بازآرایی میدان­های شهری

به­رغم وجود خاطره نوستالژیک فضاهای مردمی شهرها و روستا­های قدیمی، اغلب شهرهای امروزی فاقد فضاهایی همچون میدان شهری هستند. البته نگاهی به تاریخ شهرها این نکته را بر ما آشکار می­کند که برخی شهرهای تاریخی سابقه میدان­های شهری دارند، اما بی­توجهی به این میراث عظیم طی دهه­های گذشته، موجب از بین رفتن این فضاهای پررونق و سرزنده شهری شده است.
چرا که آنها لزوما مکان­هایی با مراجعه­کنندگان خاص نبوده؛ بلکه محلی برای برخورد و رویارویی­ روابط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شهروندان بودند. عدم حفاظت صحیح، برچیدن فعالیت­های عمومی از میدان­ها و تسلط کامل اتومبیل­ بر فضای این میدان­ها، سبب رکود و از بین رفتن نقش اصلی این فضاهای شهری در ایجاد شور و نشاط اجتماعی و رونق اقتصادی شهرها شده بود.
خوشبختانه، در تحولات و گرایش­های اخیر شهرسازی، نشانه­های زیادی از توجه به فضاهای شهری و احیا میدان­های شهری به چشم می­خورد.
چرا که مسئولان شهری، برنامه­ریزان، طراحان شهری و همچنین خود شهروندان به این نتیجه رسیده­اند که بازآرایی فضاهای عمومی و میدان­های شهری، علاوه بر منافع اقتصادی، در سرزندگی و رونق فعالیت­های عمومی و نیز افزایش شور و نشاط شهروندان موثر خواهد بود.
● نگاهی به چند میدان شهری
▪ میدان Pioneer Courthouse، پورتلند، ایالت اورگان
­این میدان به عنوان پیشگام میادین شهری در امریکا شناخته می­­شود و همه ساله صحنه بیش از ۳۰۰ مورد رویداد مردمی است. این میدان با قابلیت دسترسی آسان از طریق قطارشهری و تراموا، محل گذران و زندگی روزانه هزاران نفر از اهالی پورتلند است.
▪ میدان وحدت (Union Square)، سانفرانسیسکو
میدان وحدت که در مرکز شهر سانفرانسیسکو واقع است و به مرور زمان و در اثر بی­توجهی، فراموش شده و به فضایی راکد تبدیل شده بود، با طراحی مجدد و بازآرایی فضایی که در سال ۱۹۹۷ انجام گرفت، شکوه و رونق تازه­ای یافته است. این میدان قبلا از فضاهای مجاور خود جدا بود ولی اکنون با قرار دادن پله­هایی در اطراف میدان، ضمن برقراری ارتباط با فضاهای مجاور، سرزندگی خاصی نیز یافته است.
این میدان به­دلیل موقعیت و ویژگی­های منحصربفرد خود، به­عنوان یکی از مراکز فعال سان­فرانسیسکو؛ هتل­ها، فروشگاه­های بزرگ و تئاترهای اطراف را نیز تحت­الشعاع خود قرار داده است. نحوه مدیریت و برنامه­ریزی برای میدان؛ همانند برگزاری رویدادهای مردمی از جمله عوامل موثر در موفقیت این میدان به­شمار می­رود.
▪ میدان عمومی کلولند (Cleveland)، ایالت اوهایو
این میدان در مرکز شهر و در محل تقاطع شش خیابان واقع شده است. در زمان طراحی پروژه اعضای کمیسیون طراحی شهر و موسسه غیرانتفاعی پروژ­ه­های پارک یک گردهم­آیی با حضور ۱۷۵ نفر نماینده گروه­های مختلف مردمی تشکیل دادند تا با نظرخواهی از آنان، این پروژه اجرا شود. این میدان علاوه بر تقویت سیمای شهری منطقه­، به­طور چشمگیری موجب افزایش میزان رغبت مردم برای حضور و زندگانی در خانه­های مسکونی مجاور میدان و منطقه شده است.
▪ میدان تالار شهر وین
این میدان در واقع تصویری است از آنچه که یک میدان شهری بایستی باشد؛ یک مکان اجتماعی مرکزی برای تمام شهر که انباشته از فعالیت­های شبانه­روزی برای مردم است. مسئولان شهری با اتخاذ تمهیداتی چون؛ برنامه­های ایام کریسمس، پیش­بینی یک پیست اسکیت یخی برای ماه­های ژانویه تا مارس و برگزاری جشنواره تابستانی موسیقی کلاسیک در فضای میدان، سبب حضور همواره مردم و گردشگران در میدان و سرزندگی آن می­شوند. سرو غذاهای محلی و وجود یک بازار سنتی از دیگر عوامل جذاب موجود در این میدان هستند.
▪ میدان del Duomo، میلان
این میدان شاید تنها میدان شهر میلان باشد که تصویر آن در ذهن گردشگران این شهر باقی می­ماند. این میدان سرزنده، از سه طرف توسط گذرگاه­های سرپوشیده مردمی و مغازه­ها و از سوی دیگر به­وسیله کلیسای تاریخی متعلق به قرن دوازدهم، احاطه شده است. پله­های مقابل کلیسا فضای بسیار مناسبی برای نشستن و ملاقات­ مردمی ایجاد نموده است. فضای وسیعی که مقابل کلیسا قرار دارد امکان تجمع فروشندگان را می­دهد.
همچنین کبوتران میدان که منتظر گرفتن غذا از دستان توریست­ها هستند، نیز منظره بدیعی را در میدان به­وجود می­آورد.
برنامه­ریزی این میدان به­گونه­ای است که هیچ­گاه از شور و حال میدان کاسته نمی­شود و این میدان یکی از نادر مکان­های موفق در طول سال می­باشد. به ­این معنی که همزمان با تغییر فصل­، در برنامه­ریزی رویدادهای جاری در میدان نیز تغییراتی لحاظ می­شود. به­عنوان مثال؛ اجرای موسیقی مذهبی مقابل فضای کلیسا، آرایش فضای میدان و قراردادن یک درخت کریسمس بزرگ در مرکز، از برنامه­های میدان در فصل کریسمس می­باشد.
همچنین پیش­بینی محلی برای اسکیت روی یخ در فصل یخبندان، حضور مردم در هوای سرد ماه دسامبر را در این میدان تضمین می­کند.
● اصول میدان­های بزرگ شهری
▪ درون و برون میدان
همچنان­که خیابان­ها و پیاده­روهای اطراف یک میدان، تاثیر زیادی بر میزان دسترسی و کاربری آن دارند، ساختمان­های پیرامون میدان نیز به همان اندازه تاثیرگذار هستند. تصور کنید یک کتابخانه عمومی در یک ضلع میدان قرار دارد به طوری که درب­های کتابخانه به داخل میدان باز می­شوند؛ مردم در محوطه کتابخانه (میدان) و روی پله­ها ­نشسته و مطالعه می­کنند و همچنین اتاق مطالعه بچه­ها می­تواند ارتباط مستقیمی با فضای میدان داشته باشد. این ساختمان حتی می­تواند یک کتابفروشی، یک کافه یا ... نیز باشد. بنابراین لازمه فعال و سرزنده بودن فضای درونی یک میدان، صمیمی و پرجنب و جوش بودن فضای بیرونی میدان است.
▪ ایجاد جذابیت و انگیزه برای حضور مردم
هر میدان شهری بزرگ، مکان­های متنوعی درون خود دارد که می­توانند ایجاد انگیزه و کشش کنند. این جاذبه مکانی می­تواند از هر نوعی باشد؛ کافه­های روباز، آبنماها، مجسمه یا حتی یک رویداد که در میدان رخ می­دهد. ضرورتی ندارد رویدادها و جذابیت­ها در مقیاسی بزرگ باشند، در حقیقت، برخی از بهترین میدان­های شهری جاذبه­های متعدد کوچکی در خود دارند که موجب سرزندگی و رونق میدان و گذران زندگی مردم در طول روز می­شود.
▪ ترافیک عبوری و پیاده
از جمله عوامل توفیق میدان­ها، سهولت دسترسی به آنها است. بهترین میدان­ها در جهان همیشه آنهایی هستند که به­آسانی و حتی پیاده نیز قابل دسترسی می­باشند. خیابان­های اطراف باریک و ترافیکی عبوری آرامی دارند. محل­های عبور عابران پیاده­ کاملا مشخص هستند و نورها برای عابران پیاده و نه وسایل نقلیه ­ تنظیم شده­اند. درواقع، میدانی که توسط خطوط پرسرعت ترافیکی احاطه شود، از مسیرهای پیاده جدا شده و از ویژگی اساسی­ حضور دائم انسان محروم می­شود.
▪ طراحی انعطاف­پذیر
همانند هر فضای عمومی خوب، استفاده از فضای میدان در طی روزها، هفته­ها و سال­ها تغییر می­کند. با وجود این، تعداد خیلی کمی از انواع میدان­ها طوری طراحی می­شوند که قابلیت انعطاف­پذیری در زمان­های مختلف را داشته باشند. از این­رو گاه مسئولان مجبور به تغییر فضای میدان می­شوند. رعایت برخی نکات مربوط به شرایط زمانی به­خصوص فصل­ها در طراحی و اینکه چه عناصر و المان­هایی در کدام فصل از سال سبب ایجاد هدف و انگیزه در شهروندان برای حضور در فضای میدان خواهند شد، سبب رونق و کارآمدی بیشتر میدان در تمام مدت سال خواهد بود.
▪ مدیریت: عمده­ترین رویکرد
سیالیت و تغییر درفضای میدان­ از عواملی هستند که سبب می­شوند مردم به دفعات به آن­ محل مراجعه کنند. یکی از روش­های تحقق چنین اهدافی، به کارگیری مدیریتی است که مهم­ترین رویکرد آن افزایش سرزندگی و حضور مردم در میدان است. یک مدیریت کارآمد، با آگاهی از روش­های ایجاد احساس آرامش و امنیت در میدان و همچنین ثبات و نگهداری آن در جهت رسیدن به این اهداف کوشش می­کند.
▪ ایجاد تصویر ذهنی و هویت
از نظر تاریخی، میدان­ها کانون­های اصلی اجتماعات مردمی بوده و حتی گاهی وجود یک میدان در شهر، هویتی خاص به آن شهر داده است. عناصر و المان­های موجود در میدان­، از عوامل ماندگاری موثر در تثبیت تصویر شهر در یادها هستند. امروزه خلق یک میدان که هویت خاصی به شهر ببخشد، چالشی عظیم به حساب می­آید. این چالش زمانی محتوم خواهد بود که میدان­های بزرگ شهری دوباره احیا شوند.

سیما هاشمی­نیا
منبع : seventhview.persianblog.com

منبع : سایت همکلاسی