آویزان در برابر تاریخ

صدام صفت مبالغه است از ریشه «صدم» به معنی فردی كه بسیار آسیب می‌رساند.
ماجرا خیلی سریع اتفاق افتاد. در حالی كه همه منتظر بودند طی چند هفته آینده، صدام را بالای دار مجازات ببینند، در سحرگاه روز عید قربان در عراق، صدام در شكنجه‌گاهی كه خودش ساخته‌ بود، اعدام شد.
امیركویت گفت امروز برای ما «دو عید» است و قذافی در لیبی سه روز عزای عمومی اعلام كرد. در عراق ملت به رقص و پایكوبی پرداختند و در نواحی غربی ایران، مردم شیرینی پخش كردند.
اما شاید خوشحال‌تر از همه، آمریكایی‌ها و اروپایی‌ها بودند. آمریكایی‌ها، چون كه بالاخره «جنگ با تروریسم»شان یك نتیجه‌‌ای داشت و اروپایی‌ها چون كه دیگر صدام نبود كه از حمایت‌های مخصوصا شیمیایی آن‌ها در طول جنگ عراق و ایران بگوید.
خودشان قانونی گذاشته ‌بودند كه اگر صدام در یكی از جلسات محكوم به اعدام‌ شد، دیگر محاكمه ادامه پیدا نكند و او را اعدام كنند. اعدامش كردند و تمام. باز هم ما ماندیم و مظلومیت همه بچه‌هایی كه رفتند یا الان دارند آرام‌آرام در آسایشگاه‌های شیمیایی از بین ما می‌روند. صدام بهترین سال‌های عمرشان را از آن‌ها گرفت.
صدام در حالی صاحب قدرت در عراق شده‌ بود كه ملت با بحران‌های عمیقی درگیر بودند. گروه‌های قومی، مذهبی، اقتصادی و ‌اجتماعی، عراق را تقسیم كرده ‌بودند. سنی در برابر شیعه، عرب علیه كرد، قبیله‌ها در مقابل بازرگانان شهری و كوچ‌نشین‌ها ضد روستایی‌ها.
صدام با اتكا به دستگاه امنیتی قدرتمندش، نوسازی اقتصادی عراق را پی‌گرفت.
او كه تشنه محبوبیت بود، روی برنامه‌های توسعه و رفاه اجتماعی تأكید داشت. برای عراق با ۱۰ درصد ذخایر نفت دنیا، نفت از همه چیز مهم‌تر بود. از غول‌‌های نفتی كه خلع ید كرد، شروع به ارائه خدماتی كرد كه تا پیش از آن در میان اعراب سابقه نداشت.
درمان عمومی را رایگان كرد و به كشاورزان وام بلاعوض داد. او به ساخت جاده‌ها، ارتقای صنعت معدن و توسعه صنایع غیرنفتی و صنایع تولید انرژی بها داد. بعثی‌ها چندین شركت تعاونی تأسیس كردند كه سودهایش را بنابر میزان كار بین روستاییان تقسیم می‌كردند و بقیه را صرف تربیت بی‌تجربه‌ها می‌كردند.
این‌گونه محبوبیت خود را در قشرهای مختلف بالا برد. او با تاكتیك «هویج و چماق» و گسترش خدمات دولتی توانست بنیان حمایتی مستحكمی بین طبقهٔ كارگر و كشاورز و داخل حزب و ادارات دولتی برای خود ایجاد كند.
مهارت تشكیلاتی بی‌رحمانهٔ صدام در پیشرفت سریع عراق در دههٔ هفتاد میلادی به بار نشست؛ دو میلیون نفر از دیگر كشورهای عربی و یوگسلاوی در عراق كار می‌كردند تا نیاز به كارگران در عراق تأمین شود.
صدام، میهن‌پرستی عراقی را با این ادعا كه عراق نقش تعیین‌كننده‌ای در تاریخ جهان عرب داشته است، تصدیق و تشویق می‌كرد. خلفای عباسی و بخت‌النصر و حمورابی را می‌پرستید و مردم عراق هم مجبور بودند او را بپرستند.
عكسش روی ساختمان‌های اداری، مدارس، فرودگاه‌ها، مغازه‌ها و اسكناس‌های عراق بود. گاهی در لباس اعراب بدوی، گاهی در لباس‌های سنتی كشاورزان عراقی و حتی گاهی در لباس كردها ظاهر می‌شد.
برخی اوقات خود را به شكل یك مسلمان مؤمن در می‌آورد و با عمامه و ردا نماز می‌خواند و در مقابل، گاهی اوقات لباس‌های غربی به تن می‌كرد، عینك دودی به چشم می‌زد و كلاشی را روی شانهٔ خود نگه می‌داشت.
به زنان آزادی داد و امكان كار در شغل‌های صنعتی و تحصیل در مدارج عالی تحصیلی. اما كشمكش‌های داخلی، ادامهٔ كار پروژه‌های نوسازی صدام را با مشكل مواجه كرد. جامعهٔ عراق بین گروه‌های زبانی، دینی و قومی تقسیم شده است.
دولت بعثی عراق تنها از سوی ۲۰ درصد مردم كه از طبقهٔ كارگر، كشاورز و خرده‌تاجران سنی بودند حمایت می‌شد. شیعیان كه اكثریت جمعیت عراق را تشكیل می‌دادند، به دلیل سیاست‌های ضددین دولت، عَلَم مخالفت با آن را برداشته بودند و حزب بعث از تأثیر گرفتن آن‌ها از انقلاب اسلامی ایران واهمه داشت.
كردهای شمال عراق (كه سنی هستند ولی عرب نیستند) نیز مخالف سیاست‌های عرب‌سازی حزب بعث بودند. در این شرایط بود كه صدام برای حفظ رژیم خود، وارد جنگ با ایران شد.
شیعیان و كردهایی كه اصلیت ایرانی داشتند، از جنگ سرباز می‌زدند و در عوض اعدام می‌شدند. در چنین شرایطی و به خصوص بعد از عملیات بیت‌المقدس كه صدام زمین‌گیر شده بود، در سال۱۳۶۱ وقتی داشت از شهرك دُجیل در ۴۰ كیلومتری شمال بغداد رد می‌شد، سوءقصدی نافرجام علیه او صورت گرفت.
نیروهای امنیتی نیز در پاسخ، به این شهر حمله كردند و ۱۶۰ نفر از ساكنین را كشتند و اعدام كردند كه در میان آن‌ها چند كودك نیز وجود داشت. ۱۵۰۰ نفر از اهالی هم به زندان فرستاده شدند تا شكنجه شوند.
جریمهٔ تمامی اهالی هم این بود كه ۱۰۰۰ كیلومتر مربع از زمین‌های زراعی‌شان نابود شود. تا ده سال بعد هم به كسی اجازهٔ كاشت دوباره داده نشد. واقعهٔ دجیل یكی از جرائم اصلی صدام بود كه وی به خاطر آن جرائم غیرانسانی به اعدام با چوبهٔ دار محكوم شد.
صدام در دادگاه، وقتی دیگر نتوانست به هیچ سؤالی جواب بدهد كه شناسنامهٔ تعدادی از اعدام‌شدگان را نشانش دادند. در بین آن‌ها تعدادی نوجوان ۱۴و ۱۵ ساله و یك كودك ۱۰ساله وجود داشتند. قاضی پرسید این بچه در ترور شما چه نقشی داشت. جواب، سكوت بود.
● تمام زندگی دیكتاتور
صدام حسین عبدالمجید تكریتی، سال۱۳۱۶ در روستای «عوجه» تكریت در شمال بغداد و در خانواده‌ای چوپان به دنیا آمد. صدام در عربی یعنی «فردی كه بسیار آسیب می‌رساند». پدرش «عبدالمجید» پنج ماه پیش از تولدش ناپدید شده ‌بود. تا سه سالگی در خانواده دایی‌اش به سر برد. نوجوانی‌اش با دزدی مرغ و گوسفند گذشت.
در ۱۳۳۶ به حزب «بعث» پیوست. بعثی‌ها طرفدار پان‌عربیسم، نوسازی اقتصادی و سوسیالیسم بودند. سال بعد، ژنرال عبدالكریم قاسم، فیصل دوم را از سلطنت عراق پایین كشید. بعثی‌ها با دولت جدید مخالف بودند. در ۱۳۳۸ قاسم را در عملیاتی كه صدام هم در آن بود، ترور كردند. اما فقط یك تیر به پایش خورد. صدام به سوریه و بعد مصر گریخت. به طور غیابی برایش اعدام بریدند. آن زمان در دانشگاه قاهره، حقوق می‌خواند.
در ۱۳۴۲ به عراق بازگشت، ولی زندانی‌اش كردند.
در ۱۳۴۶ از زندان فرار كرد و تبدیل به یكی از بزرگ‌ترین رهبران بعث شد.
در تیر ۱۳۴۷ حزب بعث به رهبری ژنرال احمد حسن البكر كودتا كرد و به ‌قدرت رسید.
صدام حسین در ۱۱خرداد ۱۳۵۱ نفت عراق را ملی كرد.
در ۱۳۵۵ ژنرال ارتش شد. با دعوت هویدا، به تهران سفر كرد و با محمدرضا پهلوی هم ملاقاتی داشت. در این سفر، قراردادی در مورد خطوط مرزی دو كشور امضا شد كه منجر به حمله سراسری صدام به كردها شد.
در ۱۳۵۷ هنگامی كه رئیس شورای انقلاب عراق بود، با فشار پهلوی، امام خمینی را از عراق اخراج كرد. حضور امام، صدام را از پیوستن شیعیان عراق به وی نگران كرده بود.
قبل از این‌كه در ۱۳۵۸ به طور رسمی قدرت را به دست بگیرد، از پیری و ضعف حسن البكر استفاده كرده و عملا تبدیل به رهبر عراق شده ‌بود.
بكر در سال۱۳۵۸ معاهده‌ای با سوریه امضا كرد كه طبق آن، دو كشور با هم متحد می‌شدند. بنابر مفاد معاهده «حافظ اسد» قائم‌مقام اتحادیه می‌شد. با این وضع، مقام صدام در خطر می‌افتاد. ولی قبل از این‌كه چنین اتفاقی بیفتد، رئیس‌جمهور البكر در یك كودتای خاموش در ۲۵تیر۱۳۵۸ از مقام خود استعفا داد و به این ترتیب، صدام به طور رسمی رئیس‌جمهور عراق شد.
در ۳۱تیر ۱۳۵۸ رهبران حزب بعث را دور هم جمع كرد. در این مراسم كه فیلم‌برداری هم می‌شد، نام چند تن از اعضا را خواند. این اعضا كه برچسب «خائن» به آن‌ها زده شد، را از جلسه بیرون برد و در مقابل جوخه آتش، تیرباران كرد.
در زمان عقد پیمان صلح كمپ دیوید بین مصر و اسرائیل در ۱۳۵۸ بدجوری شاكی شد.
در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ به فرودگاه مهرآباد تهران حمله كرد و سپس وارد خرمشهر شد و خوزستان را استان تازه عراق نامید.
در ۱۱مرداد ۱۳۶۹ به كویت حمله كرد و خاك آن را به عراق ضمیمه كرد. اشغال كویت یعنی صدام صاحب ۲۰ درصد نفت جهان شده بود.
آمریكا در طول جنگ عراق با ایران، میلیاردها دلار به صدام كمك كرده بود، ولی این بار چون اشغال امیرنشین ثروتمند كویت به سودش نبود، در بهمن‌ماه سال۱۳۷۰ با ائتلافی از نیروهای سازمان ملل متحد به كویت یورش برد و نیروهای عراقی را از این كشور بیرون كرد.
همزمان كردها در شمال و شیعیان در جنوب و مركز شورش كردند. آمریكا كه از یك انقلاب شیعی می‌ترسید، به صدام اجازه كنترل بحران را داد و شیعیان و كردها ، قتل‌عام شدند.
در مردادماه۱۳۷۴، دامادهایش حسین كامل‌المجید و صدام كامل المجید با زنان و فرزندانشان به اردن فرار كردند. صدام قول داد در صورت بازگشت هیچ آسیبی به آن‌ها نمی‌رساند. آن‌ها به عراق بازگشتند و سه روز بعد در بهمن ۱۳۷۵ كشته شدند.سال۱۳۸۰ عبارت «الله اكبر» را با دست‌خط خود به پرچم عراق افزود.
در ۲۹اسفند۱۳۸۱ آمریكا و هم‌پیمانانش به بهانه جنگ با تروریسم، جنگ دوم با صدام را شروع كردند. ۳ هفته بعد، تمام عراق فتح شده ‌بود. آمریكا دست‌كم دو بار كوشید تا با حملات هوایی، صدام را نابود كند، ولی هر دو بار، شكست خورد. صدام برای آخرین بار در فیلمی ویدیویی كه او را در حومه بغداد نشان می‌داد، دیده شد. هنگامی كه بغداد در تاریخ ۲۰فروردین به دست نیروهای ائتلاف افتاد، دیگر كسی صدام را ندید.
عدی و قصی در تیرماه۱۳۸۲ طی عملیاتی توسط نیروهای آمریكایی كشته شدند. عدی عشق لامبورگینی بود و آمریكایی‌ها با پیداكردن رد ماشینش، با موشك ترتیب آن‌ها را دادند.
خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) در ۲۳آذر۱۳۸۲ به نقل از جلال طالبانی، گزارش داد كه صدام حسین دستگیر شده است. بعد پل برمر حاكم موقت آمریكایی عراق در كنفرانسی مطبوعاتی در بغداد گفت: «خانم‌ها، آقایان. گرفتیمش.» او را ساعت ۸:۳۰ روز ۲۲ آذر در عملیاتی به نام سپیده‌دم سرخ و در چاله‌ای در خانه‌ای در روستای الدور در نزدیكی تكریت دستگیر كرده بودند.
در ۹ تیر۱۳۸۳ درحالی‌كه هنوز در اردوگاه كراپر در بغداد نگهداری می‌شد، با ۱۱ تن از سران حزب بعث به صورت حقوقی (و نه به صورت فیزیكی) تحویل دولت موقت عراق شد تا به اتهام جرائم جنگی، جرائم ضدبشری و قتل‌عام محاكمه شود. قرار شد تا در طول این محاكمه توجه ویژه‌ای به فعالیت‌های وحشیانهٔ وی بر علیه كردهای شمال عراق در طول جنگ با ایران و بر علیه شیعیان جنوب در خلال سال‌های۱۳۷۰ تا ۱۳۷۸ بشود.
در ۱۰تیر۱۳۸۳ در دادگاه ویژه در طول ۲۶ دقیقه دادرسی، اعتماد به نفس و شهامت بالایی از خود نشان داد. او دادگاه را «بازیچهٔ بوش برای رأی آوردن در انتخابات آمریكا» خواند. تمام اتهامات را رد كرد و گفت: «همهٔ این‌ها نمایش است. مجرم اصلی بوش است.»
صدام در طول بازرسی از حمله به كویت دفاع كرده و حاكمان كویت را «سگ» خطاب كرد. ابوالحسن وزیر ارتباطات كویت در جواب گفت: «از یك دهاتی بیشتر از این انتظار نمی‌رفت.»
دادگاه ویژه در ۲۷تیر۱۳۸۴ صدام را متهم به قتل‌عام اهالی روستای دجیل به بهانه همكاری آن‌ها در ترور وی در سال۱۳۶۱ كرد.
در یك‌شنبه ۱۴آبان۱۳۸۵ به اعدام با طناب دار محكوم شد.
در ۹دی۱۳۸۵ و در ساعت ۶:۰۷ به وقت محلی به دار آویخته شد. اعدامش در اردوگاه عدالت انجام شد كه خودش برای شكنجه و اعدام شهروندان عراقی ساخته بود.
جنازه‌اش را در روستای محل تولدش به سران عشیره‌ بوناصر تحویل دادند. جسدش را نزدیك محل دفن پسرانش قصی و عدی در عوجه چال كردند.
صدام سه بار ازدواج كرد. ازدواج اولش سال ۱۳۴۲ با ساجده طلفاح دخترعموی بزرگش كه یك معلم بود انجام شد. نتیجهٔ این ازدواج با دختر خیرالله طلفاح، عمو و قائم‌مقام صدام، دو پسر به نام‌های عدی و قصی و سه دختر به نام‌های رعنا، رغد و حلا بود.
او سمیرا شاه‌بندر را در سال۱۳۶۵ و پس از گرفتن طلاق اجباری از شوهرش به عقد خود درآورد. سمیرا را از همهٔ زنانش بیشتر دوست داشت. از سمیرا یك پسر به نام علی دارد.
زن سومش ندال الحمدانی مدیركل مركز تحقیقات انرژی خورشیدی در شورای تحقیقات علمی عراق بود.
● آن‌چه برای ما رخ داد
صدام كینهٔ كهنه‌ای از امام به دل داشت كه به دهه هفتاد میلادی بر می‌گشت. امام در نجف ساكن بود و از ارتباطات مستحكمی با شیعیان عراقی برخوردار بود و پیروانی دینی- سیاسی در سراسر جهان داشت.
بعد از انقلاب، كشمكش‌های مرزی بین ایران و عراق سر اروندرود بالا گرفت. تا این كه عراق در شهریور۱۳۵۹ جنگ را رسما شروع كرد. در طول جنگ، هم آمریكا و هم شوروی از صدام پشتیبانی كردند. دونالد رامسفلد كه در آن زمان فرستاده ویژه ریگان به خاورمیانه بود، عامل اصلی این حمایت‌ها بود.
در روزهای آغاز جنگ، درگیری‌های سنگینی گرد بندرگاه‌های سوق‌الجیشی به وجود آمد. اما پس از این‌كه صدام پیروزی‌هایی به‌دست آورد، حملات پرشور نیروهای مردمی ایران كه صدام آن‌ها را در محاسباتش وارد نكرده‌ بود، باعث شد خسارات زیادی به نیروهای عراق وارد شود. تا جایی كه از سال۱۳۶۱ عراق به دنبال راهی بود تا جنگ تمام شود.
صدام كشورش را در یكی از طولانی‌ترین و ویرانگرترین جنگ‌های فرسایشی قرن بیستم وارد كرد. در طول جنگ، ارتش عراق از سلاح‌های شیمیایی علیه نیروهای ایرانی و جدایی‌طلبان كرد استفاده كرد. بسیاری از این سلاح‌های شیمیایی به همراه برنامه‌های هسته‌ای عراق به كمك آلمان تهیه شده بودند.
نیروهای عراقی در ۲۵اسفند۱۳۶۶ برای سركوب شورش مردم كرد شمال عراق در عملیات الانفال با گاز اعصاب به حلبچه حمله كردند. در این عملیات تقریبا پنج ‌هزار غیرنظامی كشته شدند. در آن زمان عراق، ایران را مسؤول این قتل‌عام و چند عملیات شیمیایی دیگر دانست.
صدام برای دریافت كمك‌های نقدی و سیاسی به دیگر كشورهای عرب روی آورد. او با موفقیت توانست حمایت رونالد ریگان رئیس‌جمهور آمریكا را به دست آورد.جنگ با وضع بدی تمام شد. خیلی از جوانان ایرانی شهید شدند.
حدود بیست شهر ایرانی تا مرز صددرصد تخریب شد و بسیاری از خانواده‌های عراقی لطمه‌های جبران‌ناپذیر دیدند. اقتصاد هر دو كشور كه پیش از این سالم و رو به رشد بود، نابود شد. عراق در حدود ۷۵ میلیارد دلار بدهی جنگی به بار آورد.
امروز بنا به آمار سازمان ملل هیچ خانوادهٔ عراقی نیست كه در بین اقوام درجه‌یك خود یك كشته نداشته باشد. درصد زنان بی‌همسر نیز از بالاترین رقم در خـاورمـیانـه برخوردار است.

منبع : روزنامه همشهری