رفتار انتخاباتی در ایران

بیش از نیم قرن از مطرح شدن تحلیل جامعه شناختی رفتار انتخاباتی شهروندان به صورت جدی و آکادمیک در غرب می‌گذرد. در ایالات متحده آمریکا، بیشترین مطالعات در این حوزه انجام می‌شود و در سایر کشورهای غربی مثل انگلستان، فرانسه و ایتالیا که دموکراسی و احزاب در آن‌ها نهادینه شده ‌است احزاب و دولت‌ها به طور جدی به این حوزه مطالعاتی توجه کرده و از این طریق می‌خواهند تحلیل دقیقی از شرایط جامعه و رفتار انتخاباتی شهروندان داشته باشند و بر مبنای آن برنامه خود را تنظیم نمایند
در این راستا تحلیل درست از رفتارهای انتخاباتی و همچنین امکان موفقیت افراد و گروه‌های سیاسی در انتخابات، بستگی به شناخت رویکردها و نگرش‌های علمی ونیز بهره‌گیری از ابزارهای تکنولوژیکی و رسانه‌ای در این زمینه دارد چرا که در دنیای امروز نمی‌توان با شیوه‌های سنتی سابق به تحلیل جامعه شناختی سیاسی از رقابت های انتخاباتی پرداخت؛ مگر این‌که اساساً رقابتی نباشد و هر آن‌ چه به صحنه می‌آید صورت‌سازی از یک فضای دموکراتیک باشد .
در جمهوری اسلامی ایران نیز بررسی رفتار انتخاباتی، یک حوزه نسبتاً جدید پژوهشی به شمار می‌آید. میزان قدمت و عمق این حوزه از مطالعات، رابطه مستقیمی با میزان قدمت و عمق دموکراسی در هر کشور دارد. بدیهی است کشورهایی که سالیان سال است از نظام دموکراسی و مردم‌سالاری بهره می‌برند، تا حدود زیادی به این حوزه مطالعاتی وسعت و عمق بخشیده‌اند. در مقایسه با غرب در جمهوری اسلامی ایران که حکومت خود را طبق قانون اساسی بر مبنای جمهوریت و مردم‌ سالاری دینی بنا کرده است و سه دهه از قدمت آن می‌گذرد، این حوزه مطالعاتی، چندان عمق پیدا نکرده و عمومی نشده است ، لذا ضرورت انجام چنین پروژه‌های به خصوص در پژوهشگاه‌ها و مراکز دانشگاهی بیش از پیش احساس می‌شود. در این چارچوب کتاب « نظریه های رفتار انتخاباتی در ایران ، الگوها و نظریه ها » تالیف دکتر علی دارابی جدید ترین و یکی از کاملترین کتب در حوزه تحلیل رفتار انتخاباتی با رویکرد علمی پژوهشی می باشد که به این مهم توجه داشته است.
این کتاب که دکتر علیرضا ازغندی از اساتید برجسته علوم سیاسی ایران بر آن مقدمه ای وزین نگاشته ، مشتمل بر یک پیشگفتار و چهار بهره که هر کدام دارای چندین فصل و بخش بوده و نیز نتیجه گیری ، فهرست منابع و مآخذ و ضمائم مورد استفاده می باشد. بعد از بیان کلیات پژوهش در بهره اول این نوشتار، در بهره دوم کتاب با عنوان تحلیل مفهومی و تئوریک نظریات معطوف به انتخابات ، رقابت انتخاباتی و رفتار انتخاباتی در قالب سه فصل به بررسی رویکرد ها، دیدگاهها و نظریات عمده در باب انتخابات و رفتار شناسی انتخاباتی در غرب ، مبانی فقهی مشارکت سیاسی در اسلام و نیز طرح چارچوبی جدید و تئوریک برای مطالعه و بررسی رفتار انتخاباتی شهروندان ایرانی پرداخته می شود.
در بهره سوم از کتاب حاضر و در قالب دو فصل انتخابات و روند رفتار انتخاباتی در حد فاصل سالهای ۱۳۸۴-۱۳۵۷ ه ش و نیز قوانین و نظامنامه انتخابات در جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار می گیرد.
در بهره چهارم کتاب که فی الواقع اصلی ترین و بنیادی ترین قسمت اثر حاضر نیز بشمار می آید در قالب پنج فصل و با عناوینی چون عناصر و عوامل تاثیر گذار برچگونگی و میزان مشارکت مردم در انتخابات‏ ، جغرافیای انتخابات در جهان و ایران ، عوامل جامعه شناختی ـ سیاسی پیروزی احمدی نژاد ، تبیین رفتار سیاسی شهروندان ایرانی در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در کنار نگاهی آماری به انتخابات ریاست جمهوری در سه دهه از حیات انقلاب اسلامی به آزمون فرضیه ها و متغیرهای دخیل پرداخته می شود.
کتاب حاضر ضمن نقد، ارزیابی و تحلیل مفهومی نظریات معطوف به انتخابات و رفتار انتخاباتی در پاسخ به این سوال که در جمهوری اسلامی رفتار انتخاباتی شهروندان و بخصوص در دور نهم انتخابات ریاست جمهوری با کدامیک از سه دسته الگوی نظری جامعه شناسی، اقتصاد سیاسی و روانشناسی سیاسی قابل تبیین است بر این فرضیه تاکید دارد که رفتار انتخاباتی پدیده‌ای زمان پرورده، زمینه پرورده و مکان پرورده است بدین خاطر نمی‌توان به فرا نظریه‌ای جهان شمول دست یافت که چرایی و چگونگی و محتوای رأی دهی در همه کشورهای جهان و حتی همه حوزه‌های انتخابیه درون یک واحد جغرافیایی را در سپهر آن مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد.
مطالعه این کتاب به علاقمندان انتخابات و جامعه شناسی انتخاباتی در ایران و جهان پیشنهاد می شود.
علی دارابی نویسنده کتاب رفتار انتخاباتی در ایران، هم اکنون قائم‌مقام ریاست سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی است.
کتاب رفتار انتخاباتی در ایران در قطع وزیری در ۴۵۰ صفحه و با قیمت ۶۰۰۰۰ ریال از سوی انتشارات سروش منتشر شد.

منبع : سایت الف