هیدروفلوم روشی برای صرفه‌جوئی

نیشکر گیاهی است که به خاطر استحصال شکر و نیز صنایع جانبی آن در بسیاری از نقاط دنیا کشت می‌شود.
سابقه کاشت این گیاه در ایران از هزاران سال پیش می‌باشد، ولی کشت مکانیزه آن حدوداً ۴۵ سال پیش در شمال خوزستان آغاز شده و هم‌اکنون پروژه‌های جدید توسعه نیشکر در شمال و جنوب اهواز در استان خوزستان در دست اجراء است.
نیشکر گیاهی است که برای ادامه رشد و تولید مناسب محصول، به آب فراوان در حدود ۲۵ تا ۳۰بار آبیاری در یک‌سال زراعی نیاز دارد؛ باتوجه به این‌که در استان خوزستان بخش عمده بارندگی در فصول پائیز و زمستان می‌باشد، احتیاجات آبی گیاه منحصراً می‌بایست از طریق آبیاری تأمین شود.
بی‌تردید اهمیت و جایگاه آب بر هیچ‌کس پوشیده نیست، اما آنچه باید به آن بپردازیم، بهینه کردن مصرف و جلوگیری از اتلاف آن است و با توجه به شرایط اقلیمی کشور و افزایش جمعیت و اهمیت این ماده پرارزش همواره صرفه‌جوئی در میزان مصرف آب مطرح بوده است که از جمله میدان‌های عمل برای صرفه‌جوئی در میزان مصرف آب در کشاورزی به‌خصوص در مناطق گرمسیری، بهینه‌سازی سیستم انتقال و توزیع آب از محل منبع تا محل مصرف می‌باشد.
سیستم‌های آبیاری نیشکر متفاوت بوده و قدیمی‌ترین روش که هنوز هم در خوزستان متداول است، آبیاری شیاری furrow irrigation است که به‌وسیله سیفون‌هائی به قطر حدوداً ۵/۷ـ۵ سانتیمتر آب موردنیاز گیاه وارد فاروها می‌شود.
در سال‌های اخیر، روش‌های جدیدی در زمینه آبیاری مزارع نیشکر ابداع شده و در بسیاری از کشورها از شیوه‌های آبیاری بارانی، آبیاری قطره‌ای و آبیاری هیدروفلوم استفاده می‌شود.
به‌دلیل تلف شدن آب در سیستم آبیاری سیفونی و نیز بالابودن هزینه‌های آبیاری بارانی و قطره‌ای و همچنین نیاز به صرف انرژی جهت راه‌اندازی سیستم در روش‌های فوق، در دهه اخیر استفاده از روش هیدروفلوم برای آبیاری مزارع نیشکر در پروژه‌های جدید توسعه نیشکر در استان خوزستان رایج شده است.
جنس لوله‌ها در روش هیدروفلوم ”پلی‌اتیلن“ می‌باشد که در فواصل مساوی دریچه‌هائی برای تنظیم دبی خروجی آب به ردیف‌های کشت بر روی آن تعبیه شده است.
روش هیدروفلوم در مقایسه با روش‌های دیگر آبیاری دارای مزایا و محاسنی به شرح ذیل می‌باشد:
▪ هزینه کم نسبت به آبیاری بارانی و قطره‌ای
▪ ممانعت از تجمع املاح در سطح خاک و محدوده ریشه نسبت به روش‌های آبیاری دیگر
▪ کنترل کامل بر روی مقدار جریان ورودی آب به ردیف‌های کاشت نیشکر
▪ حداقل نیاز به نیروی انسانی
▪ اشغال محدوده کمتری از سطح مزارع نیشکر
▪ کاهش هزینه‌های مراقبت و نگهداری در مقایسه با روش‌های دیگر
▪ امکان جمع‌آوری لوله‌ها در زمان استفاده از ماشین‌آلات آماده‌سازی، تهیه زمین و نیز برداشت نیشکر
با استفاده از این روش در پروژه‌های جدید توسعه نیشکر، در مزارع با قطعات ۲۵ هکتاری در حدود یک کیلومتر لوله با قطر حدوداً ۱۵ اینچ برنامه‌ریزی شده که آب لازم را با دبی ۷۵ لیتر در ثانیه به مزارع نیشکر هدایت می‌کند.
با توجه به بحران آب در قرن حاضر استفاده از این روش حدوداً ۲۵ درصد میزان آب مصرفی مزارع نیشکر را کاهش داده و سبب صرفه‌جوئی قابل توجهی در مصرف آب کشاورزی شده است.

مهندس باقر گلستانه

منبع : ماهنامه سرزمین سبز