با رفتارهای کودک یک تا دو ساله آشنا شویم

● شیرمادر + غذای كمكی به غذای خانواده + شیر مادر
مرحله مهمی از زندگی كودك است كه در این دوره همچنان باید بخشی از غذاهای اواخر یكسالگی ادامه یابد و غذاهای سفره بتدریج وارد برنامه غذایی او شود بطوری كه با بزرگ شدن كودك و گذشت زمان سهم او از مواد غذایی سفره خانواده بیشتر و غذاهای مخصوص قبل از یكسالگی كمتر شود تا كودك بتواند بعد از چند ماه تقریباً همه مواد مورد نیاز خود را از سفره خانواده تامین نماید و چون هنوز معده او گنجایش كمی دارد برای تامین كالری مورد نیازش باید وعده های غذایی متعدد داشته باشد و از میان وعده های سالم و مغذی استفاده نماید.
● رفتارهای غذایی:
كودكان با عادات بد غذایی متولد نمی شوند ما آنان را چنین بار می آوریم.
همانطور كه گفته شد والدین باید به خاطر داشته باشند كه اگر كودك گاهی اوقات علاقه به خوردن غذا نشان نمی دهد احتمال دارد كه این امری طبیعی و ناشی از كاهش موقتی اشتهای او باشد . برای ترغیب كودك به غذا خوردن باید غذای او را متنوع ، خوشرنگ ، خوشبو و با قوام و غلظت مناسب به صورتی اشتها آور تهیه كرده و زمان غذا خوردن را برای او دلپذیر و لذت بخش نمود.
● والدین اكثر كودكانی كه خوب غذا نمی خورند و بهانه گیری می كنند نمی دانند كه كودك آنان در حال تغییرات عادت غذایی در طول زندگی خود می باشند. این والدین معمولاً یا :
▪ با فشار، كودك خود را وادار به خوردن می كنند.
▪ و یا با شوخی ، ادا، حقه و … غذا را داخل دهان او می گذارند.
▪ كه این اعمال سبب می شود كودك اصولاً نسبت به غذا خوردن مقاومت نماید و در سالهای بعد هم دچار مشكلات بیشتر شود.
● لذا باید نكات زیر مورد توجه قرار گیرد:
مواد غذایی نه تنها از نظركمیت و كیفیت باید كامل و مناسب باشد بلكه شرایط محیطی كه كودك در آن تغذیه می شود نیز از نظر روانی مساعد و مطلوب باشد تا كودك از خوردن غذا لذت برده و به آن تمایل نشان دهد.
چون در اواخر سال دوم ، كودك بیشتر اجتماعی شده و اغلب قادر است بدون كمك غذا بخورد و غذای مورد علاقه خود را به دلخواه انتخاب نماید مادر باید مواظب باشد كه مواد مغذی كافی، متعادل و پر انرژی كه برای رشد كودك لازم است در اختیار او بگذارد و از مصرف شدن آن اطمینان حاصل كند.
به كودك نباید به زور غذا داد. در عین حال محیط او باید آرام باشد و حواس و توجه اش به مطلب دیگری جلب نشود. گاهی مادرها اجازه نمی دهند كه كودك مطابق میل و نیاز خود غذا طلب كند در حالیكه بهتر است اشتیاق و اشتهای كودك حتماً در نظر گرفته شود.
اگر كودك غذایی را دوست نداشت نباید كلاً آنرا از برنامه غذایی حذف كرد بلكه می توان با تغییراتی و در فرصتی دیگر، آنرا امتحان كرد.
به امتناع كودك از خوردن غذا در بعضی از شرایط باید توجه نمود. گاهی جدایی از مادر ، بیماری كودك، شرایط خاص روحی كودك، شب نخوابیدن ، عدم استفاده از آفتاب و هوای سالم و پاك، نداشتن فعالیت زیاد ، گوشه گیری كودك و گاهی اوقات وسواس بیش از اندازه مادر در مورد اینكه موقع غذاخوردن باید همه چیز تمیز بماند و لباس كودك كثیف نشود و امثال آن ممكن است بر علاقه و اشتهای او به غذا و یا امتناع از غذا خوردن موثر باشد.
بنابراین كودك در زمان غذا خوردن باید در محل امن و راحتی قرار گیرد،‌ مشتاق غذا خوردن باشد بدون عجله به او غذا داده شود با زور و تهدید یا رشوه وادار به غذاخوردن نشود . اگر به هر علتی از خوردن یك وعده غدا خودداری كرد باید بدون هیچگونه نگرانی و اضطراب آن نوبت تغدیه را به تاخیر انداخت یا حتی از آن صرف نظر نمود . مطمئناً در وعده های دیگر جبران خواهد كرد.
▪ كودكان در این سن دوست دارند خودشان غذا بخورند و ترجیح می دهند غذا را با دست و انگشتان خود بردارند .
▪ آنان غذای گرم را نسبت به غذای سرد یا داغ ترجیح می دهند.
▪ معمولاً با غذا بازی می كنند و صحنه های غیرقابل انتظاری ایجاد می كنند ولی خودشان از اینكار لذت می برند.
▪ نمی توانند بیش از ۵ تا ۱۰ دقیقه پشت سر هم برای غذا خوردن وقت صرف كنند و اگر بتوانند سفره را ترك می كنند و بعد دو مرتبه بر می گردند.
▪ آداب غذا خوردن را مراعات نمی كنند در حین غذا خوردن و بعد از سیر شدن ، غذا را به اطراف پخش می كنند.
▪ بیشتر به خواسته ها و تمایلات خود توجه دارند و كمتر به نظر دیگران اهمیت می دهند.
▪ از پدر و مادر و خواهر و برادرشان تقلید می كنند.
▪ بعضی غذا ها را نمی خورند و احتمال بروز عادت نامساعد غذایی از همین جا سرچشمه می گیرد .
● بنابراین
چون مغز فعال و پویای كودك آماده دریافت همه پیامهای محیط زندگی و اطرافیان است عادات خوب غذایی هم باید از سنین پایین به كودك آموزش داده شود. آموزش عملی و عینی به مراتب اثر بخش تر از بیان است. همه افراد بزرگتر خانواده باید بدانند رفتارهای غذایی آنان می تواند برای افراد كوچكتر خانواده الگو باشد.
پس سر سفره و هنگام صرف غذا باید مواظب بود و حداقل به منظور آموزش فرزندانمان، خودمان هم به هنگام خوردن غذا مراقب رفتار و گفتارمان باشیم و به عادتهای خوب غذایی عمل كنیم مثلاً بر سفره و هنگام غذاخوردن نگوییم كه من این غذا را دوست ندارم و یا چقدر بدمزه و بدشكل است.
از اضافه كردن نمك و شكر به غذا نیز پرهیز نموده و سعی كنیم مصرف سبزی و میوه را بیشتر كنیم. گفتار خوب و حسن رفتار و كردار در خانواده موجب ثبات شخصیت و رفتارهای منطفی و صحیح در كودك می شود ، محیطهای متشنج و عصبی خانواده آثار زیان بخشی بر روح و روان كودك می گذارد كه بدون شك در عادات و رفتار تغذیه ای آنان نیز اثر منفی خواهد گذاشت.
در این میان سلامت روانی مادر نقش عمده ای دارد. اضطراب ، افسردگی و یا رفتارهای وسواسی او می تواند باعث كم اشتهایی یا بی اشتهایی و بدغذایی كودك شود و بسیاری از مشكلات رفتاری ، خلقی ، تغذیه ای كودكان را ایجاد نماید.
هنگام غذاخوردن كودك باید محیط را برایش دلپذیر كنیم.
‌● چگونه؟
▪ محل، زمان و نحوه غذا دادن به كودك
كودك باید غذا را سر میز و یا سر سفره خانواده، در محیطی تمیز، آرام، دوستانه، راحت ، مطمئن و خوشایند صرف كند تا ضمن اینكه از غذا خوردن همراه دیگران لذت می برد طرز غذا خوردن و نحوه استفاده از قاشق، چنگال و لیوان را نیز بیاموزد.
بهتر است كودك را به جای اجبار ، تشویق به غذا خوردن كرد. علاقه به غذا خوردن زمانی بوجود می آید كه غذا بصورت جالبی ارائه شود و كودك ببیند كه دیگران هم غذاهای متنوع یا جدید را با لذت می خورند. ضمناً غذا باید به شكلی باشد كه خوردنش برای كودك آسان باشد. مثلاً گوشت چرخ كرده را بهتر از گوشت تكه ای می پذیرد یا قطعات كوچك سیب زمینی یا هویج پخته شده یا لقمه های كوچك غذا را با میل و رغبت می خورد.
در ابتدا كودك ۱ تا ۲ ساله ممكن است برای گرفتن یا برداشتن غذا از انگشتانش استفاده كند ولی بتدریج می تواند در گرفتن قاشق، چنگال و لیوان مهارت پیدا كند. ظرف غذا باید كوچك و كمی گود باشد تا غذا از آن بیرون نریزد . قاشق و چنگال و لیوان هم باید كوچك ، سبك و طوری باشد كه كودك به راحتی آنرا بردارد و نگهدارد. بهتر است از قاشق و چنگال و بشقاب نشكن استفاده شود و از قاشقی كه او را به یاد قاشق دارو می اندازد استفاده نكرد. كودك را به ویژه در شروع غذا كه گرسنه است، باید تشویق كرد تا علیرغم ریخت و پاشی كه می كند خودش غذا بخورد این كار را یاد بگیرد و مهارت و اعتماد به نفس پیدا كند، سپس وقتی خودش از خوردن خسته شد و یا در ضمن آنكه خودش غذا می خورد او را كمك كرد.
● چه باید كرد تا كودك از غذا خوردن لذت ببرد؟
▪ ساعات برنامه غذایی را خیلی عوض نكنید.
▪ مراقب باشید كه زمان غذا خوردن، كودك خیلی گرسنه و یا خیلی خسته نباشد.
▪ سعی كنید میان وعده ها را ۵/۱ تا ۲ ساعت قبل از وعده اصلی غذا بدهید.
▪ بهتر است میان وعده ها خیلی شیرین حجیم یا چرب نباشند تا اشتهای كودك برای وعده اصلی غذا ، باقی بماند.
▪ برای دسر یك ماده شیرین انتخاب كنید و آنرا بلافاصله بعد از غذا به او بدهید كه جزو غذا به حساب بیاید.
▪ اگر غذای جدیدی به او می دهید كه از خوردنش امتناع می كند تعجب نكنید آنرا همراه با غذایی كه دوست دارد مثل برنج یا نان یا سیب زمینی به او بدهید.
▪ غذاها را خیلی زودبه زود و بر اساس تمایل او عوض نكنید .
▪ هنگام غذا دادن دعوا نكنید ، داد و قال راه نیندازید و برای خوردن غدا جایزه تعیین نكنید.
▪ بگذارید در مورد سیر شدنش خودش تصمیم بگیرد، اگر در یك وعده مقدار كمتری خورد مسلماً در وعده دیگر یا روز دیگر جبران می كند.
در سن یك تا دو سالگی با توجه به مراحل تكامل كودك، شما انتظار نداشته باشید كه هنگام غذا خوردن خیلی تمیز و مرتب باشد . این مرحله ریخت و پاش بتدریج بهتر می شود. برخی كارهای او را مانند پرت كردن غدا ، بازی كردن هنگام غدا خوردن و … را می توان با آرامش و ملایمت و بتدریج محدود كرد. بسیاری از رفتارهای غذایی آرام آرام با بزرگ شدن كودك عوض می شوند.

منبع : پروفسور محمدحسین سلطان‌زاده