روز تولد شهر ها و فرصتهای گردشگری

فراهم کردن مناسبت های خاص تاریخی- فرهنگی در تقویم سالانه یک کشور، فرآیندی بسیار پیچیده و حساس است. اما با برنامه ریزی های گردشگری می توان درآمدهای بسیار خوبی را از این خدمت انحصاری رقم زد. چه بسا که چنین مناسبتی هم هرگز در تاریخ آن کشور وجود خارجی نداشته است و فقط زاییده ایده ها و نظرات متخصصان مارکتینگ و گردشگری در آن کشور باشد.
اصفهانیها بار دیگر منتظر فرا رسیدن زمان تولد شهرشان هستند. هرچند که به گفته برخی، در حقیقت روز اول آذر ماه هر سال مصادف با سالگرد تولد اصفهان است. با در نظر گرفتن هر کدام از این روزها بعنوان سالگرد، باید دید آیا تفاوتی در اصل ماجرا پیش می آید؟ آیا براستی اصفهانیها می دانستند که روزی برای تولد شهرشان از سالها قبل در نظر گرفته شده است؟ آیا در این روز برنامه های خاصی برای گرامیداشت اصفهان و شاهکارهای آن در سطح شهر دیده می شود؟ براستی چرا بایستی مناسبت منحصر بفردی چون تولد یک شهر تاریخی بدین سال به فراموشی سپرده شود؟ اگر این مناسبت با دین پیوند خورده بود، آیا باز هم غفلت از آن جایز می نمود؟
در اینجا قصد نداریم به مباحث جنبی و احیانا بودار ماجرا بپردازیم. هدف من از نگارش این مطلب بررسی تجارب گرامیداشت شهرهای مختلف دنیا است؟! آن چیزی که گفته می شد تنها مختص اصفهان است. اما دیده می شود که بسیاری از شهرهای دنیا با سوابق تاریخی احیانا چند صد ساله علاوه بر بزرگداشت مناسبتی مشابه برای شهرشان، استفاده از این موقعیت خاص را در دستور کار برنامه های سالانه گردشگری خود قرار داده اند. در اینجا به نمونه ای از این گونه مراسم ها که مربوط به بزرگداشت شهر سن پترزبورگ روسیه در سال ۲۰۰۳ می باشد، اشاره شده است. در ادامه این مقاله به تجاربی مشابه از کشورهای دیگر آمریکایی، اروپایی و آسیایی پرداخته خواهد شد و به ارائه بررسی های تخصصی و راهکارهایی احرایی مشابه برای استفاده در ایران خواهم پرداخت.
● احیای سن پترزبورگ، رویای تلخ و شیرین روسیه (گزارشی از برگزاری سیصدمین سال تولد شهر)
شهر سن پترزبورگ، دریچه نگاه روسیه به اروپا، شهر نور یا "ونیز شمال" خود را برای بزرگ ترین جشن تولد زندگی اش آماده می کند.
بنابر روایات، سن پترزبورگ در تاریخ ۲۷ ماه مه ۱۷۰۳ صبح یک روز مه آلود پا به هستی وجود نهاد. یعنی.
تاریخ شهر، داستان تفوق اراده انسان بر ارکان اربعه است.
در آن روز که سال های سال از آن می گذرد، تزار روسیه در هنگامه جنگ با سوئد، بر آبگیرهای مصب رود "نوا" در دهانه خلیج فنلاند می تاخت.
"پروکودین گورسکی" ، عکاس تزار، در اوایل قرن بیستم با نقشه ای بلند پروازانه در زمینه تحقیق و عکاسی از امپراطوری روسیه و با پشتیبانی نیکلای دوم به این کار دست زد.
پتر کبیر با قامتی بیش از دو متر، بر پشت اسب سیمایی مهیب داشت. درحالی که به سوی جزیره زایاچی می تاخت، ناگهان بازایستاد، از اسب به زیر آمد، شمشیرش را در سطح نرم و سبز زمین فرو برد و فریاد کشید: "اینجا شهری خواهد بود."
● سن پترزبورگ از توجهی که به این شهر معطوف شده شاد است
نخستین سنگ هایی که در این قطعه از زمین چیده شد، سنگ بنای قلعه ای که به "پتر و پل" معروف است بود. این قلعه مظهر اقتدار و در عین حال رنج روسیه بود. بعدها، سیاهچاله های مرطوب قلعه به اسارتگاه بسیاری از مشهورترین چهره های سیاسی روسیه بدل شد.
● نیروی پیش راننده
شهری که از این آبگیرها سربر آورد در واقع بیانیه ای سیاسی به زبان سنگ و گچ بود. پتر کبیر آن را به عنوان دروازه ای به سوی جهان غرب، وسیله ای برای کشاندن روسیه، و در صورت لزوم به ضرب زور و فریاد، به عالم مدرن بود.
و این فریادها بود که به آسمان برخاست. سن پترزبورگ عملا بر استخوان هزاران رعیت بنا شد. اما حاصل این فرآیند همچنین بیانیه ای برای باقی اروپا بود که می گفت: بیش از این نمی توانید روسیه را نادیده بگیرید.
نیروی محرکه جشن سالگرد امسال ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه است که سن پترزبورگ شهر زادگاه اوست. پس از چند دهه انزوای بین المللی، آقای پوتین می خواهد روسیه به بخشی پذیرفته شده از کانون مرکزی اروپا بدل شود و زمزمه هایی هست دایر بر این که او می خواهد سن پترزبورگ نقشی عمده در دگردیسی کشور ایفا کند.
شایعات حاکیست که برخی وزرای کابینه روسیه ممکن است از مسکو به پایتخت کهن امپراتوری روسیه منتقل شوند.
از هیچ هزینه ای دریغ نشده است و دولت مرکزی بیش از یک میلیارد دلار برای نوسازی و مرمت ساختمان های زهوار در رفته شهر اختصاص داده است.
سن پترزبورگ آفرینشی در نهایت زیبایی است. مجموعه ای هماهنگ از کاخ های باروک و نماهای باشکوه گچی. مقدمه چینی پرحرارت.
با این حال، احساس اندوهی عمیق در خیابان ها و پل های شهر موج می زند.
وزن سنگین تاریخ فجیع شهر همه جا احساس می شود و گاه حضوری غیرقابل تحمل دارد. گمان می رود که یک چهارم جمعیت شهر در دهه ۱۹۳۰ قربانی پاکسازی استالین شده و بیش از یک میلیون نفر نیز در محاصره ۹۰۰ روزه آلمان ها در جنگ جهانی دوم کشته شده باشند.
اما فقرزدگی شدید حداقل تا حدودی ناشی از چندین دهه غفلت های کشنده است. ممکن است انقلاب ۱۹۱۷ در سن پترزبورگ آغاز شده باشد اما برندگان آن انقلاب به ندرت از این شهر سپاسگزاری کرده اند.
پایتخت کشور به مسکو منتقل شد، سن پترزبورگ به لنینگراد تغییر نام یافت و خیابان های زیبای آن در مسیر طولانی انحطاط افتاد.
کلبه های مستمری بگیرها درجریان احیای کاخ تخریب شد شاید این وضع در حال تغییر باشد. چند هفته ای که از پایان زمستان می گذرد شاهد مقدمه چینی های پرحرارت برای جشن تولد شهر بوده است.
دسته های کارگران سرگرم مرمت بناها و احیای شکوه و جلای سابق شهر هستند. نوسکی پراسپکت، که زمانی پرآوازه ترین خیابان در امپراتوری روسیه بود، بار دیگر روکاری و نقاشی شده است.
منابع لازم برای این پروژه را دولت تامین می کند اما در تحولی که برای روسیه تازگی دارد، موسسات خیریه نیز در این فرآیند نقش دارند. گروهی از سرمایه گذاران برای حفاظت از موزه "هرمیتاژ" که جواهر اصلی تاج شهر است نهادی تاسیس کرده اند.
● نفی و احتیاط
پیش از آغاز جشن ها، نگرانی هایی وجود داشت در این مورد که شهر ممکن است آماده نباشد. در حالی که ساعت خیابان نوسکی پراسپکت، شمارش معکوس سالگرد تولد شهر را آغاز کرد، هنرمندان هنوز در موزه "هرمیتاژ" مشغول چسباندن برگ های زرین و کارگران سرگرم نصب لوله ها و سنگ فرش کردن خیابان بودند.
مراسم در ابعاد گسترده با جشنواره های خیابانی، مسابقات قایقرانی در طول رود نوا، کنسرت های کلاسیک و راک در فضای باز، آتش بازی، نمایشگاه ها و فصلی از برنامه های اپرا و باله در تئاتر بلندآوازه مارینسکی برگزار می شود.
برگزاری اجلاس سه روزه سران گروه ۸ در این شهر که روز ۳۰ مه آغاز خواهد شد نشان دیگری ازبلندپروازی ولادیمیر پوتین برای زادگاهش است.
درحالی که مردم شهر از توجه زیادی که به شهرشان معطوف شده شادمان هستند، اما برای قدردانی نیز سر و دست نمی شکنند.
اصلا چرا باید چنین کنند؟ سیصد سال زندگی در این شهر به آنها عنصر احتیاط و بدگمانی آموخته است.
آنها می پرسند چرا تنها فرودگاه شهر باید در طول اجلاس سه روزه سران تعطیل شود و چرا، وقتی این همه جاده و خانه نیاز شدیدی به مرمت دارد، صدها میلیون دلار برای کاخ های ریاست جمهوری در خارج از شهر هزینه می شود؟
ساکنان سن پترزبورگ، اروپایی ترین شهر روسیه، به میراث فرهنگی شهر می بالند.
اما صدها مستمری بگیر که کلبه های روستایی و باغ های آنها برای احیای کاخ کونستانتینوفسکی با خاک یکسان شد از خشم در حال انفجارند.
تالار کهربایی، که توسط نازی های غارت شده بود، نوسازی شد
● شادمانی اکراه آمیز
هیچ کس نظر آنها را جویا نشد و هیچ کس به آنها پیشنهاد پرداخت غرامت نکرد. کسی در کرملین به این نتیجه رسیده است که اقامتگاه آنها منظره ای ناخوشایند برای سران کشورهای گروه ۸ خواهد بود. همین و بس. بی اعتنا به این مساله که برخی از آنها از زمان پایان جنگ در این خانه ها زندگی می کنند.
برخی چیزها هستند که به این راحتی جان نمی دهند. آقای پوتین، مانند پتر کبیر، می خواهد روسیه بخشی از اروپا باشد. اما به نظر می رسد مثل پتر کبیر در نوسازی شیوه های کهنه عاجز است.
در دوره منتهی به اجلاس، دولت روسیه ده هزار نفر را در شرایطی به نهایت سری و مخفیانه استخدام کرده است تا شبانه روز روی مرمت کاخ کار کنند.
با این حال علی رغم انزجاری که زیر پوست این شهر پرعظمت می جوشد، می توان دید که مردم شهر پتر، چنانکه خود آن را می نامند، احساس شادمانی اکراه آمیزی دارند.
دانیل گرانین، نویسنده ای است که در این شهر زاده شده و زندگی می کند. موهای خاکستری او از تجربه دسته اولش در سال های جنگ حکایت دارد.
او گفت که دولت فعلی، علی رغم کلیه اشتباهاتش حداقل سرگرم رسیدگی به مشکلات است.
وی گفت: "پوتین بالاخره شهر را احیا می کند، شاید نه به عنوان پایتخت بلکه برای احیای اهمیت آن. تا حدودی مثل نیویورک برای آمریکا."
"این شهر به عنوان پایتخت سلطنتی متولد شد و حقیقت این است که همیشه چنین باقی خواهد ماند. خون تزاری سن پترزبورگ هرگز پاک شدنی نیست."

سپهر سرمست قهفرخی