توسعه و بازار سرمایه

سالیان درازی است که در نشست های علمی به بررسی جایگاه بازارهای مالی در اقتصاد پرداخته شده است در این راستا با توجه به رشد بازار سرمایه کشور طی سالهای اخیر، دانشگاه علامه طباطبایی و بورس اوراق بهادار تهران با مشارکت برخی نهادهای مالی کنفرانس ملی بازار سرمایه موتور محرک توسعه اقتصادی ایران را برگزار نمودند. دراین کنفرانس دو روزه که در مرکز همایش های رازی برگزار شــــــــد، تعدادی از اساتید و دست اندرکاران حوزه بازار سرمایه به بررسی وضعیت موجود پرداختند.
آقای دکتر ولی الله سیف، مدیرعامل بانک ملی ایران به بررسی جایگاه بانکها در بازار سرمایه ایران پرداخت و گفت: نظامهای مالی در اقتصــاد ملی بین المللی نقش بااهمیتی را ایفا می نمایند و شاید مهمترین اصل اهمیت نظام مالی در اقتصاد و کشورها، توانایی این نظامها در تجمع منابع کوچک مردم ازطریق بانکها در بازار و هدایت آنها در سرمایه گذاری های عظیم و پربازده باشد. وی نظامهای مالی را به دو گروه عمده طبقه بندی کرد:
۱ ) نظام مالی مبتنی بر بازار اوراق بهادار
۲ ) نظام مالی مبتنی بر بانک
دکتر سیف تاکید کرد، ساختار مالی کشور، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تصویب قانون بانکداری بدون ربا، به سمت محدودیت نظام بانکی حرکت کرده است. تصویب قانون بانکداری بدون ربا موجب حضور بانکها در چرخه فعالیت بخش واقعی اقتصاد، فعالیت در حوزه معاملات اوراق بهادار و ارائه خدمات مالی گسترده گردیده است. به گونه ای که مقایسه سهم بازار بورس اوراق بهادار و بانکهای تجاری درنظام تامین مالی کشور نشان می دهد بانکهای تجاری بیش از ۵۰ برابر بورس، در تامین مالی بخش واقعی اقتصاد نقش داشته اند. با این وصف این شرایط نتیجه کارایی بالای بانک نیست بلکه به دلیل عدم توسعه نهادهای غیربانکی بازار سرمایه، از قبیل بازار بورس است. درصورت تفکیک نهاد ناظر بر بازار پول و سرمایه و عدم به کارگیری ابزارهای مستقیم سیاست پولی، اصلاح ساختار بانکهای دولتی، تدوین قوانین و مقررات نظارتی برای هر دو بازار پول و سرمایه و ایجاد بسترهای لازم برای گسترش بانکهای خصوصی کارایی نظام بانکی افزایش خواهدیافت.
معاون اقتصادی و بین المللی بورس فلزات در بخش دیگری از این کنفرانس در ارتباط با توسعه بورس کالاهای کشور گفت: مدیریت ریسک و کسب اطمینان از اصلی ترین دلایل ایجاد بورسهای کالا در جهان بوده اند. ولی مشروعیت بورس کالا در کشور ایران عمدتاً به آزادسازی قیمتها و تصحیح انحراف قیمتهـــا باز می گردد. با این حال بورس کالاهای کشور توانسته اند ضمن حفظ مشروعیت بومی خود (آزادسازی) به سایر اهداف خود شامل مدیریت ریسک (ازطریق ساماندهی بازار سلف) و کاهش ریسکهای مربوط شامل ریسک نکول، ریسک کیفیت، ریسک تصدیق درتحویل، کشف قیمت شفاف سازی و ایجاد یک بازار متشکل و قانونمند، کاهش نرخ تنزیل درمعاملات سلف (ازطریق کاهش صرف ریسک) و... دست یابند.
آقای دکتـــــرحیدر پوریان در راستای بهینه سازی و توسعه بورس فلزات، توجه حضار را به مواردی جلب کرد که اهم آنها عبارتند از:
۱) نیاز به تلفیق بازار سرمایه و بازار فلزات و جهش از یک بازار فیزیکی به یک بازار آتی و اختیاری و حتی معامله بر روی شاخص.
۲) تهیه معیار ارزیابی و گزارش دهی بورس، طراحی شاخصهای نوین بورس کالا (که به سیال نمودن و تحلیل اطلاعات و درنهایت به کارایی بازار کمک خواهدکرد) و افشای حقایق بازار و صنعت فلز.
۳ ) طراحی یک مدل کارای حاکمیت شرکتی در سازمانهای بورس کالا و اصلاح ساختار. (ترجیحاً در کالبد یک شرکت سهامی، با وظایف جدید هیأت مدیره و دبیرکل)
۴) ساماندهی لایه های مختلف معاملاتی - کارگزاری و شبکه مربوط.
۵) افزایش رقابت در معاملات (شامل تولیدکنندگان که اکثراً به صورت نزدیک به انحصار یا آلیگاپولی فعالیت می کنند) که رقابت خود با معرفی ابزارهای جدید، بازیگران جدید و همچنین خصوصی سازی تولیدکنندگان کسب می گردد.
آقای دکتر علی ثقفی رئیس دانشگاه اقتصاد و مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی با تاکید بر اینکه حسابداری کانال اصلی اطلاع رسانی است، پیرامون حسابداری در بازار اوراق بهادار گفت: در عصر دانایی باید بهره برداری از اطلاعات به حداکثر برسد تا در پی آن منابع نیز به صورت بهینه تسهیم گردد و مالاً به افزایش رفاه اجتماعی منجر شود. لذا هر مشکلی که در بازار اوراق بهادار بوجود بیاید، فقط مسأله اقتصادی نیست، بلکه به مسأله ای اجتماعی مبدل می شود که در آن منافع عمومی جامعه مطرح می شود.
وی ادامه داد، به جهت حفظ منافع عمومی باید اطلاعات مصون سازی شود که این عمل به کمک استانداردهای حسابداری انجام می شود و این همان چیزی است که استفاده کنندگان یا سرمایـــــه گذاران نیز درصدد چنین مصونیت هایی هستند که از طرف حکومت و به نام مقـــــــررات افشا و اعمال می شود. تهیه کنندگان این اطلاعات حسابداران و حسابرسان هستند. به همین علت است که معتقدم، حسابداری کانال اصلی اطلاع رسانی است که یک طرف آن حسابداران و حسابرسان و طرف دیگر آن استفاده کنندگان از این اطلاعات قرار گرفته اند. به عبارتی، کلیه اطلاعات در نظامی تحت عنوان سامانه حسابداری تولید می شود.
چگونگی وضعیت نهادهای تهاتر و تسویه در بورس اوراق بهادار موضوع دیگری بود که مهندس محمدرضا رجائیه محقق مسایل اقتصادی، موردبحث و بررسی قرار داد و گفت فرایند کامل انجام معاملات در کشورهای مختلف جهان به شرایط اقتصادی، فرهنگی و حقوقی بستگی دارد و از تنوع گسترده ای نیز برخوردار است با این وجود فرایند مذکور را می توان به سه بخش کلی تقسیم بندی کرد:
۱) پیش از انجام معامله
۲) انجام معامله
۳) پس از انجام معامله
که عملیات تسویه و تهاتر در بخش سوم یا به عبارتی پس از انجام معامله قابل طرح است.
این محقق افزود، تهاتر به مجموعه عملیاتی اطلاق می گردد که طی آن میزان تعهدات طرفین انجام، مشخص و معین می گردد. در کشورهای مختلف جهان، موسسات گوناگونی می توانند این وظیفه را بر عهده داشته باشند که از میان تخصصی ترین آنها می توان به اتاقهای تهاتر اشاره نمود. اتاقهای تهاتر عمدتاً با ایفای وظایفی همچون بازسازی طرفین معامله و خالص نمودن تعهدات طرفین، اقدام به کاهش ریسک سرمایه گذاری در بازارهای مالی جهان می نمایند.
وی گفت، سه مدل برای عملیات تسویه و تهاتر موجود است که عبارتند از:
مدل اول) تطبیق، تهاتر و تسویه در بازار انجام می شود.
مدل دوم) تطبیق در بازار و تهاتر و تسویه در نهادهای سپرده گذاری عمل می شود.
مدل سوم) تطبیق در بازار، تهاتر در اتاق تهاتر و تسویه در نهاد سپرده گذاری صورت می گیرد.
که این عملیات در کشور ما تحت مدل اول انجام می شود. سخنران در بخش پایانی سخنان خود به تشریح استانداردهای موجود در زمینه تسویه و تهاتر اوراق بهادار پرداخت.
آقای دکتر سعید خاک ره آل محمد به بررسی تجربه بین المللی شدن بازار سرمایه پرداخت. وی خصوصیات اصلی جهانی پدیده جهانی شدن را براساس موارد زیر تقسیم کرد:
- بین المللی شدن تولید و تغییر در ساختار آن
- گسترش تجارت بین المللی کالا و خدمات
- توسعه و تعمیق جریان بین المللی سرمایه
- جا به جایی سریع نیروی انسانی میان کشورها و
- جریان آزاد دانش بین کشورها.
وی افزود: اگر کشوری بخواهد به طورکامل به جامعه جهانی بپیوندد، باید در کلیه ابعاد فوق برنامه های تغییر و تحول را به مرحله اجرا درآورد. مثلاً در راستای توسعه و تعمیق جریان بین المللی سرمایه باید استراتژی های زیر را به دقت پیاده کند.
▪ سهامی کردن بورس (DEMU TUALIATION OF EXCHANGE)
▪ ادغام و خرید (MERGER & ACQUISITION)
▪ پیمان استراتژیک با سایر بازارهای مالی (ALLIANCES BETWEEN EXCHANGES)
▪ همکاری بین قانونگذاران (COOPERATION BETWEEN REGULATORS)
سخنران، مزایای ادغام در بازارهای مالی جهانی را افزایش قدرت نقد شوندگی، تنوع مالکیت، آزادی تجارت و کاهش هزینه های اطلاع رسانی، شفافیت اطلاعات مالی و غیرمالی، عادلانه شدن ارزش گذاری شرکت و تثبیت قیمت سهام در بورس اوراق بهادار دانست و در پایان سخنان خود به بررسی فرصتها و مخاطرات هرکدام از استراتژی های مطرح شده از زوایای بورس، شرکتها و سهامداران، پرداخت.

مریم خلیلی عراقی

منبع : بیا تو جوان