بررسی اثر مصرف مزمن مورفین بر فعالیت غدۀ تیروئید در موش‌های صحرایی نر

● مقدمه:
محور هیپوتالاموس ـ هیپوفیز در انواع وابستگی‌های دارویی، به خصوص اعتیاد به مواد مخدر تحت تأثیر قرار می‌گیرد.با توجه به نقش كلیدی تیروئید در فعالیت‌های حیاتی انسان و ارتباط مستقیم تیروئید با محور هیپوتالاموس ـ هیپوفیز، این مطالعه به بررسی اثر مزمن مورفین (وابستگی به مورفین) بر ترشحات تیروئید پرداخته است. شاید بتوان از نتایج این مطالعه برای درمان بیماران معتاد كه علاوه بر تغییرات روانی با تغییرات فیزیولوژیك بدن هم رو به رو هستند استفاده كرد.
● مواد و روش‌ها:
این مطالعه بر روی موش‌های صحرایی نر نژاد ویستار انجام گرفت. اندازه‌گیری غلظت هورمون‌های T۳، T۴، و TSH در سرم جدا شده از خون رترو اوربیتال رت‌ها توسط كیت‌های هورمونی و به روش الیزا انجام پذیرفت (گروه شاهد ۵۰=n). سپس با مصرف ۲۱ روزۀ مورفین (خوراكی و از طریق آب آشامیدنی) موش‌ها معتاد ‌شدند. با خون گیری مجدد از موش‌ها اندازه‌گیری هورمون‌ها مجدداً (گروه معتاد ۵۰=n) انجام گرفت. در مرحلۀ بعد موش‌های معتاد به دو گروه تقسیم شدند. در گروه اول با تزریق نالوكسان (mg/kg ۲) سندروم ترك فارماكولوژیك ایجاد ‌شد (نالوكسان پس‌تیمار). در گروه دوم با قطع مصرف مورفین (بعد از ۲۱ روز) علایم سندروم ترك فیزیولوژیك مشاهده و بررسی شد. پس از بروز علایم سندروم ترك در دو گروه فیزیولوژیك و فارماكولوژیك، خونگیری و اندازه‌گیری‌های‌ هورمونی مجدداً انجام گرفت. در گروه جداگانه‌ای قبل از مصرف مزمن مورفین، نالوكسان به صورت پیش‌تیمار تزریق و سپس مقادیر هورمونی اندازه‌گیری و با گروه‌های دیگر مقایسه شد (۲۰=n).
● یافته‌ها:
مقادیر T۳، T۴ و TSH طی مصرف مزمن مورفین به ترتیب ۱۷/۸۳ و ۳۹/۱۵ درصد كاهش یافت، TSH بدون تغییر بود و T۳UP به میزان ۱۸/۱۶درصد افزایش معنی‌دار یافت. مصرف نالوكسان پس تیمار (ترك فارماكولوژیك) سبب افزایش معنی‌دار اثر كاهشی مورفین بر T۳ و كاهش اثر افزایشی مورفین بر T۳UP گردید. تزریق نالوكسان پیش‌تیمار در هیچ‌یك از اثرات مورفین بر هورمون‌های مذكور تغییر معنی‌داری ایجاد نكرد.
● نتیجه‌گیری:
كاهش T۳ و T۴ در دورۀ مصرف مزمن مورفین و عدم تغییر بارز میزان TSH در این دوره نشان دهندۀ عواملی است كه خارج از محور هیپوتالاموس ـ هیپوفیز در تغییر این هورمون‌ها مؤثر است. با توجه به افزایش معنی‌دار T۳UP در دورۀ مصرف مزمن مورفین، احتمال افزایش ساخت پروتئین‌های متصل شونده به هورمون‌های تیروئیدی بالا رفته به این ترتیب می‌توان كاهش هورمون‌های مذكور را طی مصرف مزمن مورفین توجیه كرد.

دكتر محسن خلیلی ‌نجف‌آبادی، دكتر علی باقری، علی هداوند‌خانی
دانشكدۀ پزشكی، دانشگاه شاهد
دانشگاه شاهد
نشانی مكاتبه: تهران، بلوار كشاورز، خیابان دهكده، دانشكدۀ پزشكی شاهد، گروه فیزیولوژی، صندوق پستی:۷۴۳۵-۱۴۱۵۵
E-mail:najafabady[at]yahoo[.]com

منبع : مجله غدد درون ریز و متابولیسم