ادبیات جادویی

افسانه پریان به داستان هایی برای كودكان اطلاق می شود كه درباره پریان جادو و حوادث غیرممكن است.
این اصطلاح هم اكنون به صورت گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد و بسیاری از داستان های غیرحقیقی را شامل می شود. این گونه افسانه ها یا به صورت مكتوب و توسط نویسندگان خلق می شوند یا به صورت شفاهی از فردی به فردی دیگر انتقال می یابند. طرح اولیه افسانه های پریان در برگیرنده كشمكش عظیمی میان خوبی و بدی است.
بر این اساس سحر و یا خوش شانسی قهرمان داستان عامل اصلی شكل گیری پایان بندی خوش افسانه هاست.
نكته حایز اهمیت این است كه افسانه های پریان و حكایات فولكلوریك در اغلب فرهنگها و مناطق خاص جغرافیایی دارای زیرساخت و اسكلت بندی مشابهی هستند. طی سالیان متمادی و بس طولانی درونمایه ها و مضامین مشترك و متشابه داستانی در این نوع ادبی تكرار می شوند. در تمامی افسانه های پریان علی رغم فرهنگ متفاوت مثل احساسات و عواطف بشری چون عشق، تنفر، شجاعت، محبت و گستاخی یكسان به تصویر درمی آیند.
بی شك افسانه های پریان در سطح جهانی نقش بسیار فعالی بازی می كنند. این نوع از حكایت در سایر قالبهای مختلف ادبی تاثیر چشمگیری دارد و به راحتی از یك قوم به قوم دیگری منتقل می شود. در حقیقت با یاری و به واسطه افسانه پریان فرهنگ ملل مختلف در هم تلفیق می شود. از سوی دیگر عناصر و سازه های افسانه های پریان در اغلب نمایشنامه ها، فیلمها و كتابهای گروه سنین مختلف دیده می شود.
دانشجویان و محققان ادبی می بایست با افسانه های پریان قوم خود و سایر ملل مختلف آشنایی كامل داشته باشند تا از آن طریق به درك اصولی و تحلیل منطقی آثار ادبی و هنری جهان دست یازند. آگاهی و شناخت كافی از عناصر و مضامین افسانه های پریان لذت مطالعه و تماشای فیلم را چند برابر می كند. این در حالی است كه داستان ها در نظر خواننده بسیار جذاب تر می نمایند.
و از این روست كه خواننده پرتجربه می بایست از ماهیت و ساختار افسانه های پریان اطلاعات كافی داشته باشد. او باید به راحتی شخصیت های مشخص و ثابت این گونه آثار را شناسایی كند. جدای از این نوع طرح داستانی شخصیت ها، مكانها و پیامدهای مشترك داستانی باید به دقت سنجیده و ارزیابی شود. در واقع خواننده باتجربه باید به راحتی عناصری را كه باعث شباهت افسانه های پریان در جهان می شود شناسایی و بررسی كند. بسیاری بر این باورند كه افسانه های پریان قدیمی ترین قالب ادبی در جهان است.
این گونه داستان ها در طول تاریخ از میان نرفتند چون سینه به سینه نقل شدند. این قبیل داستان ها با دوئیت تدوین شدند.
۱) سرگرمی و تفریح
۲)آموزش مضامین مختلف
نكته جالب توجه این است كه افسانه های پریان قدرت و نیروی فوق العاده ای دارند به گونه ای كه می توانند تاثیر بسزایی بر مخاطبان خود داشته باشند: این قبیل آثار در رشد عواطف و احساسات انسانها سهم بسزایی دارند و به راحتی در روح و روان آدمی رسوخ می كند. افسانه های پریان چونان پنجره ای هستند كه خواننده را به دنیای درونی سایر انسانها رهنمون می دهند.
برای برخی از صاحب نظران ادبی افسانه های پریان حاوی مضامین ناب سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هستند. این دسته از افراد در حال تحقیق درباره میزان تاثیرگذاری افسانه های پریان بر روی زندگی مردم هستند. همچنین درصددند تا تاثیرپذیری فرهنگ و ملل مختلف را مورد سنجش و نقادی قرار دهند. در این میان برخی نیز به بررسی سیر تحولات و دگرگونی های این قبیل آثار در گذر زمان دل خوش كرده اند. آنان همچنین به تغییراتی كه افسانه های پریان در سطح فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و به وجود می آورند توجه می كنند. چنین به نظر می رسد كه افسانه های پریان زیرساختی فرهنگی و اجتماعی دارند. این گونه آثار قادرند تا هویت و ماهیت حقیقی تمدنها را آشكار كنند. جدای از آن باورها، اعتقادات، سنن و تجارب بشری در طول تاریخ به راحتی از بطن افسانه ها استنتاج می شود. از سوی دیگر با بررسی عمیق افسانه های پریان مشخص می شود كه در طول تاریخ مردم بیشتر به چه مضامین و رویدادهایی تاكید داشتند و مضامین مورد توجه هر دوره چه بوده است.
البته شكی نیست كه افسانه های پریان بخشی از ادبیات فولكلوریك است اما افسانه های فولكلوریك ضرورتا در سبد افسانه های پریان قرار نمی گیرد. در حال حاضر كمتر اتفاق می افتد كه این گونه آثار سینه به سینه نقل شوند. این گونه داستان ها امروزه از حالت شفاهی خارج شده و تمامی به روی كاغذها منتقل شده اند و به همین دلیل است كه این گونه حكایت ها فاقد پویایی لازم هستند. یكی از ویژگی های افسانه های پریان كه سینه به سینه نقل می شد این بود كه راوی داستان هر بار كه می خواست افسانه مشابهی توصیف كند ناخواسته تغییرات اندكی در طرح داستان می داد و همین امر باعث می شد تا افسانه های پریان در گذر زمان تغییر یابند و دگرگون شوند.
به هر حال اغلب افسانه های پریان ابتدا به صورت شفاهی و در گذر زمان ساخته شدند و بعدها بر روی كاغذها آورده و دفن شدند. در این میان استثناهایی هم وجود دارد همچون افسانه دیو و دلبر كه ابتدا به صورت مكتوب خلق شد و بعد به صورت شفاهی نقل گشت.
در اینجا یك سوال مطرح است كه چرا این قبیل آثار را افسانه های پریان می نامند. این ماجرا مربوط می شود به فشارهایی كه زنان نویسنده فرانسوی در برهه ای از زمان بر روی این گونه داستان ها وارد كردند.
آنان بر روی اصطلاح Contes de fees تاكید بسیار كردند تا این نام را در اذهان عمومی جای دهند و ترجمه انگلیسی این اصطلاح Fairy tales است كه به معنای افسانه های پریان است.

منبع : روزنامه جوان