ویتامین A

ويژگى

ويتامين A به گروهى از ترکيبات که به‌طور کلى به دو دسته تقسيم مى‌شوند، اطلاق مى‌گردد: رتينوئيدها (ويتامين A) و کاروتنوئيدها (پيش‌ماده‌هاى ويتامين). رتينوئيدها به شکل رتينول، استرهاى رتينيل، رتينال و اسيد رتينوئيک موجود هستند. کاروتنوئيدها شامل آلفا، بتا و گاما - کاروتن و کريپتوگزانتين مى‌باشد. مهم‌ترين پيش‌ماده بتا - کاروتن است. تمام اشکال چند غيراشباعى هستند و بنابراين نسبت به اکسيداسيون حساس مى‌باشند.

مقياس فعاليت ويتامين A در مواد غذائي، معادل رتينول (RE) است که فراهمى زيستى و فعاليت بيولوژيکى شکل‌هاى مختلف ويتامين A را در بر مى‌گيرد.

اعمال

ويتامين A اعمال متنوعى دارد که بعضى از آنها کاملاً شناخته نشده‌اند. ظاهراً بعضى از اشکال ويتامين A فعاليت بيولوژيکى ندارند. نقش ويتامين A در بينائي، عمده‌ترين عمل شناخته شده آن است. اين ويتامين براى چرخهٔ بينائى (توانائى ديدن در روشنائى و تاريکي) ضرورى مى‌باشد. نقش عمدهٔ ديگر ويتامين A در توانائى سلول‌ها براى تقسيم شدن است که هنوز مکانيسم آن تحت مطالعه مى‌باشد. به اين ترتيب ويتامين A در توليدمثل، رشد تشکيل استخوان و دندان، سنتز و حفظ اپيتليوم سالم و سيستم ايمنى دخالت دارد.

فرآيندهاى متابوليکى

ويتامين A شبيه ليپيدها هضم و جذب مى‌شود. حضور چربي، پروتئين و صفرا در روده جذب آن را تسهيل کرده و ويتامين E نيز از اکسيده‌ شدن ويتامين A چند غيراشباع جلوگيرى مى‌کند. مقدار جذب ويتامين A و کاروتنوئيدها متفاوت است. ويتامين A فراهم‌زيستى بيشترى دارد. با افزايش دريافت ويتامين A مقدار جذب آن نيز افزايش يافته، اما جذب کاروتنوئيدها کاهش مى‌يابد. بيشتر بتا - کاروتن در سلول‌هاى روده به ويتامين A تبديل مى‌شود، تقريباً تمام ويتامين A جذب شده توسط گردش لنفاوى انتقال پيدا مى‌کند.

حدود ۹۰ درصد ذخاير بدنى ويتامين A در کبد قرار دارد. کاروتنوئيدها در چربى بدن نشست مى‌کنند، به‌خصوص در زير پوست، که رنگ نارنجى به آن مى‌دهد.

قسمت اعظم ويتامين و کاروتنوئيدها در صفرا دفع شده و بنابراين از طريق مدفوع از بدن خارج مى‌شود. مقدارى از ويتامين A نيز از کليه دفع مى‌گردد.

ميزان مورد نياز

ميزان توصيه شده ويتامين A براى گروه‌هاى مختلف افراد ميزانى است که در جدول RDA توصيه شده است که عبارت است از اينکه براى نوزادان ۳۷۵ ميکروگرم رتينول، کودکان ۱ تا ۱۰ ساله ۴۰۰ تا ۷۰۰ ميکروگرم رتينول، مردان ۱۱ تا بالاى ۵۱ سال ۱۰۰۰ ميکروگرم رتينول، زنان ۱۱ تا بالاى ۵۱ سال ۸۰۰ ميکروگرم رتينول، زنان باردار ۱۳۰۰ ميکروگرم رتينول و زنان شيرده ۱۲۰۰ ميکروگرم رتينول.