نکاتی درباره آداب تلاوت قرآن

قرآن مجید، تنها نسخه شفابخش جان‏های دردمند بشر امروز و حلقه اتصال آسمان و زمین و بنده خاكی با حضرت حق است كه جاودانه‏ترین سند وحیانی در طول تاریخ وحی و پیامبری به شمار می‏رود و انسان را از گمراهی، تباهی، غفلت، خرافات و جهالت، نجات داده، به سرچشمه‏های زلال حیات طیبه، آرامش و حقیقت، رهنمون می‏سازد.
یكی از بزرگ‏ترین بدبختی‏های انسان معاصر، دورافتادگی از مرز ملكوت و وابستگی به حیات حیوانی و مادی و قطع ارتباط با دستورات نجات‏بخش الهی است. اگر با دیده دقت، انسان سرگردان امروز را به نظاره بنشینیم، به یقین درمی‏یابیم كه وی از سویی مورد هجوم بی‏خردان ناآشنا با مبانی و مفاهیم ملكوتی قرار گرفته كه او را مادی صرف می‏دانند و از سویی دیگر، مورد تهاجم گروهی است كه آرامش و سكون را از وی ربوده‏اند و او را در بحرانی از سرگشتگی، گمراهی، طغیان و عصیان رها ساخته‏اند؛ به جای درمان، بر درد او افزوده‏اند و به جای آرامش، جنگ و نزاع درونی و بیرونی را برای او به ارمغان آورده‏اند.
اینك معنویت، این گم‏شده در غبارها و جنجال‏آفرینی‏های حیات امروزی بشر است كه باید با چراغ فروزان ارمغان آخرین رسول الهی كه اعجاز شكست‏ناپذیر و هماره جاویدان برای واجدان وجدان‏های بیدار و بیمار است، از این زنگارگرفتگی و كدورت‏ها رهایی یابد و به مرزهای عزت، تعالی، نیایش و آرامش متصل شود. باشد تا این راه رهایی و پیام جاودانی، بهتر و شفاف‏تر در دسترس جان‏های تشنه و روان‏های منتظر قرار گیرد.
برای انس با قرآن مجید، باید نكاتی را توجه داشت كه امید است برای همه علاقه‏مندان، راهی باشد تا همیشه در محضر قرآن مجید حضور داشته باشند. این نكات عبارتند از:
۱) در حال تلاوت قرآن، طهارت و وضو داشته باشد؛ اگر چه سفارش شده است كه در همه حال، طاهر بوده، وضو داشته باشید؛ همیشه باوضو بودن، برای قلب، نورانیت می‏آورد.
۲) ابتدا دهان را مسواك كنید و بعد، آیات قرآن را تلاوت نمایید؛ چون دهان انسان، مجرای بهترین سخنان می‏شود، پس باید خوشبو و پاكیزه باشد.
۳) با صوت زیبا و دلنشین و به صورت ترتیل، قرآن را تلاوت كنید. خواندن قرآن مجید به صوت زیبا، غیر از خواندن با آواز است؛ اگر چه متأسفانه امروز، خواندن به آواز، ترویج داده می‏شود؛ در حالی كه ما در دستورات دینی چنین سفارشی نداریم؛ بلكه خواندن به روش ترتیل، سفارش شده است.
۴) قرآن را با صوت محزون و اندوهگین تلاوت كنید. امام علی علیه‏السلام در نهج البلاغه می‏فرماید: «و اما اللیل فصافون اقدامهم تالین لاجزاء القرآن و یستثیرون به دواء دائهم».۱
۵) در حال تلاوت، با ادب و آرامش و رو به قبله باشید.
۶) از روی قرآن مجید تلاوت كرده، به آن نگاه كنید؛ حتی اگر آیات را از حفظ هم می‏دانید، خواندن از روی قرآن و نگاه در آن، ثواب بیشتری دارد.
۷) قبل از شروع به تلاوت قرآن، استعاذه كنید؛ یعنی «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» بگویید؛ «فاذا قرأت القرآن فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم».۲
۸) بعد از استعاذه، «بسم الله الرحمن الرحیم» بگویید.
۹) به هنگام تلاوت قرآن، به چیز دیگری فكر نكنید و متوجه آیات باشید.
۱۰) تدبر در آیات قرآن داشته باشید كه در این صورت، از انوار، هدایت‏ها، حقایق و معارف، بهره‏مند خواهید شد.۳
۱۱) یكی دیگر از آداب قرائت قرآن، تطبیق آیات با حال خویش است و این كه در هر آیه از آیاتی كه تلاوت می‏كنید، مفهوم آن را با خود منطبق كنید و نقصان و كاستی خویش را بدان مرتفع سازید.۴
۱۲) هنگام تلاوت به این توجه داشته باشید كه كلام حضرت حق است و عظمت آن، چنان است كه اگر بر كوه‏ها نازل می‏شد، كوه‏ها متلاشی می‏شد؛ «لو انزلنا هذا القرآن علی جبل لرأیته خاشعاً متصدعاً من خشیهٔ الله».۵ توجه به عظمت قرآن مجید، موجب نورانیت دل و حیات باطنی می‏شود.۶
۱۳) تلاوت قرآن مجید را در سحرگاهان و شامگاهان به طور منظم انجام دهید. اگر وقتی چون اواخر شب و ما بین الطلوعین، بعد از فریضه صبح را برای این كار اختصاص دهید خیلی بهتر است.۷
۱۴) روزانه حداقل ۵۰ آیه از آیات قرآن را تلاوت كنید.۸
۱۵) تلاوت قرآن را برای خویش به صورت عادت درآورید «كسی كه خود را به قرائت آیات و اسمای الهی عادت دهد، كم‏كم قلب او صورت ذكری و آیه‏ای به خود می‏گیرد و باطن ذات او، محقق به ذكرالله، اسم‏الله و آیهٔالله می‏شود».۹
۱۶) قرائت بدون فهم هم تأثیرگذار است و باعث دوری از وسوسه شیطان می‏شود؛ پس به بهانه عدم فهم آیات، نباید تلاوت قرآن را رها كرد. امام خمینی می‏فرماید: «فرزندم! تصور نكن قرائت بدون معرفت، اثری ندارد كه این، وسوسه شیطان است. این كتاب، از طرف محبوب است برای تو و برای همه و نامه محبوب، محبوب است؛ اگر چه عاشق و محب، مفاد آن را نداند و با این انگیزه، حب محبوب كه كمال مطلوب است، به سراغت آید و شاید كه دست گیرد».۱۰
۱۷) تلاش كنید تا با اخلاص، به تلاوت قرآن بپردازید.
۱۸) برای رسیدن به فهم و معرفت درست از آیات قرآن مجید، علاوه بر موارد فوق، بایستی موانع انس با قرآن را از میان برداشت كه عبارتند از خودبینی، دوستی دنیا، گناه و رذایل اخلاقی، وسوسه‏های شیطانی، هواهای نفسانی و...
میان عاشق و معشوق هیچ حائل نیست‏
تو خود حجاب خودی حافظ از میان برخیز

بهروز یدالله‏پور
۱. نهج البلاغه، خطبه ۱۹۳ (خطبه متقین).
۲.نحل، آیه ۹۸.
۳. امام خمینی، چهل حدیث، ص ۴۹۹ و ۵۰۰.
۴. امام خمینی، آداب الصلاهٔ، ص ۲۰۶.
۵. حشر، آیه ۲۰.
۶. امام خمینی، آداب الصلوهٔ، ص ۱۸۲.
۷. امام خمینی، شرح حدیث عقل و جهل، ص ۷۳.
۸. محمد شجاعی، مقالات، ج ۳، ص ۱۰۵.
۹. امام خمینی، آداب الصلوهٔ، ص ۲۱۶.
۱۰. امام خمینی، جلوه‏های رحمانی، ص ۲۶.

منبع : نشریه الکترونیکی پرسمان