وضعیت تولید خودرو ایران در کجای دنیاست

جاده مخصوص كرج یا همان جاده خودروسازان كه دو خودروساز اصلی ایران در آن قرار دارد، سالن تولیدی مستقر در همین جاده در حال كار كردن است چهار طبقه كه در آن ۲۰۰ ربات در حال تولید خودرو است این رباتها نوازندگان دوران مدرن هستند در سالن تولیدی سردسته اركستر در پشت یك رایانه دستور تولید خودرو را داده است و این نوازندگان دنیای مدرن با صداهای گوش خراش خود سعی در تولید خودرو دارند. در طول ۲۴ ساعت این كارگران خستگی‌ناپذیر تنها ۴ ساعت خاموشند آن هم برای تغییر شیفت اپراتورها، در این جاده كه مملو از سالن‌های تولیدی است روزانه بیش از ۳ هزار خودرو تولید می‌شود كه نماد جهان صنعتی است اما تولیدات خودروی ایرانی از نظر مقدار تولید چه وضعیتی دارندو چگونه می‌توان با افزایش تولید كیفیت را نیز افزایش دهیم و آینده پیش رو چیست؟
●ایران در رده‌بندی خودروسازان
سالانه بیش از ۶۶ میلیون خودرو در جهان تولید می‌شود كه سهم ایران بیش از ۹۰۰ هزار دستگاه در سال است بازار ایران نیز هم اكنون بیشتر از این تعداد ظرفیت جذب تولیدات را ندارد مگر آنكه طرح خروج خودروهای فرسوده شتاب گیرد كه در آن صورت نیز سالانه بیش از ۱/۱ میلیون دستگاه بازار كشش نخواهد داشت. پس برای افزایش تولید باید بازارهای جدید را یافت چرا كه برای اقتصادی بودن تولید باید میزان تولید از یك خودرو را افزایش داد تا بتوان كاهش قیمت داد و در ضمن خطوط تولید جدید را كه در صورت تولید انبوه توجیه دارد تاسیس كرد این از همان عواملی است كه سبب توجیه‌پذیر شدن تولیدات چینی و در ضمن ادغام‌های جهانی شده است اما از طرفی بزرگ شدن زیاد نیز برای افزایش تولید مشكلات مدیریتی فراوانی به همراه دارد كه برخی از بزرگترین خودروساز جهان با آن دست به گریبان است اما بزرگترین خودروسازان جهان كدامند.
بر اساس آخرین رده‌بندی خودروسازان جهان، شركت جنرال موتورز آمریكا با تولید ۹ میلیون و ۹۷ هزار خودرو، تویوتا با هفت میلیون و ۳۳۸ هزار دستگاه، فورد با شش میلیون و ۴۹۷ هزار و رنونیسان با تولید شش میلیون و ۱۱۰ هزار دستگاه بزرگترین خودروسازان دنیا در سال ۲۰۰۵ میلادی بودند.
در این میان شركت ایران‌خودرو نیز در سال ۲۰۰۵ در بین ۲۰ خودروساز اول دنیا در زمینه تولید قرار گرفته است . البته با اینكه این شركت هنوز از نظر كیفیت با تولیدكنندگان اصلی خودرو فاصله دارد، اما با سود ۱۰ درصدی یكی از پرسودترین خودروسازان در سال ۲۰۰۵ میلادی لقب گرفته است. از طرفی سایپا با سود سالانه ۱۸ درصد جزو پرسودترین خودروسازان جهان است. بر این اساس ایران‌خودرو با تولید ۵۵۳هزار خودرو در سال ۲۰۰۵ میلادی مكان ۲۰ و سایپا با تولید ۴۱۳ هزار دستگاه مكان ۲۶ را از آن خود كرده‌اند.
در رتبه‌بندی پنج خودروساز اول دنیا نیز در سال ۲۰۰۵ نسبت به سال ۲۰۰۴ تغییر ایجاد شد و شركت تویوتا با یك پله صعود مكان دوم را كسب كرد و فورد با یك پله سقوط به مقام سوم رسید.
گروه رنو نیسان با تولید شش میلیون و ۱۱۰ هزار دستگاه خودرو از گروه فولكس واگن رقیب اصلی خود فاصله گرفته و سعی می كند خود را به فورد برساند البته در صورت ادغام با جنرال موتورز یك گروه مشترك با تولید سالانه بیش از ۱۵ میلیون خودرو شكل خواهد گرفت.
تویوتا نیز در سال ۲۰۰۵ با یك پله صعود در جای دوم قرار دارد، و سعی دارد تا سال ۲۰۰۶ جای جنرال موتورز را در صدر جدول تولیدكنندگان خودرو به دست آورد؛ هدفی كه كمی دور از دسترس به نظر می‌رسد.
به گزارش ایسنا ۲۶ خودروساز بزرگ جهانی در سال ۲۰۰۵ بر اساس آمار ارائه شده توسط انجمن خودروسازان جهان به ترتیب زیراست البته به خاطر عضو نبودن ایران در انجمن خودروسازان جهان آمار ایران خودرو و سایپا توسط ایسنا در این آمار گنجانده شده است :
۱ ـ جنرال موتورز( اپل -واكسهال -و دوو ) ۹ میلیون و ۹۷ هزار دستگاه
۲ ـ تویوتا با هفت میلیون و ۳۳۸هزار دستگاه
۳ ـ فورد (جگوار-ولو)با شش میلیون و ۴۹۷ هزار دستگاه
۴ ـ رنو نیسان با شش میلیون و ۱۱۰ هزار دستگاه(گروه رنو ۲ میلیون و۶۱۶ هزار، گروه نیسان سه میلیون و ۴۹۴ هزار دستگاه)
۵ ـ گروه فولكس واگن با پنج میلیون و ۲۱۲ هزار دستگاه
۶ ـ دایملر كرایسلر با چهار میلیون و ۸۱۸ هزار دستگاه
۷ ـ هوندا با سه میلیون و ۴۳۶ هزار دستگاه
۸ ـ PSA (پژو سیتروئن) با سه میلیون و ۳۷۳ هزار دستگاه
۹ ـ هیوندای ـ كیا با سه میلیون و ۹۱هزار دستگاه
۱۰ ـ سوزوكی با دو میلیون و ۷۱ هزار دستگاه
۱۱ ـ فیات با دومیلیون و ۳۷ هزار دستگاه
۱۲ ـ میتسوبیشی با یك میلیون و ۳۳۱ هزار دستگاه
۱۳ ـ بی ام و با یك میلیون و ۳۲۳ هزار دستگاه
۱۴ ـ مزدا با یك میلیون و ۲۸۷هزار دستگاه
۱۵ ـ دایهاتسو با یك میلیون و ۱۱ هزار دستگاه
۱۶ ـ آفتاواز با ۷۲۰ هزار دستگاه
۱۷ ـ دانگ فنگ با ۵۹۳ هزار دستگاه
۱۸ ـ سوبارو با ۵۹۱ هزار دستگاه
۱۹ ـ بیجینگ با ۵۵۹ هزار دستگاه
۲۰ ـ ایران خودرو با ۵۵۳ هزار دستگاه
۲۱ ـ faw با ۵۳۹هزار دستگاه
۲۲ ـ saicبا ۵۱۸ هزار دستگاه
۲۳ ـ ایسوزو با ۵۱۰ هزار دستگاه
۲۴ ـ چانا موتورز با ۴۲۲ هزار دستگاه
۲۵ ـ تاتا موتورز با ۴۱۹ هزار دستگاه
۲۶ ـ سایپا با ۴۱۳ هزار دستگاه
آمار نشان می دهد خودروسازان چینی و هندی وضعیت خود را در رده‌بندی جدید ارتقا داده‌اند به گونه‌ای كه حتی با رشد خودروسازان ایرانی آنها جای ایران را در این رده‌بندی گرفته‌اند به طوری كه ایران خودرو با یك پله سقوط از مكان ۱۹ به بیستم و سایپا با پنج پله سقوط از مكان ۲۱ به مكان ۲۶ رسیده است حال آنكه سایپا ۸۱ هزار دستگاه و ایران خودرو نیز ۱۰۳ هزار دستگاه افزایش تولید داشته‌اند آنچه در این آمار جلب توجه می‌كند عدم حضور ایران است به گونه‌ای كه انجمن خودروسازان ایران هنوز عضو انجمن خودروسازان جهان نیست از طرفی تولیدات خودروسازان ایرانی نیز در موسسات معتبر ثبت نشده است. در این خصوص راعی قائم مقام مالی ایران خودرو در پاسخ به این سوال كه چرا در آمار بین‌المللی هیچگاه اشاره به ایران خودرو نمی‌شود؟ گفت: «ما امسال سعی كردیم خود را در موسسه فیچ ثبت كنیم، البته به دلیل تحریم نمی‌توانیم در موسسات آمریكایی خود را به ثبت برسانیم".
●ایران و آینده پیش رو در صنعت خودرو
پیش‌بینی می‌شود فروش خودرو در سال ۲۰۰۶ در ایران رشد داشته باشد و از مرز یك میلیون دستگاه بگذرد.
حسین نیوی ـ مدیر منابع انسانی شركت خودروسازی فورد آمریكا - در این باره معتقد است كه درآمد سرانه در ایران با توجه به افزایش قیمت نفت در حال افزایش است و بسیاری از مردم كه در گذشته نمی‌توانستند خودرو بخرند، حالا توانایی خرید خودرو را دارند و این یك نقطه امید برای شركت‌های خودروسازی داخلی است كه بازار اصلی آنها ایران است. در سال‌های اخیر تولید خودرو افزایش چشمگیری داشته است، اما مردم هنوز از كیفیت خودروهای خود ناراضی هستند. برخی مردم معتقدند خودروسازان تنها به كمیت خودرو اهمیت می دهند، اما كیفیت چندان برای آنها ارزش ندارد. آمار نیز نشان می دهد كیفیت خودروهای ساخت داخل در سال ۲۰۰۵ كاهش یافته است؛ به گونه‌ای كه پراید به عنوان پرتیراژترین خودرو ایرانی كه در سال گذشته میلادی ۳۳۰ هزار دستگاه از آن تولید شده بود، نمره منفی ۴۷۰ را از وزارت صنایع كسب كرد؛ البته وزارت صنایع اعلام كرده كه كیفیت این خودرو در دو ماه پایانی سال ۲۰۰۵ افزایش یافته است.
اصلی‌ترین دلیل كیفیت پایین در خودروهای داخلی به قطعات تولیدی حاصل از روش كپی‌كاری مربوط می‌شود. با اینكه در حدود ۷۰ قطعه ساز ایرانی تحت لیسانس یا به صورت مشترك با یك قطعه‌ساز معتبر جهانی قطعه تولید می‌كنند، اما بقیه قطعه‌سازان كه در حدود هزار واحد ارزیابی می‌شوند، به روش كپی‌كاری و در حد متوسط و ضعیف از نظر كیفیت قطعه تولید می‌كنند.
از دیگر انتقادات وارد شده به صنعت خودرو ایران، صادرات محدود آن است. بنابر اطلاعات طبقه‌بندی شده در سال ۲۰۰۵ صادرات صنعت خودرو ایران تنها در حدود ۱۵ هزار دستگاه بود كه اكثر آن نیز به سوریه صادر شده است، اما شركت‌های ایران خودرو و سایپا امیدوارند بتوانند صادراتشان را در سال ۲۰۰۷ در مجموع به ۱۰۰ هزار دستگاه برسانند. به همین دلیل شركت ایران خودرو تاكنون قرارداد تاسیس كارخانه در سنگال، مصر، سوریه، چین و ونزوئلا را قطعی كرده و در سال ۲۰۰۶ نیز سه هزار سمند به روسیه صادر خواهد كرد. این شركت قصد دارد تا سال ۲۰۰۷ صادرات محصول سمند را نیز به حدود ۵۰ هزار دستگاه برساند. از دیگر نقاط امیدواری برای صادرات، خودروهای لوگان و پژو ۲۰۶ سدان است كه هر دو آنها برنامه صادراتی دارند، اما هنوز برای صادرات هیچ كدام از این خودروها برنامه‌ای تدوین شده‌ای اعلام نشده است.
در این باره شوایتزر - مدیرعامل پیشین رنو - صادرات لوگان از ایران را در صورت داشتن كیفیت عملی دانسته بود. البته وی تاكید داشت كه شركت رنو در ایران تمام تلاش خود را برای رساندن كیفیت تولیدات ایرانی به سطح استاندارد رنو انجام خواهد داد.
صادرات صنعت قطعه‌سازی نیز در ایران محدود است اما شركت‌های قطعه‌سازی نیز امید دارند با همكاری مشترك خودروسازان ایرانی با همتایان خارجی، خود را وارد زنجیره جهانی این خودروسازان كنند. در سال ۲۰۰۵ قرارداد خرید ۶۴۰ میلیون دلار قطعه شركت رنو با قطعه‌سازان ایرانی امضا شد و بنا به گفته دانش فهیم - رییس هیات مدیره رنو پارس - ۵۰ قطعه‌ساز ایرانی نیز وارد زنجیره تامین رنو نیسان شده‌اند. بنا بر اظهار مدیران رنو ساخت لوگان از تابستان سال ۲۰۰۶ در ایران با ساخت داخل حداقل ۵۰ درصد آغاز شده و در طول سه سال به ۳۰۰ هزار خودرو خواهد رسید.
با تمامی آمارهای ارائه شده به هر حال به نظر می‌رسد در سال ۲۰۰۶ نیز تولید خودرو در ایران افزایش یابد. اما رشد صنعت خودرو از نظر كیفی و تكنولوژی تنها به همكاری مشترك شركت‌های ایرانی با شركت‌های بزرگ خارجی بستگی خواهد داشت.
در این باره ویسه رییس پیشین سازمان گسترش معتقد بود برای آنكه صنعت خودروی ایران بتواند در سازمان تجارت جهانی باقی بماند باید همكاری استراتژیك با خودروسازان خارجی داشته باشد در غیر این صورت باید منتظر افول شدید آن بود. در این بین برخی مانند میرزایی معاون صادرات ایران خودرو معتقد است هزینه‌های صنعت خودروی ایران در صورت افزایش راندمان بسیار كمتر از صنعت خودرو جهان است و این عاملی است كه صنایع چین از آن برخوردارند و با این وجود در صورت رفع مشكل كیفیت می‌توان در بازارهای رقابتی حضور موفقی داشت اما در این میان اگر راه را اشتباه برویم چه خواهد شد.
●مرگ در صورت اشتباه
دكتر عبداله از اساتید دانشگاه امیركبیر معتقد است در صورت اشتباه در مسیر جهانی شدن بخش زیادی از صنایع ایران از جمله صنعت خودرو خواهند مرد. حال فرض كنیم راه را اشتباه برویم. جاده مخصوص كرج معروف به جاده خودروسازان سالن تولیدی مستقر در همین جاده با چهار طبقه كه در آن ۲۰۰ ربات كه قبلا خودرو تولید می‌كردند از كار افتاده است. سالنی كه تنها سمفونی مرگ در آن نواخته می‌شود قبرستانی از ربات‌ها كه منتظر خریداران جدید است در غیر این صورت باید راهی كوره‌های ذوب فلز شوند.

امین آزاد

منبع : مجله گسترش صنعت