« نوسازی فقر » رهاورد جهانی شدن

« سمیر امین » یکی از منتقدان سرشناس مکتب نوسازی و نئومحافظه کاری محسوب می شود. او در این نوشتار به تحلیل تاثیرات اقتصادی اجتماعی « جهانی شدن » بر تغییر ترکیب طبقات اجتماعی و گسترش فقر در جهان می پردازد. از نظر نویسنده مهم ترین دگرگونی اجتماعی که نیمه دوم قرن بیستم را برجسته می کند آن است که نسبت طبقات اجتماعی پایین از کمتراز یک چهارم به بیشتر از یک دوم جمعیت افزایش یافته است . بنابراین به عقیده او تفکر جهانی شدن تاکنون به تشدید نابرابری ها و « توسعه فقر » و یا « نوسازی فقر » انجامیده است . از نظر او جنبش های اجتماعی که اخیرا در منازعات اجتماعی درگیر شده و هدفشان تلاش برای ایجاد « جهانی دیگر » و جست وجو برای یک « جهانی سازی بی بدیل » است باید برای درافکندن یک گفت وگوی تئوریک اصیل ابتدا خود را از حصارهای ویروس لیبرالیسم آزاد کنند. امروزه گفت وگو درباره « فقر » و ضرورت کاهش گسترده آن به گفتمانی رایج تبدیل شده است اما به شناخت مکانیزم های اجتماعی و اقتصادی که باعث تولید فقر می شوند توجهی نمی شود. این در شرایطی است که ابزارهای علمی و تکنولوژیکی ریشه کن کردن آن هم اکنون نیز در دسترس است .
● سرمایه داری و مساله کشاورزی
تمامی جوامع ماقبل مدرن جوامع کشاورزی بوده اند. تولید این جوامع به وسیله نظام هایی معین و منطقی اما نه منطق حداکثر سازی بازگشت سرمایه که بر جوامع سرمایه داری حاکم است قاعده مند شده بود. در حال حاضر « کشاورزی سرمایه داری مدرن » که شامل هر دو خانواده ثروتمند و بزرگ کشاورزان و شرکت های کشت و صنعت کشاورزی می شود با حمله ای گسترده وارد جنگ با در نوامبر ۲۰۰۱ (۱۳۸۰ ) در WTO تولیدات کشاورزی جهان سوم شده است . چراغ سبز این حمله در نشست سازمان تجارت جهانی دوحه قطر داده شده بود. حمله ای با قربانیان بسیار زیاد که بیشترین آنها را کشاورزان جهان سومی تشکیل می دهند که هنوز نیمی از جمعیت جهان هستند.
کشاورزی مدرن به وسیله بازگشت بخش اعظم سرمایه که تقریبا به طور انحصاری به شمال آمریکا اروپا و استرالیا و دماغه جنوب آمریکای لاتین محدود می شود به تنهایی حدود ده ها میلیون کشاورز را برای مدتی کوتاه به استخدام خود درمی آورد. با توجه به مکانیزه شدن شدید و وسعت زیاد زمین های کشاورزی زیر نظر یک کشاورز تولیدات آنان عموما به ازای هر کشاورز بین ۱ تا ۲ میلیون کیلوگرم غلات نوسان می کند . با یک مقایسه دقیق روشن می شود که هم اکنون ۳ میلیون کشاورز درگیر کشاورزی « خرده مالکی » هستند که زمین آنها را می توان با مقیاس هایی از قبیل میزان تولید ویژگی های اجتماعی و اقتصادی و سطوح مختلف بازدهی به دو بخش متمایز تقسیم کرد.
بخش اول از طریق تولید چرخشی انواع علوفه مصرف کودهای شیمیایی سموم دفع آفات و بذرهای اصلاح شده و برخورداری از کشاورزی مکانیزه توانایی سودآوری دارند . تولید چنین زمین هایی بین ۱۰ تا ۵۰ هزار کیلوگرم غلات به ازای هر سال در نوسان است . اگرچه میزان تولید محاسبه نشده سالیانه کشاورزانی که از این تکنولوژی های جدید به دست می آید به ازای هر کشاورز در حدود هزار کیلوگرم غلات تخمین زده می شود. نسبت بیشترین تولید کشاورزی سرمایه داری پیشرفته جهان به فقیرترین آن که در سال های قبل از ۱۹۴۰ میلادی در حدود ۱۰ به یک بوده است امروزه به ۲۰۰۰ به یک می رسد! این بدان معناست که در برخی نواحی تولیدات کشاورزی و محصولات غذایی نسبت به نواحی دیگر به طرز شدیدا نابرابری توسعه یافته است . به طور همزمان این تحول به کاهش نسبی قیمت های محصولات غذایی ـنسبت به دیگر خدمات و تولیدات صنعتی ـ به یک پنجم قیمت های ۵۰ سال گذشته منجر شده است . مساله جدید کشاورزی متوجه این توسعه نابرابر و نتایج آن است .
پدیده نوسازی « همواره ابعاد ساختاری مختلفی را از قبیل انباشت سرمایه و افزایش تولید همراه با وجوه مخرب کاستن شان کارگران به مثابه اجناس عرضه شده در بازار تخریب بیشتر بنیادهای زیست محیطی مورد نیاز برای بازتولید محصولات و دو قطبی کردن توزیع ثروت در سطح جهانی را با یکدیگر تلفیق کرده است . این نوسازی برخی امور از قبیل گسترش بازارهای تولیدکننده مشاغل جدید و طرد کسانی را که با از دست دادن موقعیت خود در نظام اقتصادی گذشته با مشاغل ضروری جدید هماهنگ نشده اند به طور همزمان شکل داده است . توسعه جهانی سرمایه داری در مرحله صعودی خود جریان های منزوی زیادی را در خود هضم کرده است اما اکنون توسعه جهانی سرمایه داری در جوامع کشاورزی جهان سوم در حال به حاشیه راندن تعداد بسیار زیاد مردمی است که زمانی از نظر جمعیتی نسبتا کم بودند.
سوالهایی که در این جا موضوعیت می یابد آن است که آیا این تمایل به جهانی شدن سرمایه داری با توجه به این که سه میلیارد انسان که هنوز تولید کننده محصولات کشاورزی هستند در جوامع کشاورزی در آسیا آفریقا و آمریکای لاتین زندگی می کنند ادامه در قطر تصویب شد کشاورزی و تولیدات مواد غذایی WTO خواهد یافت اگر مانند آنچه که عمدتا در اجلاس سازمان تجارت جهانی مانند دیگر اشکال تولیدات و مصنوعات به قواعد رقابتی در یک بازار آزاد و بی قاعده گردن نهد به راستی چه اتفاقی خواهد افتاد آیا چنین مقرراتی ممکن است موجب افزایش تولید شوند چه کسی می تواند تصور کند که غذای عرضه شده به بازار به وسیله سه میلیون کشاورز امروزی ممکن است روزی به وسیله تولیدات ۲۰ میلیون کشاورز مدرن نوین جایگزین شود . چگونگی موفقیت چنین جایگزینی ممکن است شامل موارد زیر گردد :
۱) انتقال بهترین زمین ها به کشاورزان سرمایه دار جدید (چنین زمین هایی ممکن است از مالکیت جمعیت های کشاورزی کنونی خارج شوند)
۲) سرمایه (خرید محصولات و تجهیزات )
۳) دستیابی به بازارهای مصرف کنندگان
به راستی در نتیجه اجرای این طرح چه اتفاقی ممکن است برای این میلیاردها کشاورز بیفتد تحت چنین شرایطی موافقت با اصل تحمیل شده است به معنی پذیرش حذف WTO عمومی رقابت آزاد برای تولیدات کشاورزی و مواد غذایی به نحوی که به وسیله میلیون ها کشاورز تولید کننده غیررقابتی در ظرف زمانی که کوتاه تر از چند دهه خواهد بود است . درچنین وضعیتی بر سر زندگی میلیون ها انسان اکثریتی که تقریبا فقیرانی در میان دیگر فقرا هستند و همچون آنان با مرارت بسیار برای خود غذا تهیه می کنند چه خواهد آمد در یک دوره زمانی پنجاه ساله توسعه صنعتی حتی با فرضیه خیالی نرخ رشد مداوم هفت درصد در سال نمی تواند حتی یک WTO سوم این میلیون ها انسان را جذب کند . بحث اصلی ارائه شده برای مشروعیت بخشیدن به « دکترین رقابت » سازمان تجارت جهانی آن است که چنین توسعه ای در اروپا و آمریکای قرن ۱۹ و ۲۰ اتفاق افتاد و جامعه ای مدرن ثروتمند صنعتی شهری و پساصنعتی شده با توانایی کشاورزی نوین برای تهیه غذا برای همه مردم این کشورها و حتی صدور آن ایجاد کرد. چرا نباید چنین الگویی در کشورهای معاصر جهان سوم تکرار شود
این بحث با ملاحظه دو عامل اصلی که بازآفرینی این الگو در کشورهای جهان سوم را تقریبا غیرممکن می کند عقیم می شود. اولین عامل عبارت است از مدل اروپایی توسعه که در سراسر یک قرن و نیم با کار شدید تکنولوژی صنعتی همراه است . تکنولوژی های مدرن از کارگران کمتری استفاده می کنند و تازه واردان از جهان سوم باید خود را با آنها انطباق دهند تا صادرات صنعتی شان امکان رقابت در بازار جهانی را پیدا کند.
دومین عامل عبارت است از آن که در طول دوره طولانی گذار اروپا از مهاجرت وسیع جمعیت مازاد به آمریکا سود برد. این ادعا که سرمایه داری واقعا « مساله زمین » را در مراکز توسعه یافته خود حل کرده است به وسیله بخش های زیادی از جریان چپ پذیرفته شده بود. به عنوان مثال این موضوع در کتاب مشهور کارل کائوتسکی تحت عنوان " مساله زمین " که قبل از جنگ جهانی اول نوشته شده مطرح شده است . ایدئولوژی شوروی سابق این دیدگاه را به ارث برد و بر مبنای این ایدئولوژی برنامه مدرنیزاسیون شوروی در سراسر دوران اشتراکی سازی استالین پیگیری شد که البته با نتایج ضعیفی همراه بود. آنچه در این میان همواره از آن غفلت می شد نظام سرمایه داری بود. زمانی که سرمایه داری « مساله زمین » را در « مراکز » خود حل کرد آن را به صورت مشکل بزرگ زمین در محیط « پیرامون » خود بازتولید کرد به نحوی که امروزه این مساله تنها در صورت قتل عام نیمی از انسان ها قابل حل است .
در حوزه تحلیل های سنت مارکسیستی تنها مائوئیسم بود که اهمیت این چالش را درک کرد. بنابراین آنهایی که مائوئیسم را به « انحراف دهقانی » متهم کردند نشان دادند که فاقد توانایی ارائه تحلیلی هستند که طی آن سرمایه داری امپریالیستی را درک کنند. مساله ای که آنها را به صورت عمومی به گفتمانی فارغ از سرمایه داری تقلیل دادند. مدرنیزاسیون در سراسر آزادسازی بازار سرمایه داری همان و حامیان آن پیشنهاد گردید در نهایت دو طرف را بدون حتی ترکیب اجباری دو جز آن در کنار هم و در یک ردیف قرار WTO که به وسیله می دهد. این دو جز عبارتند از :
۱) تولید غذا در مقیاس جهانی به وسیله کشاورزان رقابتی جدید که بیشتر در شمال مستقر هستند اما احتمالا در آینده می تواند در بعضی نقاط جنوب هم تولید شود.
۲) نادیده گرفتن محروم کردن و هر چه بیشتر تحلیل بردن بنیه مالی اکثریت سه میلیارد کشاورز کنونی جهان سوم و در نهایت محدود کردن تولید آنها به برخی اجناس خاص از این رو « سیاست آزادسازی » طرفداران مدرنیزاسیون را به وسیله خط مشی های حفظ شرایط فرهنگی بومی تلفیق می کند و به قربانیان خود اجازه می دهد تا در این وضعیت وخیم مادی زنده بمانند. این دو جز ممکن است ناچارا به جای کشمکش با هم مکمل یکدیگر شوند. آیا نمی توان جایگزین های دیگری را تصور کرد و باعث اندیشیدن و مباحثه گسترده پیرامون آنها در سطح جامعه شد یکی از این راه حل های پیشنهادی که ممکن بود در سراسرقرن بیست و یکم از کارگران کشاورزی حمایت کند آن بود که کشورها به طور همزمان درگیر یک فرایند پیشرفت اجتماعی و تکنولوژیکی مداوم شوند. مطابق این راه حل تغییرات اقتصادی باید با سرعت مشخصی صورت می گرفت که اجازه انتقال مرحله ای کشاورزی و هدایت آنها به مشاغل غیرروستایی و غیرکشاورزی را بدهد. مانند مجموعه اهداف استراتژیکی که سیاست ترکیبی پیچیده ای را در سطوح ملی محلی و جهانی با آن درگیر می کند. این برنامه در سطح ملی ناظر به سیاست های کلانی است که برای محافظت تولیدات غذایی کشاورزان از رقابت نابرابر کشاورزان مدرنیزه شده و شرکت های کشت و صنعت کشاورزی در سطوح ملی و بین المللی اعمال می شد. این سیاست به تضمین قابل قبول قیمت مواد غذایی داخلی که به بازارهای بین المللی نپیوسته اند کمک می کند. بدیهی است که قیمت های بازارهای بین المللی براساس رعایت یارانه برای کشورهای شمال ثروتمند پایه گذاری شده اند. پیگیری چنین اهداف سیاسی در کشورهای مرکز الگوهای صنعتی و شهری توسعه را که کمتر بر مبنای جهت گیری صادرات پیرامون پایه گذاری می شدند ـ به عنوان مثال پایین نگه داشتن دستمزدها بر قیمت های پایین مواد غذایی دلالت می کند ـ و بیشتر به توسعه متوازن اجتماعی بازار داخلی توجه می کردند زیر سوال می برد.
این موضوع همزمان یک الگوی فراگیر از خط مشی هایی که امنیت ملی غذایی را تضمین کند شامل می شود. بدیهی است برای این که یک کشور عضو فعالی از جامعه جهانی باشد امنیت غذایی و بهره مندی از بودجه احتیاطی ضروری برای حفظ حاکمیت ملی مبتنی بر استقلال سیاسی و اقتصادی و توانایی چانه زنی در رابطه با دیگر کشورها یک شرط اجتناب ناپذیر محسوب می شود. این برنامه در سطوح محلی و جهانی بر توافقات و خط مشی های بین المللی دلالت می کند که از اصول عمده آموزه های لیبرالیستی که سازمان تجارت جهانی آنها را رواج می دهد جدا شده و فراتر از آن به دنبال جایگزین کردن این اصول با پاسخ های خلاق و مشخصی برای مناطق مختلف می رود. این پاسخ های غیرلیبرالی تلاش می کند راه حل های ارائه شده با وضعیت های اجتماعی و تاریخی آن مناطق مرتبط باشد و ملاحظات منطقه ای را در نظر بگیرد.
● مساله کارگران جدید
امروزه جمعیت شهری کره زمین در حدود نیمی از انسان ها را شامل می شود به جز یک درصد آماری بی اهمیت حداقل سه میلیارد نفر انسان به همراه روستاییان کشاورز نیم دیگر این جمعیت را تشکیل می دهند. اطلاعات آماری مربوط به این جمعیت به ما اجازه می دهد میان آنچه طبقه متوسط و آنچه طبقات پایین می نامیم تمایز قایل شویم . در مرحله جاری تکامل سرمایه داری طبقات مسلط که شامل مالکان رسمی ابزارهای عمده تولید و مدیران ارشد می شوند با ورود به بازی نمایندگی تنها بخش بسیار کوچکی از جمعیت جهانی با یکدیگر متحد می شوند. این طبقات با وجود آن که تنها بخش کوچکی از جمعیت جهانی هستند سهم بسیار بالایی از « درآمدهای جاری » جوامع شان را در اختیار دارند. به این گروه طبقه متوسط را در اصطلاح مفهومی گذشته آن (افراد دارای مشاغل آزاد مالکان شرکت ها و موسسات کوچک مدیران میانی و به طور کلی کسانی که لزوما از حیث موقعیت اقتصادی در حال افول نیستند) اضافه می کنیم . پس از آن توده های عظیم کارگران در قسمت های پیشرفته تولیدی قرار دارند که شامل کلیه کارگران حقوق بگیری می شوند که اکنون بیش از چهار پنجم جمعیت شهری مراکز توسعه یافته را تشکیل می دهند. این جمعیت عظیم کارگری خود حداقل به دو دسته تقسیم شده است . مرز بین این دو دسته هم برای یک ناظر بیرونی و هم برای کسانی که فعالانه و آگاهانه در میان آنها زندگی کرده اند قابل رویت است .
دسته ای از این کارگران افرادی هستند که ما می توانیم آنها را در زمره « طبقات پایین با ثبات » دسته بندی کنیم به این معنا که این دسته از کارگران به طور نسبی دارای امنیت شغلی هستند و جای بسی خوشبختی است که توانایی های حرفه ای آنها قدرت چانه زنی با کارفرمایان را به آنان می دهد. از این رو غالبا سازماندهی شده و حداقل در بعضی از کشورها دارای اتحادیه ای قدرتمند کارگری هستند. در تمام موارد این توده انبوه کارگری مسئولیت سیاسی هم بر عهده دارد که قابلیت چانه زنی آن را افزایش می دهد. دسته دوم این کارگران « طبقات پایین متزلزل » را تشکیل می دهند که به خاطر قابلیت های پایین آنها در چانه زنی با کارفرمایان در معرض بیکار شدن قرار دارند. ضعف سطوح مهارتی این کارگران منجر به کاهش شان و اعتبار اجتماعی آنها می شود و با آنها به مثابه افراد روستایی شهری نشده برخورد می شود و در معرض انواع تبعیض های ناشی از جنسیت و قومیت قرار می گیرند و در نهایت مانند بیکاران و فقرا در بخش های غیررسمی فعالیت اقتصادی قرار می گیرند. از آن جا که این کارگران نیز کاملا در منطق عمومی سرمایه داری که خواهان انباشت سرمایه است ادغام شده اند ما ترجیح می دهیم آنها را به جای این که « طبقات منزوی » یا « طبقات نامنسجم » بنامیم به عنوان « طبقات پایین متزلزل » دسته بندی کنیم .
نگاهی به ترکیب طبقات شهری پایین در نیم قرن گذشته بعد از جنگ جهانی دوم نشان می دهد ابعادی که در گذشته ساختار طبقات پایین را ترسیم می کردند از آنچه امروز این طبقه را مشخص می کند بسیار متفاوت بودند. برخلاف امروزه که دو سوم " جمعیت جهان سوم " شهری شده اند در آن زمان جمعیت شهری جهان سوم از نصف کل جمعیت فراتر نرفته بود (در حدود یک میلیارد نفر) و کلان شهرهایی که امروزه عملا در تمام کشورهای جنوب می بینیم هنوز به وجود نیامده بودند و تنها در برخی کشورهای چین هند و آمریکای لاتین به نحو چشمگیری وجود داشتند. در کشورهای توسعه یافته طبقات پایین از موقعیت استثنایی که در طول دوره پس از جنگ ایجاد شده بود سود بردند. این موقعیت استثنایی بر یک توافق تاریخی بنا شد که به وسیله طبقات کارگری بر سرمایه داری تاثیر گذاشت . این مصالحه به اکثریت کارگران اجازه داده تا در اشکال سازمان های کارگری تثبیت شوند آنچه در ادامه به نظام کارخانه ای « فوردیسم » معروف شد. در کشورهای پیرامون با این که طبقات پایین متزلزل همواره از طبقات مشابه خود در کشورهای توسعه یافته بزرگ تر بودند با این حال نسبت آنها از نیمی از جمعیت طبقات شهری پایین فراتر نرفت امروزه بر عکس بیش از ۷۰ % جمعیت را تشکیل می دهند : نیمه دیگر این جمعیت هنوز بخشی شامل حقوق بگیران ثابت در قالب های اقتصادی استعمار جدید و جامعه جدید می شوند و بخشی دیگر در شکل های قدیمی صنایع دستی فعالیت می کنند. می توان مهم ترین دگرگونی اجتماعی که نیمه دوم قرن بیستم را برجسته می کند در یک بحث آماری خلاصه کرد.
در طول نیمه دوم قرن بیستم نسبت طبقات پایین متزلزل از کمتر از یک چهارم به بیش از یک دوم جمعیت شهری جهان افزایش یافت و این پدیده « فقیرسازی » در مقیاس مهمی در خود کشورهای توسعه یافته مجددا ظاهر شده بود. این جمعیت شهری بی ثبات در طول نیم قرن از کمتر از یک چهارم یک میلیارد نفر به بیش از یک میلیارد و نیم افزایش یافته بود. نمودار چنین نرخ رشدی آنهایی که توسعه اقتصادی رشد جمعیت یا فرایند شهری شدن را به خودی خود برجسته می کنند پشت سر می گذارند. اصطلاح بهتری به جز « توسعه فقر » برای نامگذاری تمایل تکاملی که در طول نیمه دوم قرن بیستم جریان داشت وجود ندارد. با این همه این واقعیت (فقیرسازی ) به خودی خود تشخیص داده می شود و در گفتمان مسلط جدید مجددا تایید می شود.
« کاهش فقر » نیز موضوعی تکراری در میان دیگر اموری است که سیاست های دولتی ادعای تحقق آن را می کنند. بنابراین فقر به عنوان یک مساله صرفا در قالب یک واقعیت اندازه گیری شده تجربی یا بسیار ساده انگارانه به وسیله توزیع درآمد (خطوط فقر) یا به روشی کمتر ناشیانه به وسیله شاخص های ترکیبی مطرح شده است (شاخص ترکیبی مانند شاخص های توسعه انسانی که به وسیله برنامه توسعه سازمان ملل پیشنهاد می شود) بدون آن که حتی اندکی به مکانیسم ها (سازوکارها) و ابزارهای منطقی که باعث تولید و ایجاد فقر می شوند پرداخته شود. طبقات متوسط طبقات پایین باثبات و طبقات پایین متزلزل همگی در چنین نظام تولید اجتماعی ادغام شده اند و تماما کارکردهای متمایزی در داخل آن جامعه بر عهده دارند. با این حال بعضی از این طبقات از مزایای رفاهی چنین نظامی محروم شده اند. این طبقات محروم از رفاه بخش زیادی از این نظام را تشکیل می دهند در حالی که نادیده گرفتن ساختاری آنها به معنای عدم ادغام کارکردی آنها در نظام سرمایه داری جدید نیست »
امروزه « فقیرسازی یا توسعه فقر » پدیده جدیدی نیست و به هیچ وجه قابل تقلیل به « فقدان درآمد کافی برای ادامه حیات » نیست . این پدیده در واقع نوسازی فقر و بدبختی است که بر تمام ابعاد زندگی اجتماعی اثرات ویرانگری به جای می گذارد. در طول عصر طلایی در خلال سال های ۱۹۷۵ ۱۹۴۵ مهاجرانی که از گوشه و کنار کشورهای صنعتی به مراکز شهری می آمدند و تمایل داشتند که به عنوان کارگران کارخانه استخدام شوند به خوبی در طبقات پایین باثبات ادغام شدند. اکنون فرزندان آن دسته از مهاجرانی که اخیرا به آرزوی خود رسیده اند در حواشی نظام اصلی تولید سرمایه داری مستقر شده اند و به دنبال ایجاد موقعیت های مساعدی برای جایگزینی آگاهی طبقاتی به عنوان عامل همبستگی های منطقه ای هستند. در این میان زنان بیشتر از مردان به خاطر بی ثباتی اقتصادی که منجر به وخامت اوضاع اجتماعی و مادی آنها شده است قربانی شده اند. بنابراین اعتبار و مشروعیت دموکراسی به خاطر ناتوانی اش در مهار و کنترل تباهی رو به رشد وضعیت طبقات پایین به زیر سوال رفته است .
فقیرسازی یا توسعه فقر پدیده ای است که از دو قطبی شدن جمعیت جهان دراثرجهانی شدن تفکیک ناپذیر است میراث ناشی از توسعه زندگی واقعا سرمایه داری به همین دلیل نیز ما باید آن را ذاتا پدیده ای امپریالیستی و خطرناک بدانیم . فقیرسازی در میان طبقات شهری پایین به صورت تنگاتنگی با برنامه های مختلف توسعه که کشاورزان جهان سومی را قربانی می کند پیوند خورده است . اطاعت این جوامع از تقاضاهای بازار برای توسعه هر چه بیشتر سرمایه داری از اشکال جدید دو قطبی شدن اجتماعی حکایت می کند. « توسعه بازار » نیز به طور فزاینده ای سهم کشاورزان را در دسترسی سودمند از زمین کاهش می دهد و کشاورزانی که بنیه مالی شان تحلیل رفته است یا زمین کشاورزی خود را از دست دادند به حلبی آبادها مهاجرت می کنند. در این جا نرخ مهاجرت به این حلبی آبادها حتی از نرخ رشد جمعیت بیشتر است . تا این جا تمامی این تحولات ـ ناشی از توسعه سرمایه داری ـ بدتر شدن اوضاع جهانی را (مادامی که اصول لیبرالیستی قابل مناقشه نباشند) نشان می دهند. طبیعی است وقتی که این اصول غیرقابل خدشه تلقی شوند هیچ خط مشی اصلاحی در ساختار لیبرالی نمی تواند گسترش عوارض منفی را کنترل کند.
اخیرا جنبش هایی در منازعات اجتماعی درگیر شده اند که هدفشان تلاش برای ایجاد « جهانی دیگر » و جست وجو برای یک « جهانی سازی بدیل » است که به تنهایی قادر خواهد بود که پیشرفت های اجتماعی مهمی را ایجاد کند. برای درافکندن یک گفت وگوی تئوریک اصیل در این راستا در ابتدا این جنبش ها باید خود را از حصارهای ویروس لیبرالی آزاد کنند. این جنبش ها در طول سال ها از این بیماری نجات پیدا نکرده اند. جنبش های اجتماعی که حتی در بهترین گستره مفهومی آن در قید و بند حصارهای تفکرات رسمی محبوس باقی خواهد ماند و زندانی پیشنهادات اصلاحی بیهوده خود خواهند شد. جنبش هایی که همواره با لفاظی « نگرانی در باب کاهش فقر » تغذیه فکری شده اند. برای گشودن این گونه مباحثات باید تحلیلی که اجمالا در بالا شرح داده شد در سطح جامعه عرضه گردد. به این دلیل که این بحث دوباره حلقه ارتباطی میان « انباشت سرمایه » در یک طرف و « توسعه فقر اجتماعی » را در طرف دیگر مطرح می کند.
تحمیل شده است به معنی WTO موافقت با اصل عمومی رقابت آزاد برای تولیدات کشاورزی و مواد غذایی به نحوی که به وسیله پذیرش حذف صدها میلیون کشاورز تولیدکننده غیررقابتی در ظرف زمانی که کوتاه تر از چند دهه خواهد بود است . درچنین وضعیتی بر سر زندگی هزارها میلیون انسان اکثریتی که تقریبا فقیرانی در میان دیگر فقرا هستند و همچون آنان با مرارت بسیار برای خود غذا تهیه می کنند چه خواهد آمد
« توسعه بازار » به طور فزاینده ای سهم کشاورزان را در دسترسی سودمند از زمین کاهش می دهد و کشاورزانی که بنیه مالی شان تحلیل رفته است یا زمین های کشاورزی خود را از دست دادند به حلبی آبادها مهاجرت می کنند. در این جا نرخ مهاجرت به این حلبی آبادها حتی از نرخ رشد جمعیت بیشتر است
« فقیرسازی یا توسعه فقر » پدیده ای است که از دو قطبی شدن جمعیت جهان دراثرجهانی شدن تفکیک ناپذیر است .به همین دلیل باید آن را ذاتا پدیده ای امپریالیستی و خطرناک بدانیم . فقیرسازی در میان طبقات شهری پایین به صورت تنگاتنگی با برنامه های مختلف توسعه که کشاورزان جهان سومی را قربانی می کند پیوند خورده است . اطاعت این جوامع از تقاضاهای بازار برای توسعه هر چه بیشتر سرمایه داری از اشکال جدید دو قطبی شدن اجتماعی حکایت می کند
در طول نیمه دوم قرن بیستم نسبت " طبقات پایین متزلزل " از کمتر از یک چهارم به بیش از یک دوم جمعیت شهری جهان افزایش یافته که به پدیده « فقیرسازی » موسوم شده است . این جمعیت شهری بی ثبات در طول نیم قرن از ۲۵۰ میلیون نفر به بیش از یک میلیارد و نیم افزایش یافته است
امروزه « فقیرسازی یا توسعه فقر » پدیده جدیدی نیست و به هیچ وجه قابل تقلیل به « فقدان درآمد کافی برای ادامه حیات » نیست . این پدیده در واقع نوسازی فقر و بدبختی است که بر تمام ابعاد زندگی اجتماعی اثرات ویرانگری به جای می گذارد
در حال حاضر « کشاورزی سرمایه داری مدرن » که شامل هر دو خانواده ثروتمند و بزرگ کشاورزان و شرکت های کشت و صنعت کشاورزی می شود با حمله ای گسترده وارد جنگ با تولیدات کشاورزی جهان سوم شده است . چراغ سبز این حمله در نشست سازمان در سال ۱۳۸۰ در دوحه قطر داده شده بود . حمله ای با قربانیان بسیار زیاد که بیشترین آنها را کشاورزان جهان سومی WTO تجارت جهانی تشکیل می دهند که هنوز نیمی از جمعیت جهان هستند .

سمیرامین
منبع :
Reviw of the Month ماهنامه سیاحت غرب

منبع : روزنامه جمهوری اسلامی