چهلستون یادگاری از دوره صفوی

باغ چهلستون كه بالغ بر ۶۷ هزار متر مربع مساحت دارد، در دوره شاه عباس اول احداث گردیده و در وسط آن عمارتی ساخته شده و در سلطنت شاه عباس دوم در ساختمان موجود مركزی، تغییرات كلی صورت گرفته است.
اگرچه انعكاس ستون های بیست گانه، تالار چهلستون در حوض مقابل عمارت، مفهوم چهلستون را بیان می كند ولی در حقیقت عدد چهل در ایران، كثرت و تعداد را می رساند و وجه تسمیه عمارت مزبور به چهل ستون به علت تعداد زیاد ستون های این كاخ می باشد.
قسمت های جالب و دیدنی كاخ چهل ستون عبارتند از:شیرهای سنگی چهارگوشه حوض مركزی ، تالار و ازاره های مرمری منقش اطراف آن ، تزئینات طلاكاری سرسرای پادشاهی و اتاق های طرفین تالار آینه و تابلوهای نقاشی تالار پادشاهی كه تصویر شاهان صفوی بر آن نقش بسته است ،تصویر شاه عباس اول باتاج مخصوص و مینیاتورهای اتاق گنجینه ، سردر مسجد قطبیه و سردرهای زاویه در كوشك و آثاری از مسجد درب جوباره و مسجد آقاسی كه بردیوارهای ضلع غربی و جنوبی باغ نصب شده است .
تالار و ایوان این كاخ در پنجمین سال سلطنت شاه عباس دوم بناشده است .این كاخ در جنوب خیابان سپه كنونی واقع و ۶۷۰۰۰ متر مربع مساحت دارد. اغلب مورخان نوشته اند كه كاخ مزبور قسمتی از باغ نقش جهان بوده و مقداری از آن را شاه عباس بزرگ جدا كرده و در وسط آن عمارت كلاه فرنگی سبكی ساخته بوده و جشن نوروز سال بیست و سوم جلوس خود را در آن محل بر پا داشته است.
سپس در زمان سلطنت شاه عباس دوم بر عمارات آن افزوده و كاخ چهلستون بنا گردید و در تاریخ یك هزار و پنجاه و هفت هجری پایان یافت و ماده تاریخ آن را مباركترین بناهای دنیا گفتند. برخی از مورخان گفته اند چهلستونی كه بدست شاه عباس دوم ایجاد گردید دارای چهل ستون بوده و در هنگام آتش سوزی كه در ۲۱ رمضان سال هزار و صد و هیجده (۱۱۱۸) هجری اتفاق افتاد از پنج ستونی هشت تائی فقط بیست ستون آن باقی مانده و در واقع قسمتی از عمارت و بیست ستون طرفین از جلو سوخته است.
در دو طرف شاه نشین چهلستون و ایوان مدخل سالن پادشاهی و در داخل تزیینات آئینه كاری دو طرف مقرنس سقف آن در دو لوح بخط نسخ مشكی بر زمینه گل و بوته دار مذهب بخط شمس الدین بن ملا محمد سعید جیلانی مورخ به سال (۱۱۱۹ ه.ق) این عبارات نوشته شده.
۱) لوح جنوبی شاه نشین نصر من الله و فتح قریب و بشر المومنین رب انزلنی منزلا مباركاً وانت خیرالمنزلین تولوا قفل تولوا قفل حسبی الله كتیبه العبد شمس الدین بن ملا محمد سعید الجیلانی فی .۱۱۱۹
۲) لوح شمالی: نصر من الله و فتح قریب و بشر المومنین رب انزلنی منزلا.
مباركاً و انت خیرالمنزلین و لایوده حفظهما و هو العلی العظیم كتیبه العبد شمس الدین بن ملا محمد سعید الجیلانی.
تمام آنچه در ساختمان و نقاشیها و تذهیبها كه در كاخ مزبور دیده می شود از دوره صفویه است مگر چند تابلو كه عبارت از:
۱) جنگ شاه اسماعیل اول با سپاه عثمانی در چالدران
۲) مجلس جنگ نادر شاه افشار با هندوها كه بعد از صفویه الحاق شده است. میرزا علیخان نائینی روزنامه نگار دربار ناصری در سال یكهزاروسیصدهجری قمری گزارشی راجع به عمارت چهلستون داده كه با مطالب جغرافیای اصفهان میرزاحسین خان تحویلدار عیناً مطابقت دارد و آن چنین است: عمارت باغ چهلستون ودریاچه های دو طرف تالار وسط باغ و اطاقهای بزرگ جنین و بیوتات فوقانی و اطاق طنابی تحتانی كه سرتاسر عقب تالار افتاده با عرض عریض و ارتفاع طاقی كه دارد و درهاش به چهار سمت باز، بانضمان ایوانهای بزرگ وایوانچه ها و غلام گردشهای اطراف عماراتی است قوی بنیاد كه نظیرو مانند ندارد از بنائی و نجاری و حجاری و آینه كاری و طلا و لاجورد و تصویرات كثیره كارهای استادان بزرگ و ستونهای رفیعه و حمالهای عظیمه و سایرآلات و ادوات جراثقالی كه در زیر و رو و جوف سقف تالار و غیره بكار رفته در غرابت عظمت و در رفعت و صناعت عقل همه اهالی خبره و بصیرت بحیرت است.
یكی از اوصاف این عمارت آن است كه دربزرگی و وسعت هم میان تالار جلو و هم در اطاق طنابی عقب می توان سلام عام ملوكانه بست و نیز یك دریاچه بزرگ جلو طنابی عقب و یك دریاچه عظیم كه در عظمت ثانی ندارد در پیش روی تالار افتاده كه همیشه آب رودخانه از آنها جاری است وجوی وجداول سنگی و آب نماها و آب افشارها در میان خیابانهای باغ واقع شده كه بسیار نقل دارد.

منبع : روزنامه ابرار