صندوق‌های سرمایه‌گذاری و نقش اقتصادی آنها

تاسیس چهار صندوق سرمایه‌گذاری در کشور خبر مسرت بخشی برای فعالان بازار سرمایه،سرمایه‌گذاران بالقوه و علاقه‌مندان به رشد و توسعه بازارهای مالی به شمار می‌رود.
تجربه جهانی نشان می‌دهد برای رشد و توسعه پایدار در هر کشوری وجود بازارهای پول و سرمایه کارآمد بسیار حیاتی است. به عبارت دیگر موفقیت در جذب پس‌اندازهای خرد و کلان جامعه برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد اقتصادی بدون توجه ویژه به توسعه بازارهای مالی میسر نخواهد بود.
اگر چه تشکیل چنین صندوق‌هایی با تاخیر نسبتا زیادی نسبت به کشورهای توسعه یافته و حتی کشورهای در حال توسعه اتفاق افتاد اما بدون تردید آثار مثبت آن در رشد و کارایی بازار سرمایه و هدایت پس‌اندازهای خرد و کلان جامعه به سوی بخش‌های مولد اقتصادی غیر قابل انکار خواهد بود.
هر گونه بحران سیاسی و اقتصادی در دنیا، ثبات بازارهای مالی را در سطح ملی و بین‌المللی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
این امر باعث شده است سرمایه‌گذاران، چه سرمایه‌گذاران فردی و چه گروهی که در پی به‌دست آوردن سود بیشتر از سرمایه‌گذاری خود می‌باشند ابزارهای و روش‌هایی که بتواند برای رسیدن به این هدف به آنها کمک کند توسعه داده‌اند یکی از این ابزارها صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند.
رشد سریع تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات و حرکت به سوی دهکده جهانی یا جهانی شدن باعث گسترش بازارهای مالی در سطح ملی و بین‌المللی شده و حیطه فعالیت آنان، لزوما محدود به مرزهای خاص جغرافیایی نمی‌شود. در این حال سرمایه‌گذاری و به‌دست آوردن حداکثر بازدهی از آن، دیگر از حیطه انجام سرمایه‌گذار فردی خارج شده است زیرا انجام این کار علاوه‌بر داشتن منابع مالی فراوان نیازمند داشتن تخصص کافی در این زمینه است. این عوامل باعث شده که برای به‌دست آوردن حداکثر بازدهی از پس‌اندازها، گروهی متخصص و حرفه‌ای که تمام وقت خود را به این موضوع اختصاص داده تا با هدایت پس‌اندازهای خرد و کلان به بازارهای پول و سرمایه حداکثر بازدهی را برای صاحبان آن به‌دست آورند ایده اصلی تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری به شمار می‌رود. به‌طور کلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری، وجوه صاحبان پس‌انداز را در ازای تحویل اوراق مشارکت به آنها جمع‌آوری کرده و در پرتفوی گوناگون از اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری از سال‌های ۱۹۲۰ در بازارهای مالی پا به ظهور گذاشتند و در سال۱۹۲۴ اولین صندوق سرمایه‌گذاری در بوستون آمریکا تاسیس شد. ابتدا بیشتر فعالیت این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری در پرتفوی سهام شرکت‌های بود اما بعدها پرتفوی این صندوق‌ها، دیگر اوراق بهادار از جمله اوراق قرضه دولتی و شرکت‌ها را هم شامل شد در سال ۱۹۴۰ تعداد این صندوق‌ها در آمریکا به ۶۸ صندوق با دارایی‌های معادل ۴۴۸‌میلیارد دلار، در سال ۱۹۹۹ تعداد آنها به ۷۷۹۱ صندوق با دارایی‌های معادل ۸/۶‌تریلیون دلار و در سال ۲۰۰۳ دارایی‌های آنها به بیش از ۷‌تریلیون دلار رسید و بعد از بانک‌های تجاری به دومین موسسات مالی بزرگ در آمریکا تبدیل شدند.
از نظر منابع و دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری در دنیا، بیش از ۷۰‌درصد صندوق‌ها منشا آمریکایی داشته و در این کشور در سال ۲۰۰۰ تعداد کسانی که اوراق مشارکت صندوق‌های سرمایه‌گذاری را در اختیار داشتند بالغ‌بر ۸۸‌میلیون نفر بوده‌اند و برای حفظ حقوق سرمایه‌گذاران این صندوق‌ها تابع قوانین خاص و حسابرسی‌های مداوم قرار دارند.
در بین کشورهای در حال توسعه و همسایه، می‌توان به کشور ترکیه اشاره کرد که این صندوق‌ها از ۲۰ سال پیش (۱۹۸۷) شروع به فعالیت کردند. ابتدا مجوز تاسیس این صندوق‌ها فقط به بانک‌ها داده می‌شد و علت این کار هم داشتن منابع مالی فراوان در اختیار بانک‌ها، داشتن شعبه‌های زیاد برای دسترسی مردم در سطح کشور، اعتماد عمومی به بانک‌ها طی سالیان فعالیت آنان و ضعیف بودن دیگر موسسات مالی نسبت به بانک‌ها در آن دوران بوده است.
اما در سال ۱۹۹۲ طبق قانون جدید انحصار بانک‌ها برای تاسیس صندوق‌ها از میان بر داشته شد و شرکت‌های بیمه، صندوق بازنشستگی، سازمان تامین اجتماعی و دیگر موسسات مالی که در زمینه واسطه‌گری‌های مالی و سرمایه‌گذاری فعالیت می‌کردند اجازه تاسیس چنین صندوق‌هایی را یافتنند. در سال ۲۰۰۳ تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ترکیه به ۲۴۲ صندوق و مجموع دارایی‌ آنها بالغ‌بر ۱۱۴۷۵میلیون دلار رسید. بیش از ۲‌میلیون شهروند این کشور اوراق مشارکت این صندوق‌ها را در اختیار داشتند و نسبت خالص دارایی‌های این صندوق‌ها به در آمد ملی در پایان سال ۲۰۰۲ به ۶/۳‌درصد و در پایان سال ۲۰۰۳ به ۵/۵‌درصد رسید.
در پایان نیمه اول سال ۲۰۰۵ نیز مجموعه دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری در دنیا بالغ‌بر ۴۱/۱۶‌تریلیون دلار بوده است.

سعید باباپور

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد