود خطاب به مردم روسیه اعلام کرد دولت وی در نظر دارد موشک های کوتاه برد بالستیک اسکندر را در استان کالنینگراد (بخش جدا از خاک اصلی روسیه واقع در کرانه دریای بالتیک و بین لهستان و بلاروس ) مستقر نماید . دو روز بعد در ۱۷ آبان سالجاری آژانس خبری ریانووستی به نقل از یکی از مقامات وزارت دفاع روسیه که خواست نامش فاش نشود خبر داد کرملین تا سال ۱۳۹۴ حداقل پنج گردان را در استان کالنینگراد مستقر خواهد ساخت که به سامانه « موشک کوتاه برد اسکندرـام مجهز خواهند بود.
از سوی دیگر دیمیتری روگوزین نماینده روسیه در ناتو اعلام کرد : استقرار موشک های تاکتیکی دقیق در منتهاالیه غربی خاک روسیه سپر موشکی آمریکا را بی اثر می کند . وی در مصاحبه تلفنی با خبرگزاری نووستی در ۱۵ آبان سالجاری افزود : ناتو باید از پیش می دانست اقدامات نابخردانه آن سازمان ممکن است نتایج خوبی به بار نیاورد. هیچ فرد عاقلی نمی تواند قصه ها در مورد تهدیدات موشکی ایران را باور کند و اینکه هزاران کیلومتر دورتر از آن و در حاشیه دریای بالتیک ضرورتی برای استقرار سامانه رهگیر موشکی وجود داشته باشد. هیچ کس باور نمی کند اسامه بن لادن در پی کسب موشکی باشد که غرب را تهدید کند. سپر موشکی آمریکا هدفی جز خدشه دار کردن امنیت اروپا ندارد. وی در ادامه خاطرنشان کرد پاسخ روسیه به سپر موشکی کم هزینه و موثر خواهد بود.
آناتولی تسیانوک تحلیلگر روسی در مصاحبه با همین خبرگزاری گفت : استقرار سامانه های اسکندر بهترین پاسخ ممکن به طرح های موشکی آمریکا برای اروپا خواهد بود.
در۲۹ آبان سالجاری خبرگزاری ریانووستی در گزارشی به قلم پیوترگونچا خبر داد روسیه ممکن است به عنوان پاسخی نامتقارن به استقرار سامانه پدافند ضد موشک آمریکا در اروپا سامانه های موشک تاکتیکی اسکندر را در بلاروس مستقر نماید. سپهبد ولادیمیر زارتیسکی فرمانده نیروی موشکی و توپخانه روسیه در پاسخ به پرسش روزنامه نگاران در این باره گفت : چرا ما نباید در شرایطی خاص و در راستای موافقتنامه همکاری با بلاروس دست به اقدام متقابل نزنیم . در عین حال مینسک اعلام نمود تیپ موشکی که قرار است با موشک های اسکندر تجهیز شود در منطقه ماگلیف و در نزدیکی مرز این کشور با روسیه استقرار خواهد یافت . روس ها با اعلام این خبر خواستند به چک و لهستان هشدار دهند در صورت استقرار پدافند ضدموشک آمریکا در خاک آن کشورها با تهدید تهاجم موشک های اسکندر مواجه خواهند شد.
موشک اسکندر موشکی یک مرحله ای و کوتاه برد است و موتور محرک آن با سوخت جامد کار می کند. این موشک از پشت کامیون های چهارمحوری پرتاب می شود. هریک از این کامیون ها توانایی حمل دو فروند موشک را دارد. سامانه موشکی اسکندر دارای کامیون های دیگری از جمله کامیون ویژه بارگذاری مجدد موشک در سکوهاست و هریک از این کامیون ها نیز دو موشک را حمل می کنند. این سامانه دارای خودروهای کنترل آتش داده پردازی و تعمیر و نگهداری نیز می باشد. موشک اسکندر مجهز به سیستم کنترل پرواز درونی است و کلاهک آن سیستم هدایت اپتیکی مستقل دارد. این سیستم به کنترل کنندگان پرواز امکان می دهد مسیر پرواز موشک را تنظیم کنند. پاره ای از ویژگی های سامانه موشکی اسکندر عبارتند از :
ـ برد پروازی : ۲۸۰ ـ۵۰ کیلومتر (این برد برای نوع اسکندر ـ ام نزدیک به ۵۰۰ کیلومتر است );
ـ وزن موشک هنگام پرواز : ۳۸۰۰ کیلوگرم ;
ـ وزن سکوی پرتاب : ۴۰۰۰۰ کیلوگرم ;
ـ تعداد پرسنل پرتاب کننده : ۳ نفر .
سامانه موشکی اسکندر در سال ۱۳۸۳ برای ورود به خدمت در ارتش روسیه در نظر گرفته شد و استقرار آن در سال ۱۳۸۴ جنبه عملیاتی به خود گرفت . گفته می شود سامانه موشک تاکتیکی اسکندر پیشرفته ترین موشک سطح به سطح موجود در می باشد SS -۱۲ است . موشک اسکندر نوع پیشرفته تر موشک توچکا یا SS -۶۲ جهان است . عنوان این سامانه در دسته بندی ناتو که پیش تر به طور گسترده ای در جنگ دوم چچن و همچنین درگیری روسیه و گرجستان مورد استفاده قرار گرفت . ماموریت MLRS متعارف و معمول این سامانه شامل هدف قرار دادن سامانه های پشتیبانی آتش دشمن نظیر : راکت انداز چند لول توپخانه دوربرد سامانه های پدافند موشکی پایگاه های هوایی سامانه های فرماندهی کنترل و ارتباطات و همچنین تاسیسات زیرساختی می باشد.
موشک اسکندر می تواند کلاهک های خوشه ای و یا نفوذکننده در استحکامات (سنگرشکن ) نیز سوار کند. گفته می شود کلاهک ترموباریک (مکنده اکسیژن ) نیز از جمله کلاهک هایی است که می تواند سوار این موشک شود. این کلاهک ها با مکیدن اکسیژن هوا سربازان و افراد را دچار مشکل تنفس می کنند. این موشک قادر به حمل کلاهک هسته ای نیز می باشد.
موشک اسکندر قابلیت مانور بسیار بالایی دارد که همین توانایی باعث می شود امکان کشف موشک توسط رادارهای پدافند ضدموشک دشمن کاهش یابد و به بهینه سازی مسیر تعیین شده در اطلاعات پروازی سیستم ناوبری داخلی موشک کمک می کند. در بدنه موشک اسکندر از ترکیب ویژه ای استفاده شده است که کشف آن را توسط رادار مشکل می کند. از سکوهای نیز استفاده کرد که می تواند در مسیری دور از چشم R -۰۰۵ پرتاب موشک اسکندر می توان برای پرتاب موشک کروز از نوع رادار پرواز کرده و با دقت بسیار بالا (با حداکثر سه متر نوسان ) به هدف اصابت کند.
اینکه موضوع استقرار موشک های اسکندر در غرب روسیه یا خاک کشور بلاروس صرفا " تهدیدی بدون پشتوانه علیه برنامه پدافند ضدموشک آمریکا در اروپاست یا تصمیمی جدی و محکم امر قابل تعمقی در میان تحلیلگران است .
منتقدان به این پرسش که آیا روسیه می تواند تا سال ۱۳۹۴ به تعداد کافی موشک اسکندر ـ ام برای تجهیز پنج گردان توپخانه موشکی تولید کند به دیده تردید می نگرند; با این وجود حاضر نیستند این تهدید را نادیده بگیرند. ادعاها در مورد برد موشک اسکندر تا حدودی گمراه کننده است . اگر برد ۱۸۰ مایل (۲۸۰ کیلومتر) درست باشد این موشک ها کارایی چندانی برای هدف قرار دادن محل های استقرار موشک های رهگیر پدافند ضدموشک مستقر در لهستان حداقل از خاک بلاروس را نخواهند داشت و رسیدن این موشک ها به جمهوری چک که محل استقرار رادار باند ایکس خواهد بود حتی از کالنینگراد بعید به نظر می رسد . ولی ظاهرا " برد موشک اسکندر ـ ام تا حدود ۵۰۰ کیلومتر (۳۱۰ مایل ) است و این برد برای هدف قرار دادن تاسیسات فوق کافی خواهد بود.
با وجود این عبور برد موشک تاکتیکی از مرز ۵۰۰ کیلومتر آن را در رده موشک های میان برد قرار می دهد و استقرار چنین ) خواهد بود که در این صورت ممکن است آمریکا را وادار به INF موشکی مغایر با معاهده نیروهای هسته ای میان برد ( تجدیدنظر و احیای برنامه سامانه های میان برد پرشینگ موشک های دریاپایه کروز و تسلیحات میان برد دیگر و استقرار مجدد آنها در اروپا نماید . لازم به ذکر است معاهده نیروهای هسته ای میان برد که در ۱۳۶۶ به امضای سران آمریکا و اتحاد شوروی سابق رسید امروزه تامین منافع امنیتی فدراسیون روسیه را با دشواری های زیاد مواجه ساخته است و به کارگیری موشک اسکندر می تواند تا حد زیادی از نگرانی های امنیتی روسیه در قبال تهدیدات ناتو بکاهد. با این وجود از آنجایی که معاهده ای کلیدی در بحث خلع سلاح هسته ای به شمار می رود خدشه دار شدن این معاهده می تواند بر روابط INF معاهده امنیتی آمریکا و روسیه اثر منفی بگذارد.
بعد از آغاز به کار دولت جدید ایالات متحده واز آنجا که باراک اوباما برای بحران اقتصادی فعلی در جهان جنگ در عراق و افغانستان اولویت بیشتری قائل است نشانه ای ازتعدیل مواضع آمریکا نسبت به برنامه پدافند موشکی در اروپا بروز کرده است و ممکن است این کشور موضع ملایم تری نسبت به دولت بوش در مورد سپر موشکی اتخاذ کرده و برای آن اولویت کمتری قائل شود. در این صورت روسیه نیز احتمالا از تصمیم خود برای استقرار موشک های اسکندر عدول خواهد نمود.
استقرار پدافند موشکی ایالات متحده در اروپا به بهانه دفاع از اروپا و خاک آمریکا در برابر حملات احتمالی موشکی از جانب کشورهای موسوم به محور شرارت یکی از بزرگترین چالش ها در روابط دولت ایالات متحده با فدراسیون روسیه می باشد.
دولت آمریکا با وجود مخالفت های جدی روسیه پروژه استقرار سامانه پدافند موشکی را با امضای قراردادهایی با دو کشور جمهوری چک و لهستان پیش می برد و کماکان اصرار دارد این پروژه را تا سال ۱۳۹۱ به انجام برساند.
مسکو علی رغم تصمیم واشنگتن برای استقرار سامانه پدافند موشکی خود در اروپا می کوشد با تهدید کشورهای چک و لهستان آنها را از میانه راه منصرف کند .
مسکو اعلام کرده است در صورت استقرار سامانه پدافند موشکی آمریکا در جمهوری چک و لهستان در نظر دارد موشک های کوتاه برد بالستیک اسکندر را در استان کالنینگراد (بخش جدا از خاک روسیه واقع در کرانه دریای بالتیک و بین لهستان و بلاروس ) مستقر نماید
پس از روی کار آمدن دولت جدید آمریکا به ریاست باراک اوباما نشانه هایی از تعدیل مواضع آمریکا نسبت به برنامه پدافند موشکی در اروپا بروز کرده است که در این صورت روسیه نیز احتمالا از تصمیم خود برای استقرار موشک های اسکندر عدول خواهد نمود .

مرکز تحقیقات استراتژیک
اسماعیل بشری

منبع : روزنامه جمهوری اسلامی