MS یا «مولتیپل اسکلروز»

MSیا همان «مولتیپل اسكلروز» اهمیتی ندارد كه اسمش چیست اما یك بیماری شایع بین جوان ها است كه زندگی بسیاری را مختل كرده است البته نام MS آنقدر وحشتناك شده كه بسیاری از پزشكان برای این كه بیماران ناراحت و نگران و حتی بدتر از آن افسرده نشوند به بیمارانشان نمی گویند كه به این بیماری مبتلایند.
شاید باورتان نشود اما همین MS حتی بر زندگی و آینده بسیاری از مبتلایان و اطرافیان آنها تأثیر گذاشته است. بسیاری حاضرند به آنها گفته شود به ویروس «ایدز» مبتلایند و یا سرطان دارند اما نمی خواهند MS داشته باشند!
تصوری كه از MS می شود تصوری غلط در جامعه است. بسیاری می پندارند كه MS بیماری كشنده ای است و یك باره تمام بدن از كار می افتد و در نهایت به مرگ منجر می شود! اگر به انجمن MS در ایران بروید، باورتان نمی شود كه بسیاری از افراد حاضر در آنجا MS دارند چرا كه بسیار عادی و راحت راه می روند، حرف می زنند و ارتباط برقرار می كنند. تنها درصد بسیار كمی از مبتلایان به MS روی ویلچر می نشینند. در این گزارش سعی شده حقایقی در باره بیماری MSنوشته شود. بسیاری از پزشكان معتقدند باید با بیماری MS مانند بسیاری از بیماری های رایج مانند سرماخوردگی برخورد شود و نباید با كسانی كه به این بیماری مبتلایند رفتار غیرمعمول انجام داد.
MS مخفف ۲ كلمه Multiple و Sclerosis (مولتیپل اسكلروز) است. در هنگام وقوع این بیماری ماده سفید عصبی مركزی (شامل مغز، ساقه مغز، مخچه و نخاع) واكنش های التهابی نشان می دهد كه به دنبال آن میلین (روكش تارهای عصبی) آسیب دیده و در بیماری های پیشرفته آكسون ها (تارهای عصبی) نیز آسیب می بینند و از بین می رود و نهایتاً به معلولیت منجر می شود. البته طبق شواهد و قرائن درصد نوع پیشرفته MS در ایران بسیار پایین است.
علت این التهاب تاكنون مشخص نشده اما دانشمندان احتمال می دهند كه ویروس ها، میكروب ها، مواد شیمیایی، آمادگی وراثتی، به هم خوردگی نظم ایمنی بدن و چیزهایی مانند آن، از عوامل بروز چنین بیماری ای باشد.
● نشانه های MS
اما چه كسانی MS دارند؟ به عبارت بهتر MS در افرادی كه به آن مبتلایند چگونه بروز می كند؟
دكتر مسعود رحمت جیرده، متخصص بیماری های مغز و اعصاب در این باره می گوید: «هنگامی كه در ابتدا فرد دچار حمله می شود یا بیماری عود می كند امكان دارد علائمی مانند تارشدن مقطعی چشم ها یا تعادل نداشتن بدن ظاهر شود كه با درمان یا بدون درمان فروكش می كند. این گونه نیست كه بیمار همان ابتدا دچار MS شود و در تمامی زمان دنبالش باشد.
پس از فروكش كردن حمله اولیه امكان دارد حمله بعدی چند ماه یا چند سال بعد رخ دهد. در حمله دوم امكان دارد بیمار علاوه بر علائم حمله اول به یك علامت دیگر نیز دچار شود. مثلاً چشمان شخص در ابتدا تار می شده و پس از مراجعه به چشم پزشك بهبود یافته است. حالا پس از چند ماه یا چند سال این بار دچار بی تعادلی می شود. این بار به فیزیوتراپ مراجعه می كند و باز هم بهبود می یابد و باز هم در مقطع زمانی دیگر حمله دیگری رخ می دهد. این كه گفته می شود فرد مبتلا به MS مدام دچار حمله می شود و به سرعت فلج می شود، كاملاً بی ربط است. امكان دارد حملات مكرر بیمار مبتلا به MS با فاصله زمانی چند سال رخ دهد و درصد بسیار پائینی از این افراد دچار معلولیت می شوند.
نشانه های MS عبارتند از: تاری چشم، دوبینی و انحراف چشم، سرگیجه، بی تعادلی، سوزن سوزن شدن بدن، احساس خارش، اختلال های حركتی، مختل شدن دستگاه دفع ادرار (مانند بی اختیاری كامل یا ناقص) البته كسانی كه چنین علائمی دارند الزاماً به بیماری MS مبتلا نیستند و نباید بترسند. افرادی كه چنین علائمی دارند باید به پزشك مراجعه كنند.»
● وحشت از MS
«متأسفانه اطلاع رسانی درباره MS آنقدر كم است كه بسیاری از بیماران از شنیدن نام آن وحشت می كنند.» این ها را دكتر رحمت می گوید و ادامه می دهد: «بسیاری از بیماران حاضرند كه ایدز یا سرطان داشته باشند اما بیماری MS نداشته باشند. اصلاً فكر می كنند كه MS غولی است كه تا پایان زندگی همراه آنهاست. به آنهایی كه از MS می ترسند و وحشت دارند، می گویم كه اولاً كسی كه ایدز و سرطان دارد، نهایتاً دچار مرگ می شود اما MS سختی زیادی ندارد و در بسیاری از موارد درمان می شود.
بیماری MS یك درمان ۱۰۰ درصد ندارد اما در بسیاری از موارد بیمار تا حد سلامت پیش رفته است. بسیاری از بیماران من به راحتی راه می روند و زندگی كاملاً معمولی ای دارند و اگر خودشان نشانه های بیماری شان را به من نگویند، متوجه نمی شوم كه آنان MS دارند.»
دكتر ادامه می دهد: «بیماری MS در ۲ نوع پیش رونده اولیه و ثانویه بروز می كند. در نوع پیش رونده اولیه، علائم عصبی به مرور بد و بدتر می شود و كسی كه در حمله اول نمی تواند پله ها را بالا برود، در حمله بعد كه مثلاً ۲ سال دیگر رخ می دهد، مسیر سربالایی را هم نمی تواند به خوبی طی كند و در حمله بعد اصلاً راه رفتن برایش مشكل می شود. نوع پیش رونده ثانویه نیز مرحله بدتر از نوع قبلی است و به سرعت بیماری خود را نمایان می كند اما نوع دیگری از MS وجود دارد كه به اصطلاح «هلو» است. این نوع MS خوش خیم است و فرد مبتلا به آن تنها در چند مقطع كه فاصله آن گاه به چند سال می رسد دچار حمله هایی خفیف می شود.
جالب است بدانید كه درصد بسیار بالایی از افراد دچار بیماری MS در ایران به نوع خوش خیم آن مبتلا هستند. در همایش سراسری MS كه در آذرماه ۱۳۸۳ برگزار شد، دكتر اعتمادی فر استاد دانشگاه اصفهان نتایج تحقیق خود را درباره افراد مبتلا به MS در ایران ارائه داد. در این تحقیق آمده است: «طبق تحقیقات به عمل آمده احتمالاً در ایران نوع خوش خیم بیماری MS وجود دارد و نوع پیش رونده آن در درصد بسیار پائینی قرار دارد.»
● از خط استوا دور نشوید!
تحقیقات نشان داده كه در مناطق و كشورهایی كه از خط استوا دور هستند، تعداد افراد مبتلا به MS بیشتر است. در شمال آمریكا و اروپا این بیماری بسیار شایع است. در ایران این حالت بینابین و پنجاه، پنجاه است.
همچنین عامل سن نقش عمده ای در وقوع MS دارد. اكثر افرادی كه به این بیماری مبتلا هستند ۲۰ تا ۴۰ سال سن دارند و درصد بسیار كمی از مبتلایان كمتر از ۲۰سال و بیشتر از ۴۰ سال سن داشتند. البته طبق تحقیقات به عمل آمده مشخص شده است كه عامل مهاجرت نیز نقش عمده ای در ابتلا به MS دارد. بدین ترتیب كه اگر یك كشور را در نظر بگیریم كه احتمال ابتلا به MS در آن ۵۰ درصد است و در كشور ثانویه این احتمال به ۸۰ درصد می رسد، اگر فردی قبل از ۱۵ سالگی از كشور اولیه به كشور ثانویه مهاجرت كند، احتمال ابتلا به MS در او ۸۰ درصد می شود و اگر پس از ۱۵ سالگی در كشور ثانویه ساكن شود، احتمال ابتلا به MS در او همان ۵۰ درصد می شود كه كشور مبدأ اوست.
به همین علت دانشمندان عامل سن و محیطی را یكی از عوامل مهم در این زمینه می دانند. همچنین خانم ها ۲ برابر آقایان در معرض ابتلا به MS قرار دارند.
بیماری MS در سفیدپوستان بسیار شایع تر از سیاه پوستان و رنگین پوستان است. همچنین در سفیدپوستانی كه موها و چشم های روشن دارند، احتمال ابتلا به MS بسیار شایع تر می شود. چنین نتایجی درباره MS قطعی است اما علل و عوامل آن هنوز مشخص نشده است.
● عوارض ابتلا به MS
شخصی كه به MS مبتلا می شود، معمولاً دچار عارضه های حاشیه ای می شود كه هیچ ربطی به عوامل و دلایل وقوع بیماری ندارد.
دكتر رحمت دراین باره بیشتر توضیح می دهد: «در فرد مبتلا به MS امكان دارد بیماری های جانبی رخ دهد كه علت وقوع آن هیچ ارتباطی به MS ندارد. معمولاً در مبتلایان به این بیماری، مشكلاتی از جمله اختلال در مثانه، اختلال در دستگاه دفع ادرار، كاهش میل جنسی، خستگی زودرس، اضطراب و افسردگی، اسپاسم (گرفتگی شدید عضلات) به وجود می آید.
افراد مبتلا به MS به خاطر همان موضوع اطلاع رسانی ضعیف و ایجاد ترس و وحشت در جامعه، هنگام اطلاع از این بیماری یك سؤال از خود می پرسند: چرا من؟ در ادامه فكر و خیال موجب می شود كه نوعی ناامیدی و اضطراب در آنها به وجود آید كه در نهایت به افسردگی شان منجر می شود. افرادی كه به افسردگی دچار می شوند، بسیار زیاد هستند. البته این افسردگی مثلاً به خاطر ترشح هورمون هایی در اثر حملات MS به وجود نمی آید، به همین علت قابل درمان است. بیماری های جانبی دیگر نیز درمان می شوند.»
‌● MS درمان دارد
بیماران مبتلا به MS بسته به نوع حمله به دست متخصص آن درمان می شوند. مثلاً بیماری را كه دچار اختلال در روده و مثانه است متخصص آن درمان می كند یا كسی كه برای راه رفتن تعادل ندارد، به دست فیزیوتراپ درمان می شود.
اگر فردی كه مبتلا به MS است، استرس نداشته باشد و در محیطی آرام و امن و امان قرار گیرد، درمان او زودتر و راحت تر انجام می شود، چرا كه سیستم ایمنی فرد مضطرب ضعیف می شود و احتمال بیماری های جانبی بیشتر خواهد شد. دكتر رحمت در این باره می گوید: «یكی از داروهای رایج برای این كه تعداد حملات را كمتر كند یا به تأخیر اندازد، «كورتون» است. این دارو را در مقاطع طولانی مثلاً هر هفته یك بار به صورت تزریقی مصرف می كنند كه دوره ناتوانی را كم می كند. همچنین داروهای دیگری مانند «اینترفرون»، «ربیف»، «آمونكس»، «یتافرون» موجب كاهش ناتوانی و به تأخیر انداختن حملات می شود. این داروها منجر به درمان كامل MS نمی شوند اما عامل كاهش از بین رفتن میلین ها در تارهای عصبی است.
البته خوشبختانه هنگامی كه میلین، آسیب می بیند یا از بین می رود تا زمانی كه تارهای عصبی آسیب ندیده باشند، بازسازی می شود. به تازگی محققان انستیتوی نورولوژی لندن موفق شده اند با استفاده از داروی جدیدی به نام «ناتالیزومب» (Natolizumab) از بروز بیماری MS پیش رونده جلوگیری كنند با تزریق این دارو بروز ضایعات جدید مغزی كاهش یافته و از پیشرفت ضایعات قدیمی نیز جلوگیری به عمل می آید، ولی تاكنون این دارو مورد تأیید كامل قرار نگرفته است و پس از تأیید و آزمایش های نهایی به تولید انبوه خواهد رسید.»
● خودخوری نكنید!
طبق تحقیقات به عمل آمده بیماری MS بیشتر در افرادی بروز می كند كه شخصیت خاصی دارند. چنین افرادی انسان های مسئولیت پذیر و حساسی اند كه هنگام بروز ناملایمات خودخوری می كنند. فرد مبتلا به MS كه چنین شخصیتی دارد، باید تغییر نگرش داده و خودخوری را كنار گذارد. نمونه های بسیاری از افراد وجود داشتند كه با تغییر نگرش توانستند به حد سلامت كامل برسند.
«ریچارد بی كرافت» یك بیمار مبتلا به MS بود كه بیماری او با لنگیدن آغاز اما كم كم به فلج كامل دست ها و پاها منجر شد.
او تسلیم نشد و با تغییر روحیه و انجام تمرینات حتی قهرمان دوچرخه سواری معلولان شد. درایران هم نمونه های بسیاری وجود داشتند كه در ابتدا حساس بودند اما با تغییر نگرش، دیگر آن انسان سابق نیستند. یك زن ایرانی نمونه ای از این افراد است كه تا ۱۰ سال نمی توانست قلمی را از زمین بلند كند و در دست نگه دارد، اما توانست با تغییر نگرش و توكل بر خدا بر بیماری MS غلبه كند. پزشكان می گویند او مشكلی در این زمینه ندارد و فقط پس از ۳۰ دقیقه پیاده روی احساس خستگی می كند كه با چند دقیقه استراحت رفع می شود.
● مشكلات MS در ایران
افراد مبتلا به MS در ایران مشكلات فراوانی دارند. دكتر رحمت در این باره می گوید: «یكی از مهم ترین مشكلات مبتلایان به MS گرانی دارو است. با وجود این كه وزارت بهداشت یارانه زیادی برای واردات داروهای MS در نظر می گیرد، تهیه آن برای مبتلایان این بیماری گران تمام می شود. اگر شخص مبتلا به MS به این داروها نیاز داشته باشد، باید ماهانه بین ۶۰ تا ۸۰ هزارتومان هزینه كند. البته این مسأله جدای از هزینه های تزریق است.
بهتر است این افراد روش تزریق به خود را فراگیرند. همچنین برخی از مبتلایان دچار مشكلات خانوادگی می شوند. متأسفانه این بیماری در سنین جوانی رخ می دهد و بسیار مواقع پیش آمده كه ۲ جوان در آستانه ازدواج قرار داشتند و یكی از آن ها دچار حمله MS شده و طرف مقابل، از ازدواج با او منصرف می شود. بیماری MS مسری نیست و نباید از ازدواج با چنین افرادی ترسید. همچنین در ایران بسیاری از بیمار ها دچار افسردگی می شوند كه همین مسأله موجب بروز مشكل جدیدی می شود.
اطلاع رسانی ضعیف عاملی شده تا بیماران MS ندانند كه باید چه كار كنند و كمبود مشاور در این باره احساس می شود. البته در ایران انجمن MS با مشاوران مجرب وجود دارد اما تعداد آن ها بسیار كم است. نباید از MS ترسید بلكه باید با روحیه بالا این بیماری را ترساند.
● MS مرا ندارد!
MS یك بیماری است كه باید آن را پذیرفت اما با ابتلا به آن نباید همه چیز را از دست رفته دید. كسی كه MS دارد الزاماً به معنای ناتوان بودن او نیست. می توان سالم بود در عین حال كه MS داشت. نباید با ابتلا به آن روحیه خود را از دست داد. دیگران نیز با افرادی كه به MS مبتلا هستند، نباید به طور غیرعادی رفتار كنند. كسانی كه در مبارزه با MS موفق هستند كه با آن كنار بیایند و روحیه خود را نبازند. «جیمی هگال» برنده مدال برنز اسكی در سال ۱۹۹۴ كه مبتلا به MS بود، درشرح حال خود گفت: «من MS دارم اما MS مرا ندارد!»

محسن جندقی

منبع : روزنامه ایران