انس با قرآن از لسان اهل بیت (ع)

همان طور که می دانید روایات متعددی از اهل بیت (ع) درباره قرآن و سفارش به آن وجود دارد که از جمله معروف ترین آن حدیث ثقلین می باشد که پیامبر (ص) می فرمایند: «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا بعدی» یعنی من دو چیز گرانبها نزد شما به امانت می گذارم قرآن و عترتم که اگر به آن دو تمسک جویید گمراه نمی شوید. این حدیث دلالت دارد بر اهمیت عترت و قرآن که مکمل یکدیگر می باشند.
قرآن فقط دارای ظاهر نمی باشد بلکه باطنی دارد که باید در لابلای آیات آن تفکر کرد. قرآن کتابی مختص به یک زمان محدود نیست کتابی است که از گذشته و آینده سخن گفته است.
بعد از این مقدمه به بررسی دو مطلب در روایات می پردازیم:
۱) تعریف مفهوم انس با قرآن
شناخت نظامی که در روایات مربوط به انس با قرآن است. ( مراتب انس) انس در لغت معنای مقابل وحشت است بدین معنی که انسان وقتی با یک چیز انس بگیرد هیچ وحشتی و اضطرابی ندارد و همراه با آن به آرامش می رسد چون انس با یک چیز، حس خاصی است که آدمی را وارد فضای خاصی می کند.
حضرت علی (ع) می فرمایند: هر کس با قرآن انس بگیرد، از جدایی دوستان وحشتی نخواهد داشت. ایشان همچنین در جواب گروهی که به هنگام سفر از ایشان توصیه ای خواسته بودند، فرمودند: اگر به دنبال مونسی می گردید، قرآن برایتان کافی است.
امام سجاد (ع) می فرمایند: اگر هیچ موجودی بر روی زمین زنده نمانده و من تنها باشم، مادام که قرآن با من است، وحشتی نخواهم داشت.
و یا در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است: به دنبال مونسی بودم تا در پناه آن آرامش پیدا کنم، آن را در قرائت قرآن یافتم.
با توجه به این احادیث به این نتیجه می رسیم که ائمه معصومین (ع) قرآن را مونس خود می دانند و انس با قرآن را سفارش کرده اند. قرآن نه تنها هنگام تنهایی بلکه در تمام لحظات زندگی انسان می تواند مونس او باشد و موجبات لذت معنوی او را تامین کرده و چراغ راه زندگی اش باشد.
۲) مراتب انس با قرآن
صاحبان قلم بر اساس روایات مربوط به قرآن، مراتب انس با قرآن را دارای نظام خاصی می دانند که اولین رتبه آن با نگهداری قرآن در خانه آغاز می شود و در بالاترین درجه با عمل به قرآن پایان می یابد. این مراتب عبارتند از:
الف ) نگهداری قرآن در خانه:
امام صادق (ع) می فرماید: در شگفتم از اینکه قرآنی در خانه است و شیاطین به واسه آن از خانه دفع می شوند. همانگونه که در بالا ذکر شد نگهداری قرآن در خانه پایین ترین مرتبه انس با قرآن است. با توجه به معنای ظاهری حدیث و برداشتی که می توان از آن نام برد این است که امام صادق (ع) نیز مردم را نسبت به نگهداری قرآن در خانه نیز تشویق می کرد. اگرچه ارتباطی با قرآن نداشته باشند.
ب ) نگاه کردن به قرآن:
در مورد نگاه کردن به قرآن روایاتی وجود دارد که آن را نوعی عبادت شمرده اند. ابوذر از رسول خدا (ص) نقل می کند که فرمود: نگاه کردن به قرآن عبادت است. اگر نگهداری قرآن در منزل سفارش شده است نگاه کردن به آیات آن از ارزش بیشتری برخوردار است.
ج ) گوش فرا دادن به تلاوت قرآن:
پیامبر (ص) می فرماید: هر کس به آیه ای از کتاب خدا گوش فرا دهد خداوند برای وی حسنه مضاعف می نویسد و هر کسی که آن را تلاوت کند ( آیات قرآن را) همچون نوری در قیامت برایش جلوه خواهد کرد و اگر کسی نسبت به تقدم گوش فرا دادن به قرائت سوال کند، باید در جواب گفت که کسانی که به هر دلیل از قرائت ناتوان هستند می توانند گوش فرا دهند و ثوابی کسب کنند و یا نسبت به آیات شنیده شده تدبر و تفکر کنند که به باطن آیات پی ببرند و به درجه اعلی برسند و همچنین کلینی در اصول کافی از امام سجاد (ع) و امام صادق (ع) نقل می کند: اگر کسی حرفی از کتاب خدا را فقط گوش کند و تلاوت هم نکند خداوند برایش حسنه می نویسد و گناهی از او محو می گردد و درجه اش را بالا می برد.د: تلاوت قرآن: در آیات قرآنی از قبیل آیه «الا بذکر الله تطمئن القلوب» آمده است که با ذکر خداوند قلب ها آرامش پیدا می کند. قرائت قرآن همان یاد و ذکر خداوند منان می باشد، اما موضوع ما از این قرار است که قرآن را از دید روایات بنگریم که امام صادق (ع) می فرمایند: قرآن میثاقی است بین خالق و مخلوق و شایسته است که یک مسلمان، هر روز به این عهد نامه نظر کند و حداقل پنجاه آیه از آن را بخواند. امام قرآن را یک عهد بین خالق و مخلوق می دانند و مردم را تشویق می کنند نسبت این عهدنامه که عهدمان را به یاد داشته باشیم و خدا را در زندگی خود فراموش نکنیم.
ه) تدبیر در قرآن:
اندیشیدن در قرآن، یکی از مراحل اعلای ارتباط با قرآن است و نتایج آن از دو لحاظ سودمند و مفید است. نخست از لحاظ فواید علمی و فواید شخصی که برای انسان دارد و در این رابطه از امام علی (ع) نقل شده است که «قرآن را به سرعت قرائت نکنید و در پی آن نباشید که سوره را به آخر برسانید، باید به خشوع درآیید» و در بیان دیگری می فرماید: قرآن را یاد بگیرید که بهترین سخن و در آن اندیشه کنید که چون بهار است. با توجه به سخن گهربار مولای متقیان امام علی (ع) آموختیم که قرآن بهترین سخنان می باشد و همچنین اندیشیدن در آن بهاری است که باعث رشد انسان ها می شود. همچون بهاری که باعث زیبایی طبیعت و رشد و شکوفایی گل ها می باشد.
و ) عمل به قرآن:
همانطور که در آغاز موضوع یاد کردیم بالاترین مرتبه انس با قرآن، عمل کردن به آن است و آیات و احادیث متعددی در این باره وجود دارد که از جمله آن می توان به این حدیث از پیامبر (ص) استناد نموده که فرمودند: به قرآن عمل کنید و حلالش را حلال شمارید و حرامش را اجتناب کنید و به آن اقتدا نموده و به هیچ چیز آن کفر نورزید. یا در روایات دیگری امام علی(ع) فرمودند: ای کسانی که عالم به قرآن هستید به آن عمل کنید، چون عالم کسی است که به آنچه می داند عمل می کند و عمل او مطابق عملش است. به زودی مردمی خواهند آمد که عملشان از الگوهای آن تجاوز نمی کند و باطنشان با رفتار ظاهر آنها مخالف است و یا در روایات دیگری امام علی(ع) می فرمودند: قرآن باید چون لباس زیرین همیشه با انسان باشد که البته افرادی با این خصوصیات تعدادشان کم است. باید گفت قرآن کتاب زندگی است که عمل به آیات آن انسان ها را به درجات اعلی می رساند و عمل نکردن به آیات آن انسان ها را به اسفل ترین درجات یعنی خروج از انسانیت می رساند و همچنین با توجه به روایاتی که درباره قرآن گفته شده است، علاوه بر زیبایی و فصاحت کامل ترین کلام نیز قرآن است.

عبدالعظیم فرحانی

منبع : روزنامه جوان