تحولات سیاسی صفحات جنوبی ایران: مجموعه گزارش‌های کارگزاران بنادر و جزایر مسکون خلیج‌فارس

به اهتمام : وثوقی - محمدباقر
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۱/۰۸/۰۶
رده دیویی : ۹۵۵.۰۸۲
قطع : وزیری
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۲۷۲
نوع اثر : گردآوری
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : DSR۱۴۷۵/و۲ت۳
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۱۰۰۰
شابک : ۹۶۴-۳۶۱-۱۳۲-۹

این کتاب مجموعه اسنادی است حاوی گزارش‌های کارگزاران بنادر و جزایر مسکونی خلیج فارس در اواخر دوره قاجار (زمان سلطنت احمد شاه قاجار) و پس از جنگ جهانی اول ( 1301ش) .این گزارش مفصل را اسدالله یمین اسفندیاری ملقب به 'یمین الممالک', کارگزار بنادر خلیج به دستور وزارت جنگ برای هیئت دولت تهیه نموده تا اطلاعات سیاسی و نظامی لازم را به دست آورد .این ماموریت با کشتی پرسپولیس و ظرف مدت پنج ماه به انجام رسید .بنادر و جزایر بازدید شده عبارت‌اند از :بندر دیلم, جزیره خارک, دلوار, لاور, دیر, کنگان, تمبک, طاهری, عسلو, بستانو, شیو, مقام, جزیره شیخ شعیب, چیرو, جزیره قیس, مغو, بندر عباس, چاه‌بهار, گواتر, جاسک, سیریک, چارک, میناب, جزیره هرموز, جزیره قشم, کوهستک, جزیره هنگام, کارگه, نمک‌دان, بندر لنگه, بندر کنگ .گزارش این سفر در 31نمره جداگانه تنظیم شده است .شیوه کار چنین بوده که پس از توقف کشتی پرسپولیس در لنگرگاه, ورود کارگزار و هیئت همراه به کدخدا یا ضابط یا مدیر گمرک و یا نمایندگان آنها اطلاع داده می‌شد و تشکیل جلسه معمولا یکسان و شامل اطلاعاتی درباره نام و سن, تعداد خانواده, ابنیه دولتی, مالیات و نحوه وصول و پرداخت آن, تجارت, مسافت‌ها, تفنگچی, تعداد کشتی‌ها, معادن منطقه و نظایر آن بوده است .این صورت جلسات 31نمره‌ای حاصل اطلاعات مفصلی از وضعیت سیاسی و اقتصادی در بنادر و جزایر خلیج فارس در اواخر دوره قاجار بوده که از آن جمله‌اند :اطلاعات دقیق وضعیت مالیات و گمرکات جنوب و واکنش تجار در مقابل اعمال آن, مشخصات دقیق کارگزاران دولتی بنادر و جزایر, آمار جمعیتی و تعداد اقلیت‌های دینی, فعالیت‌های سیاسی و نظامی انگلیس و آلمان در جنگ جهانی اول, و میزان و کیفیت و نقش و حضور واقعی دولت ایران در صحنه اقتصادی و سیاسی و نظامی بنادر و سواحل خلیج فارس .در پایان کتاب, مصصح تعدادی از واژه‌ها و اصطلاحات محلی را شرح و توضیح داده است .