خشونت خیابانی علیه زنان

شاید کمتر پیش آید که منتظر ماشین گوشه خیابان ایستاده باشید و با صفی از ماشین‌هایی که جلوی پایتان ترمز می‌کنند و شما را به چشم یک روسپی نگاه می‌کنند، مواجه نشوید.
پدیده خشونت خیابانی که که در جامعه ایران همواره در طول سال‌های گذشته وجود داشته است، این روزها آنقدر آزاردهنده و چشم‌گیر است که تقریبا تمام فعالان زن در برنامه‌های ۸ مارس امسال، آن را یکی از بزرگترین مشکلات زنان در شهرستان‌های مختلف می‌دانند.
درست در شرایطی که نیروی انتظامی با قدرتی مثال زدنی و هزینه‌ای گزاف اقدام به ارشاد زنان بد حجاب می‌نماید، مردان ایرانی بی‌باکانه و بدون ترس از برخوردهای قضایی، به آزار و اذیت زنان در کوچه و خیابان می‌پردازند. از پسر ۸ ساله تا پیرمرد ۸۰ ساله، تفاوتی هم نمی‌کند که پوشش شما چادر باشد و یا مانتو، این خشونت آنقدر عریان است که اکثریت زنان آن را هر روز با تمام وجودشان حس می‌کنند و قدرتی برای مقابله با آن ندارند.
از حدود ۵۰ زنی که در این گزارش با آنان روبرو شدم، همه‌ی آن‌ها به دفعات تحت خشونت خیابانی قرار گرفته بودند، که بیشترین آن‌ها شامل خشونت کلامی بوده است. متلک‌های خیابانی، بیشترین موردی است که تقریبا هر روز برای زنان تکرار می‌شود. با این حال بسیاری از زنان نیز در کوچه و خیابان، در تاکسی، در اتوبوس و مکان‌های دیگر از سوی مردان لمس شده‌اند.
خشونت خیابانی، در تعریف بومی ایران، شامل رفتارهایی مانند «نگاه‌های آزاردهنده در معابر عمومی، مزاحمت‌های کلامی از جمله متلک و فحاشی هنگام راه رفتن در خیابان، تماس و لمس بدن در خیابان و یا وسیله نقلیه عمومی، بوق زدن و ایستادن اتومبیل‌های شخصی هنگام راه رفتن در خیابان و آزار و اذیت دیگر رانندگان هنگام رانندگی می‌شود.»
عکس‌العمل زنان در برابر این مزاحمت‌های خیابانی، اغلب با توجه به شرایط سنی آنان متفاوت است. تعداد زیادی از دختران جوان در برابر این آزارها، سکوت می‌کنند. چرا که از منظر جامعه آنان به دلیل نوع پوشش و آرایش‌شان، مورد این مزاحمت‌ها قرار می‌گیرند و مقصر قلمداد می‌شوند. زنان مسن‌تر اما واکنش شدیدتری نشان می‌دهند، آنان معمولا از سوی افراد حاضر در محل مورد حمایت واقع می‌شوند. نتایج نظرسنجی‌ای که چندی پیش توسط وب سایت "زنستان"، منتشر شد، نیز این موضوع را تایید می‌کند.
بر اساس این نظر سنجی ۷۶ درصد از زنان مورد سوال قرار گرفته، پیش از ۱۵ سالگی تحت خشونت کلامی قرار گرفته‌اند.
با این حال ابعاد خشونت‌های خیابانی تنها به موارد ذکر شده خلاصه نمی‌شود، دختر ۲۳ ساله‌ای در تهران، معتقد است که اخیرا مزاحمت‌ها بسیار شدیدتر شده است. او آخرین تجربه‌اش را از چنین موردی تشریح می‌کند و می‌گوید: "هفته پیش هنگامی که در خیابان راه می‌رفتم، مردی به من نزدیک شد و برای لحظه‌ای مرا در آغوش گرفت. باسن و سینه‌ام را با دست‌هایش فشرد و بعد از من جدا شد."
او می‌گوید که برای لحظه‌ای شوکه شده است، اما بعد تمام توانش را جمع کرده و با مشت و لگد آن مرد را کتک زده است.
این دانشجوی دختر معتقد است، اشکال این قبیل خشونت‌ها در جامعه هر روز گسترده‌تر و شدیدتر می‌شود و زنان در برابر این تحقیر روزانه، پناهگاهی برای حمایت ندارند.
از نظر زنان مورد پرسش در سایت "زنستان"، دلایل رواج خشونت و آزار خیابانی به ترتیب عبارتند از: «فرهنگ جامعه، بیماری روحی و جنسی مردان مزاحم، قوانین نامناسب و عدم برخورد با مزاحمین، غریزه و طبیعت مردان، رفتار، پوشش و آرایش زنان در خیابان، موقعیت اقتصادی پایین، ماهواره و اینترنت و نیز موقعیت اقتصادی بالا.»
بیشترین موارد خشونت نیز زنانی را شامل می شود، که برای رفت و آمد خود از وسایل نقلیه عمومی استفاده می کنند.
بسیاری از جامعه‌شناسان، علت فروانی این پدیده را در ایران، تفکیک جنسیتی می‌دانند. آنان معتقدند جداسازی جنسیتی، سبب بیگانگی بین انسان‌ها می‌شود و همین مورد سبب می‌شود که برقراری ارتباط میان دو جنس مخالف از راه‌های نامتعارف انجام شود.
همچنین ترکیب و شیوه تربیت خانواده‌های ایرانی به گونه‌ای است که دختران و پسران ترجیح می‌دهند به دور از چشم خانواده رابطه با جنس مخالف را تجربه کنند و چون مکان مناسبی برای این تعامل وجود ندارد، خیابان به مکانی برای تخلیه خواسته‌های جوانان تبدیل شده است.*
اما این پدیده، زمانی آزاردهنده‌تر می‌شود، که پس از مراجعه زنان به مراجع انتظامی و قضایی برای شکایت از مردان مذکور، آنان مقصر قلمداد می‌شوند.
تجربه یک دختر ۲۷ ساله در این مورد جالب توجه است، او که چندی پیش کیف دستی‌اش از سوی افرادی ناشناس سرقت شده است، می‌گوید: "پس از مراجعه به کلانتری و تنظیم شکایت، یکی از خانم‌های شاغل در آن جا مرا به اتاقی برد و به من گفت که اگر کیفم سرقت شده است، تقصیر خودم است چون پوشش مناسبی نداشته‌ام!"
در جامعه ایران، با نگاه غالب سنتی، زنان همواره مقصرند. چرا که آنان زمینه‌سازی برای وقوع جرم‌هایی از قبیل، قتل، دزدی، تجاوز، آزار و اذیت خیابانی و ... هستند. اما آیا زمان آن نرسیده است، مسئولان کشور طرحی برای مقابله با مردان مقصر اجرا کنند؟