تعیین کارآیی واحدهای بهداشتی مراکز بهداشت شهرستانهای استان گلستان در سالهای ۸۰-۱۳۷۸

● مقدمه:
یکی از مهمترین معیارهای قضاوت در خصوص عملکرد کلیه سازمانها، کارآیی آنهاست. روشهای اندازه گیری کارآیی عمدتا مستلزم استفاده از شیوه های پیچیده ریاضی و آماری بوده که مستلزم دانش تخصصی ویژه ای است. این مطالعه با اهداف تدوین مدلی کاربردی برای اندازه گیری کارآیی مراکز بهداشت شهرستانها و استفاده از همین شیوه در تعیین کارآیی مراکز بهداشت شهرستانهای استان گلستان در فاصله سالهای ۸۰-۷۸ انجام گردید.
● روش کار:
چهار شاخص برای سنجش محرومیت، ۸ شاخص برای سنجش درونداد و منابع سیستم و ۱۳ شاخص برای سنجش برونداد انتخاب شدند. این شاخصها از نظام جاری اطلاعات شبکه های بهداشتی درمانی شهرستانهای (نرم افزار DTARH، سرشماری و فرمهای نظام نوین آماری) استخراج گردید. با استفاده از روش تحلیل عاملی اجزاء یا فاکتورهای مهم مولفه های سه گانه محرومیت، درونداد و بورنداد استخراج و شناسایی گردید. براساس درصد واریانسهای استخراج شده در مدل، وزنهای هر جزء مشخص گردید و شاخص مجتمع هر مولفه بر اساس وزنهای به دست آمده تعیین شد. با استفاده از تحلیل رگرسیون خطی بین شاخص مجتمع برونداد با شاخصهای مجتمع درونداد و محرومیت، برونداد مورد انتظار محاسبه گردید. فاصله بین برونداد مشاهده شده برای هر شهرستان در هر مقطع زمانی با برونداد مورد انتظار، کارآیی یا ناکارآمدی هر واحد (بسته به فاصله مثبت یا منفی) را نشان می دهد.
● یافته ها:
در این مطالعه از بین شاخصهای محرومیت، یک جزء و از بین شاخصهای درونداد و برونداد ۲ هر یک سه جزء با روش تحلیل عاملی استخراج گردید. در مجموع در طول سه سال فاصله زمان مطالعه در استان گلستان بیشترین میزان شاخص کارآیی کل مربوط به شهرستان گنبد (۶۹/۲) و کمترین آن مربوط به شهرستان مینودشت (۸۴/۲-) بود. بالاترین مقدار شاخص کارآیی در سالهای ۷۸، ۷۹ و ۸۰ به ترتیب مربوط به شهرستان گنبد (۰۶/۰)، (۰۴/۷) و شهرستان آق قلا (۳۶/۰) و کمترین آن مربوط به شهرستان مینودشت (۷.۰۲-)، (۰.۸۷-) و (۳۱/۰-) بود.
● نتیجه گیری:
تغییرات روند کارآیی در طول سه سال مطالعه، نشان دهنده کاهش نوسان شاخص کارایی در سال ۸۰ نسبت به سال ۷۸ می باشد. بخش عمده ای از این کاهش نوسان در شاخص کارآیی می تواند به تخصیص منطقی تر منابع و مدیریت مطلوبتر دروندادها نسبت داده شود. برای دستیابی به مدلی با اعتبار بیشتر در ارزیابی کارآیی نظام سلامت، انجام مطالعات تکمیلی با تعداد زیادتر داده ها اعم از شاخصهای بیشتر و وجود شهرستانهای دیگر الزامی میباشد.

عباس علیکشت کار
فرید ابوالحسنی
زمانی قاسم
فرشاد پورملک
سیدرضا مجدزاده

منبع : پایگاه اطلاعات علمی