اسهال در کودکان

علیرغم تلاشهای کشور ها در دو دهه اخیر و پیشرفت های چشمگیر در کاهش مرگ ومیر هنوز یکی از مشکلات کشور ها ی جهان سوم است.حدود ۲/۳ میلیون مرگ کودک در زیر ۵ سال هر دقیقه ۱۰ کودک قربانی اسهال واستفراغ میشود.
بطور متوسط ۳مرتبه اسهال در سال بعضی کشور ها ۹ مرتبه کشورهای صنعتی ۱-۲ مرتبه درایران قبلا حدود ۷۰ میلیون مورد اسهال در سال درکودکان زیر ۵ سال گزارش می شد اکنون به حدود ۲۰میلیون مورد درسال رسیده مرگ ومیر بعلت اسهال ۳۴۰۰۰ در سال ۶۵ در حال حاضر کمتر از ۳۰۰۰ کاهش یافته است.
● تعریف :
والدین افزایش تعداد دفعات یا کاهش قوام مدفوع را اسهال میگویند.
تعداد دفعات با سن کودک بستگی دارد.
قوام مدفوع هم از شخص به شخص متفاوت است.
تعریف اسهال از روی تعداد دفعات وقوام مدفوع مشکل است.
یک شیر خوار ممکن است ۵-۱۰ نوبت دفع شیرخوار دیگر هر ۲-۳ روز دفع داشته باشد.
تعریف اسهال عبارت از افزایش حجم روزانه مدفوع وافزایش آب آن است.درکودکان دفع بیش از ۱۰ گرم بازاء هر کیلو در بالغین بیش از ۲۰۰ گرم در روز است در۳سالگی حجم مدفوع به اندازه افراد بالغ میشود.
WHO دفع ۳ بار یا بیشتر مدفوع شل یا آبکی را در ۲۴ ساعت اسهال می داند.
مصرف زیاد فیبر سبب افزایش حجم مدفوع میشود.
شیر مادر خوار هم چند بار درروز مدفوع نرم دارند.
اسهال حاد ۷-۵ روز وگاهی ۱۰ روز ادامه اسهال بیش از ۲ هفته مزمن گفته میشود.
علت مرگ در اسهال کم آبی است.
اگر در خلال اسهال به تغذیه کودک توجه نشود سوء تغذیه به وجود می آید.
● علل اسهال در کودکان:
علیرغم پیشرفت های علمی هنوز در ۳۰ % نمی توان علت اسهال را مشخص نمود.
● پاتوژن های شایع :
روتاویروس ، آدنوویروس ها ، آنتروویروس ها
ای –کولای ETEC و EPEC و EIEC و EHEC
شیگلا - کامپیلوباکتر ژژونی - ویبریون کلرا ۰۱ - سالمونلا
کربپتوسپوریدیوم - یرسینیا - ژیاردیا - آمیبیاز- عفونت های ادراری عفونت های تنفسی
● ارزیابی کودک اسهالی
همه کودکان مبتلا به اسهال باید :
از شدت کم آبی از مشکلات همراه گرفتن دقیق سابقه معاینه کامل ارزیابی علائم بررسی گردند.
● مشاهده:
حال عمومی / هوشیار
چشم ها / نرمال
اشک / موجود
دهان وزبان / مرطوب
تشنگی / نرمال
تورگور پوست/سریعا بحال اول بر میگردد
کم آبی ندارد / درمان پلان A
ـ درمان پلان A
کمتر از ۴% کم آبی
درمان در منزل
تجویز مایعات بیشتر
تجویز مقدار بیشتر غذا
مراجعه مجدد اگر اسهال بهتر نشود
سوپ، دوغ، چای کمرنگ، آب جوشیده ،ORS
شیرمادر ، تخم مرغ، ماست
▪ مشاهده کودک اسهالی
حال عمومی / بی قرار
چشم ها / فرورفته
اشک / ندارد
دهان وزبان / خشک
تشنگی / عطش زیاد
تورگور پوست / آهسته برمی گردد
درصورت ۲ علامت / کم آبی متوسط
درمان / درمان پلان B
ـ درمان پلان B
تجویز محلول ORS ۷۵ سی سی پر کیلو
تحت نظر ۴ساعت در درمانگاه
ارزیابی مجدد درصورت بهبود در گروه A
در صورت عدم بهبود ادامه درمانB
شیر مادر ادامه یابد
زیر ۲سال هر ۲دقیقه ۱قاشق – ۵۰-۱۰۰ سی سی
بالای۲سال با لیوان – ۱۰۰-۲۰۰ سی سی
▪ مشاهده کودک اسهالی
حال عمومی / بیحال یا بیهوش
چشم ها / خیلی فرورفته وخشک
اشک / ندارد
دهان وزبان / خیلی خشک
تشنگی / قادر به نوشیدن نیست
تورگور پوست / خیلی آهسته بر میگردد
درصورت ۲علامت / کم آبی شدید
درمان / پلان C
ـ درمان پلان C
بستری کردن
تجویز مایعات داخل وریدی
کنترل بیمار

پروفسور محمد حسین سلطان زاده
استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی

منبع : پروفسور محمدحسین سلطان‌زاده