آموزش باغبانی زندگی

در طول تاریخ رشته‌های مختلف دانش سعی بر تعریف مفهوم تربیت کرده‌اند و بنا به شرایط زمانی و مکانی و پیروی از مفاهیم انسانی و اخلاقی، تعاریف متعدد و گاه متفاوتی از تربیت ارائه شده است.
چنانکه دکتر میرعبدالحسین نقیب‌زاده در تعریف تربیت حقیقی در کتاب «نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش» می‌گوید: «تربیت همانا کشاندن آدمی است به سوی ارزش‌های والای انسانی، چنانکه آن ارزش‌ها را بفهمد، بپذیرد و دوست بدارد و به کار آورد.
انسانی که به این مقام دست یابد، چه بسا به گزینش ارزش‌ها خواهد پرداخت و راهنما و تربیت‌کننده خویش خواهد شد و این برترین معنای تربیت است که همانا رو کردن آزادانه و آگاهانه است به ارزش‌ها.» علاوه بر غامض بودن مفهوم تربیت، ارائه شیوه‌های تربیتی و از طرفی آزمون این روش‌ها و کاربردشان در طول تاریخ و بررسی نتایج حاصل از آنها، نه تنها نیازمند دانش و تجربه است بلکه پس از سپری شدن شامل چه بسا خطاهای روشی خاص منجر به کنار گذاشتنش شده است. از آنجا که تربیت یکی از مهمترین مقوله‌های دانش بشری است متفکران و اندیشمندان در این حوزه از پای ننشستند و محصول مطالعات و تجربیاتشان را مکتوب کرده و در اختیار علاقه‌مندان قرار دادند. در راستای این تلاش‌ها مجموعه کلیدهای تربیت کودکان و نوجوانان مفید است.
در این مجموعه، به‌رغم ارتباط موضوعی، هر کدام از عنوان‌ها از نظر مطلب مستقل هستند و خواننده می‌تواند تنها عنوان مورد نیازش را بررسی کند. روش نویسندگان در این مجموعه، آموزش شیوه‌های عملی به والدین است.هر کتاب از فصل‌های متعددی تشکیل شده است که هر فصل به توضیح یک روش کلیدی تربیت می‌پردازد. این مجموعه را موسسه انتشارات صابرین منتشر کرده است.
● مهد کودک
«کلیدهای انتخاب مهدکودک و پرستار کودک» به قلم دکتر استیوان آورباخ و ترجمه مینا اخباری‌آزاد است. مؤلف کتاب که دکترایش را در رشته روانشناسی کودک اخذ کرده است، تجربه‌های شخصی‌اش را در دوره‌ای که دخترش کوچک بود و وی مجبور به برقراری تعادل بین کارهای منزل و وظایف شغلی‌اش بود بسیار مفید و مهم دانسته و هدفش را از نگارش این کتاب انتقال تجربیاتش به خواننده می‌داند تا بهترین مرکز نگهداری از کودک را که امکان دسترسی به آن هست پیدا کنند.
تلفیق وظایف شغلی با پرورش فرزندان وظیفه‌ای بسیار دشوار است که والدین باید از حداکثر ویژگی‌های خود از جمله ابتکار، مهارت، مطالعه و تجربه و ... بهره بگیرند زیرا یک برنامه نامناسب در مراقبت از کودک، منجر به بروز مشکلات عاطفی بسیار عمیق می‌شود. از طرفی یافتن یک مهدکودک مناسب انرژی بسیاری می‌برد. این کتاب به شما در انتخاب بهترین خدمات ممکن در مهدکودک با حداقل زمان و تلاش، کمک خواهد کرد.در این کتاب فهرست دقیقی از موارد خاص آمده است که باید به هنگام بازدید از هر محل توجه داشته باشید؛ همین‌طور سؤال‌های مناسبی طراحی شده که باید در مراحل جست‌وجوی خود آن را مطرح کنید تا راحت‌تر به نتیجه برسید.
● کمبود توجه
کتاب دیگر از مجموعه‌ کلیدهای تربیت کودکان و نوجوانان «کلیدهای رفتار با کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه» به قلم باری‌ای مک‌نامارا و فرانسین‌جی. مک‌نامارا و ترجمه فریبا مقدم است.
نویسندگان این کتاب اختلال کمبود توجه را بسیار پیچیده می‌دانند که برای والدین مبتلا به اختلال کمبود توجه، موضوع بسیار پیچیده‌تر است.
مؤلفان کتاب در فصل ۲ با عنوان «اصطلاحات و ویژگی‌ها» رایج‌ترین خصوصیات کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه را بیش‌فعالی و حواس پرتی تکانشی می‌دانند. این دسته از کودکان برای تداوم در انجام یک کار و تمرکز بر جوانب مهم گفت‌وگو یا تکالیف مربوط به مدرسه مشکل دارند، زیرا از یک فعالیت به فعالیت دیگر می‌پردازند یا حواسشان توسط محرک‌های بیرونی پرت می‌شود.
مؤلفان پس از ارائه معیارهای شناسایی اختلال کمبود توجه، علل آن را بررسی می‌کنند که شامل ارزیابی پزشکی، ارزیابی روانشناختی، ارزیابی آموزشی و سابقه اجتماعی است.بخش سوم کتاب درمان اختلال کمبود توجه است که مواردی چون دارو، مداخلات درمانی مورد اختلاف، شناسایی رفتار، تشویق، تنبیه، آموزش مهارت‌های اجتماعی، افزایش خودباوری و... بررسی می‌شوند که علاوه بر تعریف هر کدام از این روش‌های درمانی به چگونگی آنها و شیوه‌های اجرایشان توجه شده است و در ادامه فعالیت‌های فوق برنامه برای این کودکان پیشنهاد و مسائل جاری این اختلال بررسی می‌شود.
● پدر ناخوانده
کتاب دیگر این مجموعه «کلیدهای موفقیت پدرناتنی» به قلم دکتر کارل ای.پیکهارت و ترجمه آزیتا قدسی راثی است. از آنجا که وقتی مادری ازدواج مجدد می‌کند، رابطه پدر ناتنی- نافرزندی بین فرزندان زن و شوهر تازه او شکل می‌گیرد، در این کتاب سعی شده سهمی که پدر ناتنی می‌توانددر زندگی خانواده تجدید فراش یافته ایفا کند و موانع سر راه او توصیف شود.مرد و کودکانی که در شرایط زندگی، تجارب گذشته، آداب و رسوم، سوابق و دلبستگی‌هایشان با هم فرق می‌کرده، اکنون باید در کنار هم زندگی کنند ولی چالش مداومی که پیش روی خانواده ناتنی است تلفیق همه این تفاوت‌هاست.
در بخش اول این کتاب، ورود پدر ناتنی به خانواده جدید شرح داده و راهبردهایی برای تسهیل سازگاری او و فرزندان پیشنهاد شده است. مسائلی چون، اهمیت تغییر توقعات از تفکر آرزومندانه به واقع‌گرایانه، تعریف نقش پدر ناتنی، افرادی که می‌توانند به وی کمک کنند، موضوع دشوار تثبیت اقتدار پدرانه به پدر ناتنی، شیوه‌هایی برای چاره‌اندیشی سازنده در مورد اختلاف و در نهایت چگونگی حفظ ازدواج در این کتاب بررسی می‌شوند. پدر ناتنی بودن مسئولیت پیچیده‌ای است و با استفاده از این کتاب می‌توان بعضی از زمینه‌های دشوار را تعدیل کرد.
● دو قاچ یک سیب
از این مجموعه، کتاب «کلیدهای رفتار با دوقلوها» به قلم کارن کرکف گرومارا و مری‌سی. هرلبرت با ترجمه آزیتا قدسی راثی، کتاب مفیددیگری است.
هنگامی که پدر و مادر درمی‌یابند به جای یک فرزند قرار است صاحب دو فرزند شوند، دچار احساسات مختلفی از قبیل ترس، هیجان، شادی و غم می‌شوند. فرزندان دو قلو داشتن مانند داشتن دو فرزند با اختلاف سنی کم نیست. این تجربه منحصر به فردی است. در شناختن دوقلوها، علاوه شباهت‌ها باید تفاوت‌هایشان را هم تشخیص داد و پذیرفت. این فرآیند تمایز شامل ظاهر کودکان، شخصیتشان و توانایی‌هایشان می‌شود. مسائل دوقلوها با بزرگ شدن فرزندان پایان نمی‌یابد. دوقلو بودن آنها تا زنده‌اند یک بخش اساسی و عمیق هویتشان را تشکیل می‌دهد. این کتاب در ۴۵ فصل به مسائلی چون چگونگی شکل‌گیری جنین دوقلو، باخبر شدن والدین، اعمال مفید در دوران بارداری و بالاخره تا روز زایمان اختصاص دارد در فصل‌های بعدی مسائلی چون، تغذیه فرزندان دوقلو، احساسات پدر و مادر، سازگاری خواهرها و برادرها، کنار آمدن با گریه، خواب و مسائل مربوط به فردیت دوقلوها بررسی می‌شود.از هر ۹۰ حاملگی تقریبا یکی دوقلو می‌شود. این کتاب می‌تواند فرصت مناسبی را با چالش‌های والد فرزند دوقلو فراهم کند.
● مادرخوانده
از همین مجموعه، کتاب «کلیدهای موفقیت مادر ناتنی» به قلم فیلیپا گرین مالفورد که خودش مادر ناتنی ۲ فرزند بوده است و سعی بر انعکاس تجربیاتش در این کتاب دارد و ترجمه اکرم قیطاسی می‌توان با مرارت‌هایی که یک مادر ناتنی با آن روبه‌رو است و چگونگی راه‌حل آنها آشنا شویم. در این کتاب سعی شده است توصیه‌های کاربردی برای ایجاد هماهنگی در خانواده ناشی ارائه شود.
مؤلف کتاب علاوه بر تجربیات خودش از دانش و توصیه‌های ۳۵ مادر دیگر که بیشتر آنها خود را در این نقش بسیار موفق می‌دانستند بهره برده است.فصل‌های اول تا هشتم کتاب درباره افسانه‌ها پیرامون مادر ناتنی بدجنس و افسانه عشق بحث می‌کند و اینکه چرا می‌توانند برای مادر ناتنی مشکل‌آفرین باشند. علاوه بر این راه‌هایی برای اجتناب از گرفتار شدن در دام‌های مربوط به این افسانه‌ها معرفی شده است. مهم‌ترین مسائل مادر ناتنی مثل، یکی شدن در خانواده، اجتناب از سوءتفاهم بین مادر ناتنی و فرزندان و حتی همسر، اختلاف دادگاهی بین والدین جدا شده و موفقیت‌های خاص در خانواده ناتنی بررسی شده است.
به نظر مؤلف فصل‌های ۳۱ تا ۳۶ را هر مادر ناتنی و پدر ناتنی باید بخواند زیرا، درک عمق رنج یک فرزندناتنی در فقدان خانواده تنی، مهم‌ترین کار یک مادرناتنی موفق است. به علاوه در این کتاب فصولی به همسر سابق شوهر اختصاص داده و پیشنهادهایی برای برخورد با همسر سابق انتقامجو ارائه شده است و اینکه چگونه می‌توان به بچه‌ها کمک کرد تا از پس این جنگ ویرانگر بین والدین جدا شده برآیند.
● کارد و پنیر
کتاب مفید دیگر از این مجموعه «راهنمای بهبود روابط خواهر و برادرها» به قلم پت اسپانگین و ویکتوریا ریچاردسون و ترجمه سارا رئیسی طوسی است. این کتاب به شما کمک می‌کند تا فراز و نشیب‌های منحصر به فرد خواهر و برادرها را درک کنید. در این کتاب موضوعاتی از قبیل، فاصله سنی فرزندان و مشکلات هم‌شیرها بررسی می‌شود.
مؤلفان کتاب سعی دارند رفتار والدین در مشکلات ایجاد شده بین خواهرها و برادرها و همین‌طور شکایت بچه‌ها از بی‌عدالتی والدین، حسادت و رقابت، دعوا و درگیری، برتری‌جویی و رقابت افراطی، مقایسه کردن و فرزندان شورشی را بررسی کنند. در هر فصل مؤلفان علاوه بر شرح و تحلیل مسئله از جوانب مختلف سعی بر ارائه راه‌حل در مورد آن موضوع دارند. دکتر پت اسپانگین استاد روانشناسی کودکان است و به مدت دوازده سال مدیر یک موسسه خدمات مشاوره‌ای در زمینه آموزش مدیریت بوده است. ویکتوریا ریچاردسون روزنامه‌نگار و محقق، مطالب زیادی را در قالب کتاب یا در اینترنت منتشر کرده است و در حال حاضر ویراستار محتوایی مطالب سایت فوق است.
● از جنس طبیعت
هیچ پدر و مادری برای داشتن فرزندی با سندرم‌دان بچه‌دار نمی‌شوند. اما سندرم دان چیست؟ ژن‌ها در تمام سلول‌های بدن وجود دارند، از والدین به ارث می‌رسند و باعث رشد ما از تخمک بارور شده تا بزرگسالی هستند. ژن‌ها اطلاعات شیمیایی‌ای تولید می‌کنند که بدن ما را در یک وضعیت مناسب حفظ کرده و عملکرد آن را تنظیم می‌کنند. سندرم دان شایع‌ترین اختلال کروموزمی است که در بدو تولد به علت وجود برخی صفات ویژه قابل شناسایی است. این افراد دارای یک کروموزم اضافی هستند که وجود مشکلات خاصی، ناشی از این کروموزم اضافه است.
در عده‌ زیادی از زنان باردار، حاملگی عادی و بی‌دردسر طی شده و حتی فرزندان قبلی هم سالم به دنیا آمده‌اند. در ابتدا پدران و مادران با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند که شاید در خود توان مقابله با آنها را نمی‌بینند.از همین مجموعه، کتاب «کلیدهای تربیت کودک مبتلا به سندرم دان» از مارلین تارگ بریل و ترجمه اکرم کرمی به شما یاری می‌کند تا بهتر با این موجود کوچک کنار آمده، تربیتش کنید و محبتتان را نثارش کنید.مؤلف کتاب، عامل مهم را در این راه آگاهی می‌داند، اینکه پدر و مادرابتدا بدانند این بیماری چه ویژگی‌هایی دارد؟ چه روندی را طی می‌کند؟ برای کودک مبتلا به سندرم دان چه باید کرد؟بخش اول تحت عنوان «شناخت سندرم دان»، این بیماری و علل ایجاد آن را براساس پژوهش‌های علمی توضیح می‌دهد. در این بخش خواننده با پندارهای نادرست درباره این بیماری آشنا می‌شود.
در بخش دوم، عنوان «سازگاری با کودک مبتلا به سندرم دان» معرفی و سعی بر توضیح واکنش و احساسات خانواده‌ها پس از اطلاع از وضعیت فرزندشان دارد. این بخش به فشارهای ناشی از درمیان گذاشتن این موضوع با اطرافیان که بعضی خانواده‌ها با آن درگیر می‌شوند، می‌پردازد. از آنجا که پس از تولد فرزند سندرم دان در یک خانواده، مهم‌ترین مسئله شناسایی احساسات افراد خانواده برای ایجاد محیط عاطفی سالم است فصل سوم به این موضوع اختصاص دارد.
در ادامه یکی از مهم‌ترین مسائل، سلامت کودک و تاثیر سندرم دان بر رشد جسمی و روانی اوست.فصل چهارم برای یافتن پزشک مناسب و استفاده بهینه از امکانات دارویی توصیه‌هایی را در اختیار والدین قرار می‌دهد.در بخش‌های بعدی به مسئله رشد عمومی کودک، یادگیری و پیشنهاد راهکارهای مناسب برای پیشرفت یادگیری کودک و همکاری خانه و مدرسه پرداخته شده است.
بخش هفتم تحت عنوان «کودک و آینده» به الفبای آماده‌سازی کودک برای ترک خانه می‌پردازد. پرسش و پاسخ انتهای کتاب، خلاصه‌ای کوتاه از مطالب کتاب و نیز پاسخ به پرسش‌های رایج است و در پایان توصیه‌هایی در اختیار پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها قرار می‌گیرد.
موضوع تربیت کودکان و نوجوانان چنان گسترده و پیچیده است که اغلب متفکران و دانشمندان به نحوی سعی بر توصیف، توضیح و توصیه‌ روش‌هایی برای آن داشته‌اند، ولی باز هم به جهت گستردگی موضوع شاید این کتاب‌ها نتوانسته باشند به تمام جزئیات و مسائل مربوط به این مقوله بپردازند. با این حال، این مجموعه که البته دارای عناوین دیگری در مسئله تربیت است، پیشنهادهای مفیدی در اختیار پدران و مادران قرار می‌دهد.

منیره پنج تنی

منبع : روزنامه همشهری