کیسه دوختن برای قلب‌

● آشنایی با بخش بی سر وصدایی از قلب به نام كیسه قلب
انواع بیماری‌های درگیر كننده پرده پری‌كارد را التهابات، تومورها و تجمع مایعات مختلف در آن تشكیل می‌دهند. شاید با ساختمان قلب زیاد آشنایی نداشته باشید. به طور طبیعی قلب عضله‌ای است كه از ۴ حفره مختلف تشكیل شده است اما كل این ساختمان درون كیسه‌ای قرار گرفته كه در علم پزشكی به آن، كیسه دور قلب یا پری‌كارد می‌گویند.
این كیسه در حالت عادی، علاوه بر قلب حدود ۳۰ تا ۵۰ سی‌سی مایع را هم در خود دارد. مثل سایر قسمت‌های قلب، پوشش اطراف قلب هم می‌تواند به بیماری دچار شود و برای فرد علائم مختلفی ایجاد كند. پس آشنایی با آن برای تشخیص و درمان زودرس بیماری‌‌های آن بسیار مهم است.
پرده پری‌كارد هم مثل تمام قسمت‌های بدن می‌تواند بیمار شود اما معمولا بیماری‌های آن از دیگر اعضای بدن ناشی می‌شوند و مربوط به خود آن نیستند. به عبارت دیگر، سر منشا بیماری عضو دیگری به جز پرده اطراف قلب است و بیماری پس از مدتی به این پرده گسترش و انتشار پیدا كرده است.
به هر حال، همیشه به میزان كمتر این احتمال وجود دارد كه بیماری از خود این بخش از بدن هم شروع شده باشد. انواع بیماری‌های درگیر كننده پرده پری‌كارد را التهابات، تومورها و تجمع مایعات مختلف در آن تشكیل می‌دهند.
● التهاب
این پرده گاهی ملتهب شده، باعث می‌شود مقدار اندكی مایع درون آن جمع شود اما چون مقدار مایع كم است، معمولا مشكلی برای بیمار ایجاد نمی‌شود.
مشكل اصلی این است كه این التهاب باعث بروز درد در قفسه سینه می‌شود به طوری كه معمولا با تنفس بیمار تشدید می‌شود. علل ملتهب شدن این پرده بسیار متفاوت است. گاهی عفونت‌ها باعث بروز این التهاب می‌شوند. این عفونت‌ها معمولا ویروسی هستند و گاهی خود به خود و حتی بدون درمان بهبود پیدا می‌كنند. انجام جراحی قفسه سینه، پرتو درمانی‌ قفسه سینه و نارسایی شدید كلیه از دیگر علل التهاب پرده دور قلب هستند.
در ضمن بیماری‌های خود ایمنی نیز می‌توانند باعث بروز التهاب پری‌كارد یا در اصطلاح علمی پری‌كاردیت شوند. بیماری‌های خودایمنی بیماری‌هایی هستند كه از تخریب بدن به وسیله سیستم ایمنی خود بدن ناشی می‌شوند. در این بیماری‌ها، به جای اینكه سیستم ایمنی علیه میكروب‌ها و عوامل خارجی وارد عمل شود، بر علیه خود شروع به فعالیت می‌كند و بخش‌های مختلفی از خود را تخریب می‌كند. نام بیماری برحسب محل درگیری متفاوت است.
بیماری‌های خودایمنی می‌توانند مفاصل، عضلات، چشم، ریه‌ها، كلیه‌ها، مجاری صفراوی، روده‌ها، عروق و در اصل تمام بخش‌های بدن را درگیر كنند.
قلب هم در این میان استثنا نیست و بخش‌های مختلف آن از جمله عضله قلب، دریچه‌های قلب و حتی پری‌كارد ممكن است در این بیماری‌ها دچار اختلال شوند. درگیری پری‌كارد به صورت التهاب و تجمع حجم اندكی از مایع درون آن است. باز هم دردی در قفسه سینه وجود دارد كه با تنفس بیشتر می‌شود و این درد در اكثر مواقع تیر كشنده است.
علاوه بر این، سكته‌های قلبی هم گاهی باعث تحریك و التهاب پرده مزبور می‌شوند. معمولا این حالت باعث می‌شود كه مدتی پس از بهبود سكته قلبی، هنوز درد بیمار ادامه داشته باشد.
گاهی تومورهای مجاور به اطراف گسترش پیدا كرده و در پرده مزبور ایجاد التهاب می‌كنند. حتی سل و باكتری‌های دیگر هم ممكن است این پرده را درگیر كنند.
اگر التهاب ویروسی، ناشی از سكته قلبی، جراحی یا پرتو درمانی باشد ممكن است تجویز داروهای ضد التهاب برای بهبود و تسكین آن موثر باشد اما تصمیم‌گیری قطعی به بررسی بیمار از سوی یك متخصص قلب و عروق نیاز دارد تا بر حسب عامل زمینه‌ای، نوع درمان مناسب مشخص شود.
● تومورها
پرده دور قلب هم مثل هر بافت دیگری می‌تواند دچار تومور شود. اكثر تومورهای پری‌كارد، تومورهای اعضای دیگر بدن هستند كه به قدری گسترش پیدا كرده‌اند كه به اطراف قلب رسیده‌اند و این پرده را درگیر كرده‌اند اما گاهی خود این پرده محل ابتدایی بروز تومور است. تشخیص در این موارد، چندان راحت نیست اما یك متخصص مجرب در این زمینه با استفاده از روش‌هایی مثل اكوكاردیوگرافی می‌تواند به تشخیص صحیح بیماری برسد. درمان گاهی نیازمند جراحی است اما تصمیم‌گیری در این باره بسته به شرایط بیمار متفاوت است. چراكه گاهی اوقات بیماری به قدری پیشرفته كرده است كه دیگر قابل جراحی نیست.
● تجمع مایع
مایعات مختلفی ممكن است داخل كیسه اطراف قلب جمع شوند. این تجمع اگر كم باشد مشكل چندانی برای فرد ایجاد نمی‌كند و تنها ممكن است به علت التهاب كیسه باعث بروز درد تیركشنده‌ای شود كه با تنفس بدتر می‌شود اما اگر حجم مایع تجمع پیدا كرده زیاد باشد، از اطراف به قلب فشار وارد می‌آورد و اجازه نمی‌دهد خون به داخل آن بیاید. اگر این وضعیت به تدریج و طی زمان طولانی صورت گیرد، ممكن است تنها تنگی نفس برای بیمار ایجاد كند، اما اگر به طور ناگهانی ایجاد شود، برای بیمار به شدت خطرناك می‌شود و حتی ممكن است به مرگ او منجر شود.
در نظر بگیرید كه مردی دچار چاقوخوردگی در قفسه سینه شود و چاقو به سمت قلب فرو برود. در این حالت ممكن است قلب سوراخ شود و از این سوراخ، خون با فشار زیاد به داخل كیسه مزبور نشت كند. به تدریج حجم خون به قدری زیاد می‌شود كه فشار زیادی به قلب وارد می‌كند و قلب، دیگر به طور عادی كار نمی‌كند.
تنها راه حل در این وضعیت این است كه هر چه سریع‌تر مایعات از داخل كیسه مزبور تخلیه شود. گاهی پزشك مجبور می‌شود از جدار قفسه سینه سوزنی وارد كند كه هر چه سریع‌تر خون را از كیسه تخلیه كند. این ماجرا ممكن است به دنبال سكته‌های قلبی نیز رخ دهد؛ چرا كه به دنبال سكته قلبی، جدار قلب ممكن است به قدری نازك شود كه طی انقباضات به طور ناگهانی پاره با سوراخ شود اما به طور كلی بروز این حالت اتفاق نادری است.
علاوه بر خون، مایعات دیگری هم ممكن است در این كیسه تجمع پیدا كنند و دردسرساز شوند. به طور مثال گاهی حجم چرك ناشی از عفونت به قدری زیاد می‌شود كه برای بیمار علامت ایجاد می‌كند. در التهابات دیگر هم ممكن است به دنبال نارسایی كلیوی، تب روماتیسمی، بیماری‌هایی نظیر لوپوس یا عفونت‌های ویروسی مایعی نه چندان غلیظ درون این حفره جمع شود. عفونت‌های قارچی هم گاهی می‌توانند كیسه پری‌كارد را درگیر كنند. متاسفانه درمان این عفونت‌ها و نیز عفونت‌های سلی ممكن است بسیار طولانی باشد.
نكته مهم درباره التهابات و تجمع مایع در كیسه پری‌كارد، درمان سریع و به موقع است. اگر این التهابات به موقع تشخیص داده نشوند و تحت درمان مناسب قرار نگیرند، مزمن شده و باعث می‌شوند كیسه پری‌كارد ضخیم شود. افزایش ضخامت و چسبندگی كیسه پری‌كارد هم گاهی باعث نارسایی قلبی و فشار بیش از حد روی قلب می‌شود. در این موارد تنها راه حل این است كه قفسه سینه بیمار طی جراحی باز شود و كل كیسه اطراف قلب را بردارند تا قلب بتواند به راحتی و بدون مزاحمت از طرف پری‌كارد باز و بسته شود.
● فقط پری‌كارد نیست
نكته‌ای كه باید بیماران در ذهن داشته باشند، این است كه در بسیاری از مواقع بیماری تنها محدود به پری‌كارد نیست. بسیاری از بیماری‌هایی كه پری‌كارد یا همان كیسه اطراف قلب را درگیر می‌كنند، می‌توانند دیگر قسمت‌های قلب و حتی بافت‌های دیگر را نیز درگیر كنند. بیماری سل را در نظر بگیرید. این بیماری علاوه بر كیسه اطراف قلب می‌تواند دیگر قسمت‌های بدن مثل ریه‌ها را هم درگیر كند.
بنابراین برخی علائم و مشكلات بیمار ممكن است ناشی از درگیری بخش‌های دیگر بدن مثل ریه‌ها را هم بیمار كند. عفونت‌ها هم همین‌طور هستند و ممكن است علاوه بر دریچه‌ها، گاهی حتی عضله قلب را نیز مبتلا كنند. بیماری‌های روماتیسمی هم همین‌طور هستند و به ویژه ممكن است در كنار پری‌كارد، با ابتلای دریچه‌ها همراه باشند.
پس درگیری قلبی ممكن است تنها محدود به كیسه پری‌كارد نباشند و گاهی ممكن است در یك زمان، چند بخش مختلف از قلب با یك عامل مشترك بیمار شده باشند كه تمام آنها به درمان خاص خود نیاز دارند.
● برخی از موارد برای پیشگیری یا بهبود این بیماری‌ها قابل توصیه‌اند:
▪ مثل همه بیماری‌های دیگر داروهای خود را به طور منظم مصرف كنید.
▪ گاهی اوقات پزشك توصیه می‌كند بیمار استراحت كند و فعالیت جسمانی زیادی نداشته باشد.
▪ اگر داروهای ضد انعقاد مصرف می‌كنید، حتما این موارد را به اطلاع پزشك معالج برسانید، چون گاهی قطع این داروها ضروری می‌شود.
▪ در صورت بروز تنگی نفس یا تشدید علائم هر چه سریع‌تر به پزشك مراجعه كنید.
▪ هنگام مراجعه به پزشك متخصص قلب و عروق، تمام علائم خود را در هر كجای بدن كه هستند، به پزشك اطلاع بدهید.

‌ دكتر علی غلا‌مرضا نژاد

منبع : روزنامه سلامت