دنیای سرد و صامت وهم

پل استر در دهمین رمان خود بیش از هر چیز به یک مفهوم فلسفی پرداخته. به تعبیر او در رمان «کتاب اوهام» به مفهوم حرکت در جمع و نشانه های وجود آدمی اشاره می کند. اینکه اگر تو زنده باشی و هیچ کس در جریان زندگی تو نباشد، آیا واقعاً زندگی کرده یی؟
«کتاب اوهام» در واقع بیش از هر چیز بحثی است بر سر این مفهوم. داستان استر با جمله یی که به این مفهوم می پردازد، آغاز می شود. «همه فکر می کردند مرده است.» استر در این اثر نویسنده دیگری را جلو می اندازد و به نوعی خودش را پشت دیوید زیمر پنهان می کند. زیمر از هنرپیشه فیلم های صامت حرف می زند. مردی به نام هکتور مان که از سال ۱۹۲۹ ناگهان غیب اش می زند و دیوید زیمر استاد ادبیات دانشکده ورمونت بی هیچ تصمیم قبلی با این مرد غایب که به گمانش مرده است درگیر می شود.زندگی دیوید زیمر درست از روزی که همسر و پسرهایش در حادثه سقوط هواپیما کشته می شوند به پایان می رسد؛ فاجعه یی که او را دچار افسردگی محض می کند. او از جامعه طلاق می گیرد، آن قدر که حتی بعد از بازگشت دوباره اش به ورمونت هیچ کس از حضور او در این مکان خبر ندارد.
او در یکی از روزهای سرشار از بی انگیزگی پیش روی تلویزیون بخشی از یکی از فیلم های هکتور مان را می بیند و بعد از مدت ها برای اولین بار می خندد، جرقه یی از زندگی با دیدن تصویر هکتور مان در او جان می گیرد و این جرقه او را به کشف دوباره زندگی و زنده بودن ستاره سینمای صامت هکتور مان وصل می کند. دیوید زیمر به هدفی نیاز دارد، چیزی که ذهن اش را مشغول کند و چه چیزی بهتر از دنیای صامت ستاره یی با عاقبت مبهم. پل استر در واقع بین زندگی دو مرد داستانش را به موازات پیش می برد، با این تفاوت که خود او در جلد دیوید زیمر به نوعی فرو رفته است.
دیوید زیمر و هکتور مان هر دو به مقابله با این زندگی یلخی می پردازند، هر دو آنها فکر می کنند حالا که نمی توانند این زندگی را ادامه بدهند پس بهتر است لابه لای آن گم شوند.
نویسنده همه این مفاهیم را در زمینه یی کلاسیک که به دنیای فیلم های دوحلقه یی برمی گردد به جریان می اندازد. خوشبختی برای قهرمان های او همیشه در یک وضعیت متزلزل قرار دارد. زیمر در لحظه هایی آنچنان بدبخت و خسته است که به نظر هرگز امیدی برای بازگشت دوباره او به زندگی نیست. اما درست در میانه کتاب در لحظه هایی او دوباره همان دیوید زیمر خوشبخت است.
«پل استر» در این اثر از دنیای دو مرد حرف می زند و مرد دوم (هکتور مان) از دریچه روایت قهرمان اول (دیوید زیمر) برای ما شکل می گیرد. آن قدر که نویسنده برای اینکه هکتور مان در لابه لای دنیای دیوید زیمر برای خواننده گم نشود، دومین فصل کتاب را به دستنوشته های دیوید زیمر درباره هکتور مان اختصاص می دهد.
او در این فصل به شرح کار کسل کننده نوشتن زیمر از کمدی های صامت و ناموجود هکتور مان می پردازد، آن قدر که وقتی دیوید زیمر از سبیل های متحرک، صورت ظریف و حرکات خنده آور این کمدین ساختگی حرف می زند خواننده ناخودآگاه باور می کند که روزگاری هکتور مان به عنوان یکی از چهره های بااستعداد سینما مطرح بوده و چه بسا سری هم به دایره المعارف تاریخ سینما بزند. پل استر می گذارد دیوید زیمر محقق تا آنجا پیش برود که حتی برای کمدی های نایاب هکتور مان اسم انتخاب کند.
زیمر به جای پل استر در بخش هایی از این اثر می نشیند و از این سوی دنیا به سوی دیگر سفر می کند و به سرعت درباره هکتور مان می نویسد. او لحظه هایی را که باید به مرثیه سرایی بگذراند صرف نوشتن می کند. هرچند هنوز روی فرم نیامده است و هر از چند گاهی رفتارهای عجیب و غریب از او سر می زند؛ رفتارهایی که بی هیچ تلاش مضاعفی فروپاشی عصبی او را به وضوح نمایان می کنند. درست مثل لحظه یی که وقتی بعد از ماه ها در میهمانی با دوستانش روبه رو می شود تنها بر اثر یک برخورد بدترین الفاظ را نثار صمیمی ترین دوستش می کند و بعد هم در کمال خونسردی راهش را می کشد و می رود.
کتاب هکتور مان، دیوید زیمر را به دنیای تازه یی رهسپار می کند؛ دنیایی که شاید بتوان با توجه به عنوان کتاب آن را دنیای وهم نامید؛ آلما دختری که از سر نوشتن همین کتاب وارد زندگی زیمر می شود، او روایتی از زندگی هکتور مان دارد که به نوعی یک بلوف است. یک آدرس دادن عوضی است. به خصوص که خود آلما به واسطه ماه گرفتگی روی صورتش چهره یی دوگانه دارد. او دیوید زیمر را راهی دنیایی وهم آلودتر می کند.
پل استر در رمان «کتاب اوهام» شاید به عمد به رغم همه رنگ های تند و حوادث تلخ چندان فضای گرمی را تصویر نمی کند. به نظر می رسد نویسنده در چنین برخوردی تعمد داشته شاید به این خاطر که وهم خود به دنیایی سرد تعلق دارد.

ترجمه؛ امیر احمدی آریان
انتشارات مروارید
چاپ اول- ۱۳۸۵
تعداد؛ ۱۱۰۰ نسخه

منبع : روزنامه اعتماد