از ویتیلیگو یکی از شایع ترین بیماری های پوستی چه می دانید؟

اولش، مثل این بود كه چند قطره شیر روی دست‌هایم پاشیده باشد و در همان جاها پوستم سفیدتر شده بود، وقتی كه دكتر رفتم به من گفت: <شما ویتیلیگو گرفته‌اید>! تا به حال چنین اسمی به گوشم نخورده بود. دكتر هم از نگاهم فهمید كه متوجه نشدم! گفت:‌ <همان پیسی است.> تا چند وقت <همان پیسی است>! در گوشم زنگ می‌خورد و بعد از آن هزاران هزار سوال دیگر!
ویتیلیگو، پیسی یا برص یك بیماری پوستی است كه در آن به علت از بین رفتن رنگدانه، ‌لك‌های سفید رنگی بر روی پوست ظاهر می‌شود. از هر ۱۰۰ نفر، یك یا ۲ نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند، یعنی تقریبا ۴۰ تا ۵۰ میلیون نفر در دنیا ویتیلیگو دارند.
در حدود نیمی از افرادی كه به این بیماری دچار می‌شوند، علائم بیماری را قبل از ۲۰ سالگی نشان می‌دهند و در ۹۵ درصد موارد، افراد قبل از ۴۰ سالگی،‌ علائم را نشان داده‌اند. یعنی اگر سن فردی ا ز۴۰ سال گذشت، احتمال ابتلای او به ویتیلیگو بسیار پائین خواهد بود.
بسیاری از آدم های مشهور دنیا به این بیماری مبتلا ‌هستند و حتی این مسئله را در ظاهر خیلی ازآنها می‌شود به راحتی دید.یكی از معروف‌ترین آنها، مایكل جكسون خواننده مشهور آمریكایی است كه اگرچه با انواع واقسام روش های زیبایی سعی در مخفی كردن بیماری خود داشته و دارد، اما حتی همین حالا‌ هم رد پای <كم رنگ> این بیماری را می‌توان در صورت او دید.
لك‌ها ی این بیماری بیشتر از همه در نواحی كه در معرض نور آفتاب هستند مثل دست‌ها، پاها، صورت، لب‌ها و بازوها ایجاد می‌‌شوند ولی سایر نواحی بدن از جمله زیربغل، كشاله ران، اطراف دهان، چشم‌ها و .... هم ممكن است درگیر شوند.
مویی كه در نواحی مبتلا به پیسی رشد می‌كند،‌ سفید است و گاهی ممكن است فرد متوجه لك‌های بدون رنگ، حتی در داخل دهان شود.
یكی از نگرانی‌‌های مهم افراد مبتلا به پیسی این است كه آیا فرزندان آنها هم مبتلا خواهند شد؟ اطفالی كه والدینشان به این بیماری مبتلا هستند، نسبت به سایر افراد، بیشتر احتمال دارد كه مبتلا به ویتیلیگو شوند ولی با این حال بیشتر بچه‌هایی كه والدین مبتلا دارند، به این بیماری دچار نمی‌شوند. به عبارت دیگر می‌توان گفت كه بیشتر افراد مبتلا سابقه‌ای از این بیماری را در فامیل ندارند و فقط در یك پنجم از مبتلایان یكی از افراد خانواده‌ مبتلا به این بیماری بوده است. البته باید گفت كه بیشتر افراد مبتلا به پیسی از نظر سلامت عمومی، مشكلی نداشته و در وضعیت خوبی به سر می‌برند.
عامل تعیین كننده رنگ پوست، رنگدانه‌ای است كه به آن ملانین می‌گویند. این ملانین علاوه بر رنگ پوست، رنگ چشم‌ها و موی ما را هم تعیین می‌كند. سلول‌های رنگدانه ‌ساز كه ملانوسیت نام دارند، كارتولید ملانین را برعهده دارند.
تعداد این ملانوسیت‌ها در افراد سیاه‌پوست و سفیدپوست یكسان است ولی فعالیت آنها با هم فرق دارد و همین میزان فعالیت است كه باعث می‌شود پوست برخی افراد تیره‌تر و پوست برخی روشن‌تر باشد.
در افراد دارای پوست تیره، فعالیت این ملانوسیت‌ها، بیشتر است و ملانین بیشتری تولید می‌شود، در نتیجه پوست تیره‌تر به‌نظر می‌رسد و در افراد سفیدتر برعكس.
حالا تصور كنید كه ملانوسیت‌ها از بین بر وند، در نتیجه هیچ رنگدانه‌ای تولید نخواهد شد و پوست ناحیه مبتلا‌، كاملا سفید (بی‌رنگ) خواهد شد. این سفیدی و یا بی‌رنگی یعنی همان پیسی.
علت از بین رفتن ملانوسیت‌ها و ایجاد بیماری پیسی هنوز به طور‌ دقیق مشخص نشده است. ولی گفته می‌شود كه وجود یك نقص ارثی می‌تواند باعث حساس‌شدن سلول‌های رنگدانه‌ساز به آسیب و در نتیجه از بین رفتن آنها شود.
● پیسی! گاهی شدید، گاهی خفیف
اگر پیسی فقط دست‌ها را گرفتار كند، خیلی باید خدا را شكر كرد. اگر روی صورت و بدن من را نگاه كنید، نمی‌توانید تشخیص دهید كه بالاخره نواحی سفید، پوست اصلی من است و برخی قسمت‌های آن تیره شده و یا برعكس قسمت‌های تیره، پوست اصلی است و برخی نواحی آن سفید شده، پوستم كاملا دو رنگ است.
وسعت و شدت از دست‌رفتن رنگدانه در اشخاص مختلف متفاوت است. افرادی كه پوست روشنی دارند معمولا در تابستان متوجه تفاوت رنگ بین نواحی مبتلا و سایر نقاط سالم پوست می‌شوند چون درتابستان، پوست نواحی سالم در اثر آفتاب تیره‌‌تر می‌شود ولی پوست ناحیه مبتلا چون رنگدانه ندارد. تغییر نمی‌كند، در نتیجه اختلاف رنگ بین نواحی مبتلا و سالم واضح‌تر می‌شود.
در افرادی كه پوست تیره‌تری دارند، بیماری خودش را بیشتر نشان می‌دهد، چون اختلاف رنگ بین پوست سالم و پوستی كه رنگدانه‌اش را از دست داده بسیار زیاد است.(شكل.)۳ در موارد شدید ممكن است، رنگدانه در همه جای پوست از بین برود و پوست یكسره سفید شود. (شكل. )۴
هیچ راهی برای پیشگویی اینكه فرد چقدر از ملانوسیت‌هایش را از دست خواهد داد و یا اینكه بیماری او چقدر طول خواهد كشید و تا چه حد پیشرفت خواهد كرد، وجود ندارد. یك‌ لك پیسی به‌صورت ناحیه‌ای به‌ رنگ سفید شیری دیده می‌شود. ولی میزان تخریب رنگدانه در هر لك ممكن است با سایر لك‌ها متفاوت باشد. حتی در یك لك ممكن است سایه‌های مختلفی وجود داشته باشد و یا یك ناحیه تیره‌تر، نواحی سفید شده را احاطه كرده باشد.
پیسی اغلب با از دست رفتن ناگهانی رنگدانه در یك نقطه پوست شروع می‌شود. این فرآیند می‌تواند ادامه پیدا كند و یا به دلایل ناشناخته، خودبه‌خود متوقف شود. دوره‌های از دست رفتن رنگدانه و متعاقب آن ثابت ماندن رنگ لك و دوباره از دست رفتن رنگدانه، به‌طور مداوم تكرار می‌شوند.
بازگشت خودبه‌خودی رنگ به لك‌های سفیدشده خیلی به‌ندرت اتفاق می‌افتد. بعضی از بیماران كه تصور می‌كنند بیماریشان خوب شده است، در واقع تمام رنگدانه پوست خود را از دست داده‌اند و پوستشان یك دست سفید شده است. گرچه رنگ پوست این افراد یك دست سفید شده ولی آنها باز هم به پیسی مبتلا هستند.
● درمان، فعلا غیرممكن
اوایل بیماری تحملش برایم خیلی سخت بود! دائم با خودم می‌گفتم چرا من! دكتری نبود كه برای درمان پیش او نرفته باشم! ولی تقریبا جواب همه آنها یكی بود. الان، با گذشت ۱۰ سال از شروع بیماری، تقریبا با آن كنار آمده‌ام! خوب چه می‌شود كرد! پوست من هم اینطوری است!
تحقیقات فراوانی در مورد این بیماری و روش‌های درمانی آن در حال انجام است و این امید وجود دارد كه درمان‌های جدید كشف شود. در حال حاضر دلیل اصلی پیدایش پیسی ناشناخته است و اگرچه راه‌های مختلفی برای درمان آن وجود دارد، ولی روش درمانی موثری كه باعث بهبود قطعی همه بیماران شود، هنوز وجود ندارد.
گاهی بهترین درمان برای پیسی این است كه اصلا هیچ درمانی انجام نشود. در افرادی كه پوست روشنی دارند، اجتناب از برنزه‌شدن پوست طبیعی بدن، مانع از پیدایش تضاد رنگ و در نتیجه مخفی‌ماندن لك‌های پیسی خواهد شد. پوست سفید مناطق مبتلا به این بیماری چون ملانین ندارد، هیچ دفاعی در برابر نور خورشید ندارد و خیلی راحت دچار آفتاب‌سوختگی‌ می‌شود. در نتیجه بهتر است تمام نواحی مبتلا به پیسی با لباس پوشانده شوند و در نواحی مثل صورت و ... كه امكان پوشاندن آنها وجود ندارد، حتما از ضد آفتاب‌های با SPFبالای ۱۵، استفاده شود. بهتر است افراد مبتلا به پیسی بین ساعات ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر كه حداكثر تابش خورشید وجود دارد، در مقابل آفتاب قرار نگیرند.
پنهان‌كردن لك‌های پیسی توسط كرم‌پودر، فرآورده‌های برنزه‌كننده (كه بدون نیاز به آفتاب پوست را برنزه می‌كنند) و یا سایر رنگ‌ها، كاری آسان و‌ بی‌خطر است كه سبب می‌شود بیماری كمتر به چشم بیاید، امروزه مواد آرایشی مقاوم در برابر شستشو كه تقریبا با تمام انواع رنگ پوست قابل انطباق هستند، در فروشگاه‌های عرضه محصولات آرایشی - بهداشتی وجود دارند و افراد مبتلا كم‌كم مهارت استفاده از این مواد را به‌دست آورده و قادر خواهند بود كه پوست ناحیه مبتلا را به رنگ اطراف درآورند، این رنگ‌ها چون به‌تدریج از روی پوست محو می‌شوند، باید دوباره تجدید شوند.
شیرها و كرم‌های برنزه‌كننده محتوی یك ماده شیمیایی به نام <دی هیدروكسی استون> هم هستند.
كه با استفاده از آنها برای رنگین‌كردن پوست نیازی به وجود ملانوسیت‌ها ندارد ولی رنگ ناشی از این فرآورده‌ها هم به‌تدریج محو می‌شوند، چون با هر بار ریزش سلول‌های مرده از روی پوست، بخشی از رنگ نیز با آنها از پوست جدا می‌شود و به‌تدریج پوست روشن‌‌تر می‌شود.
هیچ‌یك از روش‌های فوق، بیماری را درمان نمی‌كنند و فقط باعث بهبود ظاهر شخص می‌شوند.
اگر ناحیه مبتلا، منطقه كوچكی باشد، خالكوبی هم ممكن است مفید باشد.
‌داروهای موضعی حاوی كورتون ممكن است در بازگرداندن رنگدانه به نواحی كوچك مبتلا به پیسی موِثر باشند. استفاده از این داروها باید هم‌زمان با سایر درمان‌ها باشد. اگر استفاده از این داروهای كورتونی در مدت زمان طولانی صورت گیرد، می‌تواند موجب دردناك‌شدن پوست و حتی پیدایش ترك‌های پوستی در برخی نواحی شود، بنابراین استفاده از آنها باید حتما تحت‌نظر متخصص پوست باشد.
داروی دیگری كه در درمان پیسی به‌كار می‌رود، پسورالن است، این ماده شیمیایی پوست را نسبت به اشعه ماوراءبنفش حساس می‌كند. این دارو باید طبق نظر متخصص به‌صورت موضعی و یا خوراكی مصرف شود و سپس پوست تحت اشعه ماوراءبنفش قرار گیرد. در این روش درمانی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد شانس برگشتن رنگدانه به پوست صورت، بدن، بازوها، ران‌ و ساق پاها وجود دارد ولی دست‌ها و پاها خیلی كم به این نوع درمان پاسخ می‌دهند.
در حین استفاده از این درمان به‌علت افزایش حساسیت چشم نسبت به نور خورشید باید حتما در طول روز از عینك آفتابی استفاده كرد.
در بعضی از بیماران كه بیماری پیسی وسعت زیادی پیدا كرده است، یكی از روش‌های درمان رنگ‌زدایی از نواحی طبیعی پوست است. در این روش به كمك اشعه لیزر و... رنگدانه پوست نواحی سالم را از بین می‌برند (شكل) ۵ و در نتیجه رنگ پوست یك‌دست سفید می‌شود. چون از بین رفتن رنگدانه با این روش دائمی و برگشت‌ناپذیر است، این افراد باید اكیدا از تماس با نور آفتاب اجتناب كنند.
● پیشگیری، غیرممكن
از آنجا كه علت این بیماری شناخته نشده است، راه موثری برای پیشگیری از آن وجود ندارد. نقش استرس‌های روحی در ایجاد یا تشدید بیماری قطعا مشخص نشده، ولی گاهی بعضی از بیماران دوره‌هایی از تشدید بیماری را به استرس ارتباط می‌دهند، در برخی بیماران هم‌ هرگونه آسیب پوست مثل سوختگی، زخم، خراشیدگی یا ضربه، موجب پیداش لك‌های پیسی در محل آسیب می‌شود. این دسته از بیماران باید در مراقبت از پوست خود بیشتر دقت كنند. نقش غذا در بروز بیماری مشخص نیست. در حال حاضر هیچ محدودیت غذایی خاصی به این بیماران توصیه نمی‌شود.‌

دكتر پریساشبانی

منبع : روزنامه سلامت