وجه تسمیه بروجرد

در کتاب وجه تسمیه بروجرد نوشته ع. روحبخشان بیش از ۴۰ مورد وجه تسمیه برای شهر بروجرد ذکر شده است. استاد سعید نفیسی بروجرد را ساخته از دو بخش برو + گرد دانسته است. عده ای نام بروجرد را بر + و + گرد دانسته اند که به معنای شهری است که گرد است و بر و میوه فراوان دارد. بیت " چون که بر و میوه است و گرد بود شهر * زین جهت است اسم آن دیار بروجرد" پشتیبان همین دیدگاه است. این گونه نگاه گرچه ساده و بی درد سر است ولی فاقد پشتوانه تاریخی و احتمالا به دور از حقیقت است.
امروزه می دانیم که بروجرد از شهرهایی است که پیشینه آن به دوره ساسانیان بر می گردد. ساسانیان و حکومت های پیش از آنان شهرها را بیشتر با پسوند گرد می ساخته اند همانند سوسنگرد، بروگرد و دارابگرد. پسوند گرد در اینجا نه به معنای گردی که تغییر یافته کرد و کرده به مفهوم اثر و ساخته است. مثلا دارابگرد می تواند شهری باشد که به دستور و یا برای بزرگداشت داراب ساخته شده است. دستگرد به مفهوم کرده ی دست و یا دست ساخت است. در روسیه نیز شهر-نامهایی چون لنین گراد به همین ترتیب ساخته شده اند و جرد و گرد در آخر نام بروجرد از این قاعده مستثنی نیست. عده ای نام درست بروجرد را ویرو گرد دانسته اند که به معنای شهر و ساخته ی ویرو است. ویرو از شاهزادگان اشکانی است. کوهی در غرب بروجرد با نام ولاش نیز یاد آور نام شاهان اشکانی است. بروجرد را همچنین پیروزگرد دانسته اند که آن را به فیروز پادشاه ساسانی منتسب می کند.
معتبر ترین قول این است که یزدگرد پادشاه ساسانی پس از شکست از اعراب به منطقه بروجرد گریخت و سپاهیانش در آن محل بر + او + گرد آمدند و به این ترتیب نام این محل بَروگرد شد. این گاس (احتمال) از آنجا قوت می گیرد که به لحاظ تاریخی چنین واقعه ای اتفاق افتاده و مستندات تاریخی کاملی در باره این واقعه وجود دارد. سایر نکات قابل توجه در باره ریشه نام بروجرد از این قرارند:
وروگرد (با کسره واو اول). این واژه، گویش لری بروجرد است و در بیشتر مناطق لرستان بروجرد با این نام شناخته می شود . بروگرد یا وروگرد (با ضمه واو اول) که روستائیان اطراف بروجرد و دشت سیلاخور و نیز اشترینان بروجرد را به این شکل به کار می برند. ووری یرد نام محلی این شهر است و مردم شهر بروجرد و چند روستای شمال شهر بروجرد از این واژه استفاده می کنند. با توجه به این که در گویش بروجردی تبدیل گ به ی زیاد دیده می شود همگان بر این نکته معتقدند که این شکل حالت دگرگون شده ای از ورو گرد است و تفاوتی با ان ندارد.
بُروجرد. از قرن سوم به بعد در کتابهای تاریخی این نام دیده می شود و امروزه نیز این شهر با همین نام شناخته می شود. در برخی کتابها حرف ب را مفتوح نوشته اند: بَروجرد. برخی نویسندگان فلوجرد و فلوگرد( با کسره ف ) را به کار برده اند و امروزه نیز فلوجرد بصورت محدود در بین ساکنان حاشیه خلیج فارس و بویژه در کویت به کار گرفته می شود . در برخی کتابهای تاریخی بعد از اسلام از شهری با نام بَرجود یاد شده که با توجه به حوادث و نشانی ها، معلوم می شود که مراد نویسنده همان بروجرد است و نه جایی دیگر. هر چند که گویا شهر دیگری نیز با نام برجود وجود داشته است. ولوگرد،ولوکرد، اردکرد ، بَردجرد و یزدگرد از دیگر نامهای بروجردند که کم و بیش در منابع تاریخی از آنها یاد شده است

منبع : سایت بروجرد