بررسی عوارض مادری انتونکس قبل و بعد از تجویز در زایمان بی درد

● مقدمه:
ترس از درد زایمان طبیعی تمایل به انجام سزارین را با وجود عوارض آن بیشتر نموده است. با وجودیکه سالهاست در دنیا از نیتروس اکساید و انتونکس بدلیل کم عارضه بودن جهت کنترل درد استفاده میشود ولی در ایران هنوز گاها" با دیده تردید به آن نگریسته میشود. با توجه باینکه ساخت نیتروس اکساید و انتونکس در داخل کشور میسر شده است بررسی عوارض گاز ایرانی و تغییر شاخصهای بالینی درد میتواند آغاز ترویج زایمان بیدرد و توقف سیر تصاعدی سزارین باشد.
● مواد و روشها:
در یک مشاهده تحلیلی قبل و بعد ، در سال ۱۳۸۱ ،۳۱۰ زن مراجعه کننده به بیمارستانهای شهید بهشتی و جرجانی اصفهان مورد بررسی قرار گرفتند.گاز انتونکس در زنان فاقد کشکلات جنینی و مسائل مدیکال در فاز فعال زایمان در زمان انقباضات تجویز شد. در این مطالعه علائمی چون سردرد ، سرگیجه ، خشکی دهان ، توهم ، هذیان ، خواب آلودگی ، کاهش هوشیاری ، تهوع ، تنگی نفس ، احساس خفگی ، و "درد" قبل و بعد از تجویز انتونکس ثبت شد. داده های جمع آوری شده با نرم افزار SPSS و بر اساس آزمون متغیرهای کیفی قبل و بعد (آزمون MC-Ncmar) مقایسه و گزارش نهائی استخراج و اعلام شد.
● نتایج:
در این بررسی ۶۴.۷ % مادران شکم اول بودند. سرگیجه در ۲۵% ، سردرد در ۲۵ % ، خشکی دهان ۷۰ % ، خواب آلودگی ۳۴.۹% ، تنگی نفس در ۰.۹۶% ، بیقراری در ۲% ، تهوع در ۹.۶% و عدم پذیرش در ۸% مادران بدنبال تجویز انتونکس دیده شد. کاهش سطح هوشیاری در ۳ نفر ( کمتر ا۱%) از بیماران دیده شد. قرمزی پوست و بر افروختگی مشاهده نگردید. از این میان فقط در مورد خشکی دهان ، خواب آلودگی ، سرگیجه و سردرد تفاوت معنی دار وجود داشت(P<۰.۰۵).
● بحث:
در این تحقثق استنشاق گاز انتونکس در ۹۲% موارد با کاهش درد بصورت نسبی یا حتی مطلق همراه بود. عوارض ایجاد شده از قبیل سردرد ، سرگیجه ، با ادامه تجویز گاز برطرف شد که با یافته های جدید همخوانی دارد. کاهش سطح هوشیاری فقط در کمتر از ۱% موارد روی داده و با قطع تجویز پس از چند دقیقه هوشیاری به سطح عادی برگشته است. بیقراری نیز در کمتر از ۳% موارد بروز کرده است. بنابراین میتوان گفت انتونکس عوارض جدی برای مادر در پی نداشته و آنچه غیر از کاهش درد بروز مینماید بیشتر اثر سوء و ناخواسته تلقی میشود که برخی از آنان با ادامه تجویز برطرف شده و بعضی دیگر در صورت مهم بودن با قطع تجویز درمان میگردند.بررسی های مختلف دیگر نیز بر بیخطر بودن گاز انتونکس در زایمان بیدرد تاکید دارشته بگونه ای که تجویز آنرا بدست خود بیمار سپرده اند(Self Adminstration).
● روش کار با انتونکس:
در استفاده از انتونکس موارد زیر را توصیه می‌کنیم:
▪ ابتدا زائو و همراهش توجیه شده و رضایتنامه‌ای اخذ گردد.
▪ کپسول گاز انتونکس را قبل از مصرف چندین مرتبه تکان داده تا گازهای اکسیژن و نایتروس اکساید خوب مخلوط شود.
▪ از تهویه هوای اطاق اطمینان حاصل کرده و دمای اتاق باید بالای ۱۰ درجه سانتیگراد باشد.
▪ اگر گیوینگ ست (مانومتر، شیلنگ و ماسک و دریجه وابسته به مصرف که پشت آن کلمه EASE نوشته شده است) از کپسول جداست آنرا روی شیر کپسول نصب نمائید. برای این کار ابتدا کلاهک فلزی روی کپسول پر شدة جدید را باز کنید. شیر روی کپسول پر با لفاف پلاستیکی سفید رنگ که روی آن آرم و نام درمان گاز نوشته شده است محافظت گردیده. این لفاف را باز نموده و کلیپس پلاستیکی U شکل قرمز روی شیر را هم بردارید. حالا گیوینگ ست را روی شیر نصب کنید. بگونه‌ای که دو برجستگی داخل مانومتر در دو سوراخ یک طرف شیر قرار گرفته و پیچ دندانه‌دار در فرورفتگی طرف دیگر بسته و سفت شود.
▪ شیر روی کپسول با آچار پلاستیکی مخصوص آن باز شود (خلاف جهت عقربه‌های ساعت).
▪ در هنگام شروع درد ماسک را روی صورت زائو محکم نگه داشته و زائو به انجام تنفسهای آهسته و عمیق تشویق گردد. قسمت باریک ماسک روی بینی و قسمت گرد و انحنادار آن روی چانه فرد قرار داده شود. دستی که ماسک را نگه می‌دارد باید روی قسمت محدب پشتی ماسک قرار گیرد. دست نباید در پشت دریچه وابسته به مصرف که روی آن کلمه آبی رنگ EASE نوشته است گذاشته شود، زیرا باعث شکستن دریچه خواهد شد.
▪ صحت تنفس‌های زائو را حتماً کنترل نموده و مرتب به او مدل تنفسی زیرا گوشزد نمائید.
«دم عمیق – مکث در پایان دم – باز دم آهسته – استراحت»
دم و بازدم هر دو درون ماسک انجام شود. زمانی که درد (انقباض رحم) به پایان رسید زائو باید ماسک را از روی صورت خود برداشته و از هوای اتاق استنشاق نماید.
▪ در صورتیکه همکاری زائو مختل شود یا هوشیاری او کاهش یابد تجویز گاز را قطع نموده و به جای آن اکسیژن داده شود.
▪ شخص باردار را از بروز علائم زیر آگاه کرده تا از ترس و اضطراب وی کاسته شود.
این عوارض بی‌خطر و گذرا عبارتند از :
ـ سرگیجه
ـ خواب آلودگی
ـ احساس سبکی سر
ـ رخوت و سستی
ـ گزگز و مورمور نوک انگشتان و دور لبها
ـ خشکی دهان (که با نوشیدن چند جرعه آب برطرف می‌شود)
▪ به زائو گفته شود که این گاز درد شما را تا میزان بسیار زیادی کاهش میدهد و آنرا به حد یک درد قابل تحمل و مختصر تخفیف میدهد ولی ممکن است در نهایت اندکی از درد زایمان را حس نمائید اگر چه این درد قابل تحمل خواهد بود.
▪ انتونکس با داروهای مامایی از قبیل اکسی توسین، پتدین و آتروپین تداخل اثر ندارد.
▪ این گاز اثر سوئی روی جنین و ضربان قلب او نداشه و شلی رحم نمی‌دهد.
▪ در مواقعی که درد وجود ندارد ماسک را کنار گذاشته و اجازه دهید زائو از هوای اتاق استنشاق کند. در صورتیکه در چنین موقعی نشت گاز از درون ماسک ادامه یابد داخل آن محکم فوت کنید تا جریان گاز قطع شود.
▪ پس از پایان کار، شیر روی کپسول با آچار مربوطه بسته شود (در جهت عقربه‌های ساعت)
▪ وقتی عقربه زرد روی مانومتر به منطقه قرمز رسید نشانه خالی شدن کپسول است و باید نسبت به تعویض آن اقدام نمود.
▪ قبل از تعویض باید ابتدا شیر روی کپسول بسته شود، سپس دگمه آبی پشت دریچه وابسته به مصرف که روی آن کلمه EASE نوشته شده است فشار داده شود تا گاز باقیمانده در شیلنگ تخلیه شود، سپس پیچ دندانه دار باز شود. حالا گیوینگ ست را برداشته و طبق توضیح بند ۴ روی کپسول جدید نصب کنید.
▪ کپسول حتماً با ترالی مخصوص حمل و نقل شود و حائلهای ترالی باید بسته باشد.
▪ موقع انتقال کپسول خالی به شرکت درمان گاز کلاهک فلزی مربوطه باید روی سر کپسول قرار گیرد.
▪ جهت حفاظت از گیوینگ ست، بهتر است روی ترالی یک جیب پارچه‌ای نصب شده و گیوینگ ست در مواقعی که بلااستفاده است درون آن گذاشته شود.
▪ پس از پایان کار علاوه بر تکمیل برگ بیهوشی پرونده مادر، در شرح زایمان و پرونده نوزاد نیز جمله «زایمان بی‌درد با انتونکس» ثبت گردد.
▪ ماسک قبل و پس از استفاده برای هر زائو باید با آب گرم و صابون مایع شسته شود. دیافراگم و قطعه داخلی دریچه وابسته به مصرف (دایره فلزی سوراخ‌دار) نیز پس از چند زایمان باید به همان روش شسته شده و خشک گردد.
▪ هیچ‌گاه شیر روی کپسول و قسمت متصل شونده گیوینگ ست به آن نباید روغنی یا چرب باشد.
▪ واشر کوچک لاستیکی مشکی رنگ قسمت ورودی گاز به داخل گیوینگ ست هر چند ماه یکبار کنترل شده و در صورت لزوم تعویض گردد.
▪ در صورتیکه نشت ناگهانی و شدید گاز از گیوینگ ست روی دهد فقط کافیست با آچار مربوطه شیر کپسول بسته شود. به هیچ وجه سعی نکنید با دست جلوی نشت گاز را بگیرید زیرا موجب یخ‌زدگی و سوختگی شدید پوست می‌گردد
درصورتی که آنالژزی کافی با انتونکس بدست نیاید می‌توان از همراهی مخدرها استفاده نمود. پتدین ۵۰-۱۰۰mg IM یا IM/IV معمولاً توسط کادر مامایی تجویز می‌گردد و تأثیر سینرژیستیک با انتونکس دارد. انفوزیون آهسته ۵۰-۱۰۰mg فنتانیل در ۵۰۰mL نرمال سالین نیز مفید است ولی باید دقایقی قبل از بدنیا آمدن بچه تجویز آن قطع شده و اگر پتدین نیز قبلاً تزریق شده است باید ۰.۴mg نالوکسان آهسته به مادر IV تجویز نمود.
● بررسی عوارض مادری انتونکس قبل و بعد از تجویز در زایمان بی درد
مقدمه:
ترس از درد زایمان طبیعی تمایل به انجام سزارین را با وجود عوارض آن بیشتر نموده است. با وجودیکه سالهاست در دنیا از نیتروس اکساید و انتونکس بدلیل کم عارضه بودن جهت کنترل درد استفاده میشود ولی در ایران هنوز گاها" با دیده تردید به آن نگریسته میشود. با توجه باینکه ساخت نیتروس اکساید و انتونکس در داخل کشور میسر شده است بررسی عوارض گاز ایرانی و تغییر شاخصهای بالینی درد میتواند آغاز ترویج زایمان بیدرد و توقف سیر تصاعدی سزارین باشد.
● مواد و روشها:
در یک مشاهده تحلیلی قبل و بعد ، در سال ۱۳۸۱ ،۳۱۰ زن مراجعه کننده به بیمارستانهای شهید بهشتی و جرجانی اصفهان مورد بررسی قرار گرفتند.گاز انتونکس در زنان فاقد کشکلات جنینی و مسائل مدیکال در فاز فعال زایمان در زمان انقباضات تجویز شد. در این مطالعه علائمی چون سردرد ، سرگیجه ، خشکی دهان ، توهم ، هذیان ، خواب آلودگی ، کاهش هوشیاری ، تهوع ، تنگی نفس ، احساس خفگی ، و "درد" قبل و بعد از تجویز انتونکس ثبت شد. داده های جمع آوری شده با نرم افزار SPSS و بر اساس آزمون متغیرهای کیفی قبل و بعد (آزمون MC-Ncmar) مقایسه و گزارش نهائی استخراج و اعلام شد.
● نتایج:
در این بررسی ۶۴.۷ % مادران شکم اول بودند. سرگیجه در ۲۵% ، سردرد در ۲۵ % ، خشکی دهان ۷۰ % ، خواب آلودگی ۳۴.۹% ، تنگی نفس در ۰.۹۶% ، بیقراری در ۲% ، تهوع در ۹.۶% و عدم پذیرش در ۸% مادران بدنبال تجویز انتونکس دیده شد. کاهش سطح هوشیاری در ۳ نفر ( کمتر ا۱%) از بیماران دیده شد. قرمزی پوست و بر افروختگی مشاهده نگردید. از این میان فقط در مورد خشکی دهان ، خواب آلودگی ، سرگیجه و سردرد تفاوت معنی دار وجود داشت(P<۰.۰۵).
● بحث:
در این تحقثق استنشاق گاز انتونکس در ۹۲% موارد با کاهش درد بصورت نسبی یا حتی مطلق همراه بود. عوارض ایجاد شده از قبیل سردرد ، سرگیجه ، با ادامه تجویز گاز برطرف شد که با یافته های جدید همخوانی دارد. کاهش سطح هوشیاری فقط در کمتر از ۱% موارد روی داده و با قطع تجویز پس از چند دقیقه هوشیاری به سطح عادی برگشته است. بیقراری نیز در کمتر از ۳% موارد بروز کرده است. بنابراین میتوان گفت انتونکس عوارض جدی برای مادر در پی نداشته و آنچه غیر از کاهش درد بروز مینماید بیشتر اثر سوء و ناخواسته تلقی میشود که برخی از آنان با ادامه تجویز برطرف شده و بعضی دیگر در صورت مهم بودن با قطع تجویز درمان میگردند.بررسی های مختلف دیگر نیز بر بیخطر بودن گاز انتونکس در زایمان بیدرد تاکید دارشته بگونه ای که تجویز آنرا بدست خود بیمار سپرده اند(Self Adminstration).
● انتونکس و زایمان بدون درد:
▪ انتونکس بطور متوسط درد ناشی از انقباضات رحم طی زایمان را بمیزان ۵۰ % کاهش میدهد.
▪ اثرات آن خیلی سریع و پس از چند ثانیه شروع میشود.
▪ با قطع تجویز آثار آن بسرعت ناپدید میگردد.
▪ اثر سوئی روی آپگار نوزادان حاصل از زایمان بیدرد ندارد.
▪ عوارض جدی بر روی مادر در طی زایمان نداشته و آنچه پس از استنشاق آن بروز مینماید بیشتر اثرات سوء و ناخواسته گذرا –خود محدود شونده - محسوب میگردد ( مثل گیجی، خواب آلودگی، خشکی دهان،احساس کرختی در دستها و ...) که به نسبت اثر ضد دردی آن قابل تحمل و قابل قبول میباشد.
▪ اینرسی رحم نمیدهد.
▪ اثری روی همودینامیک ندارد.
▪ عارضه تنفسی ندارد.
▪ به تنهایی هوشبر نیست.
▪ مختل کننده رفلکسهای راه هوایی نیست.
▪ واکنش آلرژیک ندارد.
▪ با سایر داروها تداخل ندارد.
▪ کاربرد انتونکس آسان و حتی قابل استفاده توسط خود بیمار میباشد.
▪ انتونکس براحتی در بازار ایران قابل دستیابی است.
▪ ارزان است.
▪ خطرOverdose شدن ندارد.
▪ ترویج زایمان بیدرد با انتونکس میتواند از درخواست سزارین الکتیو کاسته و به کاهش آمار سزارین منجر شود.

نویسندگان :
دکتر مجید مشاوری،دکتر علی عموشاهی(متخصص بیهوشی)، دکتر سکینه ابراهیمی (متخصص زنان و زایمان)

منبع : سایت دکتر علی عموشاهی