سلطان ادویه ها

زعفران که به گل سلامتی، سلطان ادویه ها و طلای سرخ معروف است، ارزشمندترین روییدنی است که در دامنه رشته کوه البرز یافت می شود.
کشت این گیاه به سال های پیش از میلاد مسیح بازمی گردد و در مناطق بسیار کم باران ایران که دارای زمستان سرد و تابستان گرم است گسترش و رویش بیشتری دارد. به جز ایران در سایر کشورهای باستانی مانند ایتالیا و یونان نیز کشت آن رواج دارد، حدود ۹۰ درصد تولید جهانی این محصول در انحصار ایران بوده و در ایران نیز بیشتر زعفران در خراسان مرکزی تولید می شود.
● تاریخچه
این گیاه رنگی و گرانبهای قدیمی، بدون ساقه است و پیاز دارد و به دلیل رویش در خاک کویر به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت دارد. از هر ۱۵۰ گل زعفران یک گرم زعفران و از هر ۱۴۷۰۰۰ گل آن یک کیلو زعفران به دست می آید. این گیاه به دلیل طعم و رنگ و عطری که دارد کاربردهای فراوانی در تولید فرآورده های غذایی، دارویی و شیمیایی داشته و با توجه به محدودیت کشت آن در بعضی از کشورها به لحاظ آب و هوایی از فرآورد های گرانقیمت به شمار می آید.
پس از ایران کشور اسپانیا بزرگترین تولیدکننده این محصول است و سپس کشورهای هند، سنگاپور، مالزی و ژاپن قرار دارند.
این گیاه از معدود گیاهانی است که در شرایط سخت زیستی پرورش می یابد، با توجه به قدمت کشت این محصول در ایران، گیاه زعفران خود به عنوان یکی از جاذبه های توریستی ایران به جهانگردان معرفی می شود.
زعفران گیاهی دارویی و صنعتی است. این گل که در ابتدای برداشت به رنگ قرمز روشن است به مرور زمان به قرمز تیره تبدیل می شود.
این گیاه از خانواده زنبق بوده و در مناطق آب و هوایی مدیترانه و غرب آسیا و نیز در مناطق کم باران می روید شروع رشد آن در پائیز و انتهای رشد آن در بهار است. برداشت محصول زعفران شامل چیدن گل ها و جدا کردن کلاله از سایر قسمت های گل و خشک کردن کلاله های حاصل است. متوسط برداشت زعفران ۱۰ کیلو در هر هکتار زمین زیر کشت از این محصول است.
● مزایای زعفران
۱) شادی آ ور، آرام بخش، خواب آور و توان بخش قلب
۲) تقویت حافظه، کاهش فشار خون، کاهش چربی، درمان آسم، ضد سرطان
۳) حاوی ویتامین های ب،۱ ب،۲ ب۶ و ویتامین ث
۴) خون ساز، از بین برنده خونریزی های بعد از زایمان
۵) درمان برونشیت و ضدتشنج
● مضرات زعفران
زعفران روی دستگاه تولیدمثل اثر نامطلوبی دارد لذا به خانم های باردار توصیه می شود که از خوردن آن پرهیز کنند به علاوه مصرف زیاد آن برای کلیه ها مضر بوده و اشتها را کم می کند و موجب اختلال حواس و سردرد می شود.
● ترکیبات زعفران
مهم ترین ترکیبات موجود در زعفران شامل ترکیبات زردرنگ با قابلیت حل شدن در آب (مشتقات کروستین) ترکیبات تلخ مانند پیکروکروسین که برای معده مقوی است، مواد معطر شامل سافرانال، روغن ثابت به میزان ۱۰ درصد ترکیبات معدنی در حدود ۵ درصد می باشد.
● خواص درمانی
نام زعفران در زمره داروهای گیاهی در کتب داروسازی نام برده شده است، همچنین عصاره آن به صورت محلولی با نام تجاری Bitters Swedish توسط کارخانه های مختلف تولید دارو تهیه و جهت مصارف دارویی مختلف ارائه می شود.
اخیراً نیز آزمایش هایی بر روی موش های آزمایشگاهی صورت گرفته که مشخص شده است زعفران خاصیت کاهش چربی و کلسترول خون و افزایش میزان نفوذ اکسیژن در پلاسما را در موش آزمایشگاهی موجب می شود.

وحید ارجمند

منبع : سایر منابع