خوزستان، سرزمین تاریخ و تمدن

خوزستان از آغاز، گذرگاه و محل استقرار نژادها و قوم های مختلف بوده است به گونه ای كه خوزستان را گهواره تمدن نامیده اند. استقرار تمدن های لیبی، یونانی، روم فینیقی، مصری، آشوری، كلدانی، سومری و آریایی كه از راه تجارت و بازرگانی به وسیله كشتی، تحت تأثیر تمدن های هند و چین نیز قرار گرفته اند، گواه تاریخ با قدمت این استان پهناور كه بهشت باستان شناسان محسوب می شود، است.
سرزمین خوزستان به حق شاهد بلوغ ادوار تاریخی بشر بوده است. از جنوب غربی ترین نقاط این استان واقع در حاشیه رودخانه های بزرگ كارون، دز و كرخه تا شمالی ترین نقاط آن واقع در سرزمین آیاپیر (ایذه) در دامنه های زاگرس، آثار بسیاری وجود دارد كه مایه افتخار، غرور و شكوه ملی سرزمین بزرگ عیلامی محسوب می شوند.
این سرزمین با آثار بسیار وسیعی كه در زمینه های تاریخی، تمدن، فرهنگ، هنر، صنعت و ... در خود دارد می تواند به خوبی عطش سلیقه و ذائقه هر گردشگری را فرونشاند. جریان ۵ رودخانه بزرگ از جمله كارون، دز، كرخه و ... در میان این سرزمین از سویی و قرارگیری سرزمین خوزستان در حاشیه خلیج فارس از سوی دیگر، مناسب ترین موقعیت را برای خوزستان فراهم آورده است. وجود آثار متعدد تاریخی و طبیعی در خوزستان همانند صنایع تولید انرژی های آبی و انرژی های فسیلی، ریشه دارترین ابزار و شرایط توسعه را عرضه می كنند.
یكی از قدیمی ترین تمدن های بشری در ۶ هزار سال پیش در «شوش» پدید آمد و هزار سال بعد دولت مقتدر عیلام در شوش پایه گذاری شد و درسایه این امر تحولات و پیشرفت های مهمی در امر كشاورزی، اجتماعی و اقتصادی صورت گرفت كه در ضمن این تحولات دو پدیده مهم از جمله ابداع خط و دیگری تشكیل نخستین حكومت های مركزی، در این منطقه بوده است. به عبارتی پایه های نخستین حكومت مركزی در ایران در اول هزاره سوم پیش از میلاد با روی كارآمدن سلسله های عیلامی بوده كه تا حدود سال ۶۴۰ پیش از میلاد موجودیت داشته اند.
اما خوزستان درطول تاریخ به نام های گوناگون نامیده شده است كه از جمله این نام ها می توان به سوزیانا، حالتا متی، افشان سوسنكا، اوز و ... اشاره كرد. خوزستان به لحاظ اقتصادی، موقعیت صنعتی و كشاورزی یكی از مهم ترین قطب های كشور به شمار می رود. وجود شهرهای بندری امام خمینی (ره)، سربندر، ماهشهر، خرمشهر، آبادان و هندیجان با ویژگی سهولت برقراری ارتباط با كشورهای كویت و عراق و همچنین وجود سوغات محلی و انجام سفرهای ارزان قیمت اهمیت این سفرها را به لحاظ اقتصادی و توریستی به اثبات می رساند.
دسترسی به آب های آزاد در طول سواحل جنوبی و داشتن رودخانه های متعدد و پرآب كه از هزاره های پیش از میلاد زیستگاه اقوام كهن ایرانی و مهد تمدن و كشت و كار و آبیاری بوده است، به عبارتی دیگر عرصه اكوتوریسم خوزستان شامل تالاب شادگان، هورالعظیم، بامدژ، میانگران و... باشد. در تالاب های هورالعظیم پرندگان و پستاندارانی همچون مرغابی، غاز، پلیكان، گراز، شغال، خرگوش و در تالاب میانگران خوك وحشی، روباه، شغال، خرگوش، موش، انواع اردك، غاز، لك لك و... زیست می كنند.
منطقه حفاظت شده دز و كرخه، شیمبار، منگشت و هفت شهیدان و پناهگاه حیات وحش كرخه، دز، تالاب شادگان و منطقه شكار ممنوع كرائی از جمله مهم ترین زیستگاه های استان خوزستان محسوب می شوند. حماسه های جاوید رزمندگان اسلام در طول ۸ سال دفاع مقدس یادمان های افتخارآمیزی را در تاریخ این كشور بر جای نهاده است. مناطق عملیاتی فكه، دارخوین، شهادتگاه شلمچه، دهلاویه، هویزه و چذابه، گلزار شهیدان آبادان، خرمشهر، دزفول، بقایای پلهای جنگی، جفیر، طلائیه و غنایم جنگی از جمله جاذبه های دفاع مقدس در حوزه توریسم فرهنگی محسوب می شود.
خوزستان با برخورداری از ۲۰ هزار اثر تاریخی و ۵ هزار تپه باستانی دارای جاذبه های بسیاری است كه بسیاری از آنها برای هموطنان ناشناخته مانده است. خرابه های شهر قدیم لور در مجاورت اندیمشك كنونی، ویرانه های شهر عیلامی زعفران دشت در منگره، قلعه رزه، پل صیحه یا آباره عباس خان، قلعه صالح آباد، سد دز در اندیمشك، پالایشگاه، بندر و اسكله و موزه آبادان، پل معلق، معین التجار، هشت بنگله، پل سفید و مقام علی بن مهزیار در اهواز، اشكفت مسلمان، كول فرع، تاق تویله، كاخ بختیار، تالاب میانگران و دشت سوسن در ایذه، منطقه جانكی، امام زاده عبدالله، مال آقا و قلعه تل در باغ ملك، جلگه تشون، ارجان، لنگ نگاره های تنگ سروك، امام زاده حیدر، پل دیلمان و خیرآباد و تنگ تكاب در بهبهان، مسجد جامع، قصر فیلیه و موزه جنگ و جزیره مینو در خرمشهر، تپه چغامیش، بقایای شهر ساسانی جندی شاپور و كرخه، پل قدیم، آسیاب رعنا، بقعه سبز قبا، حمام كرناسیون و بازار قدیم در دزفول، گور هرمز ساسانی، سد جره، عمارت صمیمی، قلعه داودختر و قلعه امیر مجاهد در رامهرمز، تالاب بین المللی شادگان، روستای رگبه، شهر مدینه و امام زاده سیدصالح در شهرستان شادگان، قلعه اكروپل، موزه، زیگورات چغازنبیل، كاخ آپادانا، شهر شاهی، بقعه دانیال نبی، كاخ اردشیر و موزه هفت تپه در شوش و قلعه سلاسل، آبشارها، بند میزان، كلاه فرنگی، نهر داریون و بند قیر در شوشتر، موزه نفت، صفه سرمسجد بردنشانده، آبشار پاگچی، چم آسیاب و گورستان ارامنه در مسجدسلیمان، غار پیده، پل قدیم اوسور، آبشارهای باباروزبهان، شهر بنه وار، قلعه بردی و دشت شیرین بهار در لالی و اندیكا و... بخش كوچكی از جاذبه ها و آثار تاریخی و طبیعی استان خوزستان محسوب می شود. گوناگونی فرهنگ مردم خوزستان موجب گردیده تا صنایع دستی نیز در این استان از تنوع چشمگیری برخوردار باشد.
برخورداری خوزستان از ۱۸۰ هزار صنعتگر در رشته های كپوبانی، احرام بانی، قالی بافی، حصیربافی، معرق كاری، خراطی، نساجی سنتی، گلیم بافی، عبابافی، گیوه بافی، ورشوكاری، گبه بافی و... از جمله دیگر جاذبه های این نگین پرافتخار ایران است. هر ساله هزاران نفر از هموطنان ایرانی و گردشگران خارجی بهترین روزهای خود را در خوزستان می گذرانند تا با حضور فیزیكی خود شاهد بخش كوچكی از تاریخ پرفراز و نشیب ایران باشند. براستی حضور هر گردشگر ایرانی و خارجی در كنار آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی خوزستان انسان را به غرور و افتخار وامی دارد.

مجتبی گهستونی

منبع : روزنامه ایران