قندی که حل نمی شود

دیابت یكی از شایع ترین بیماریهای غدد درون ریز است و افراد درگیر با این بیماری چنانچه برنامه غذایی آگاهانه ای را انتخاب كنند، بروز مشكلات را به طرزقابل ملاحظه ای كاهش می دهند.
معمولاً مشكل اساسی اینجاست كه با تشخیص دیابت در موقعیتی قرار می گیریم كه باید عادات غذایی خود را تغییر دهیم، هر تغییری در ابتدا سخت است ولی از آنجایی كه عنصر عادت را در كلیه امور زندگی نمی توان نادیده گرفت بدن به زودی با شرایط جدید وفق پیدا می كند و به دلیل این كه مشكلات فرد در اثر این رعایت ها برطرف خواهد شد، تمایل به داشتن رژیم غذایی مخصوص بیشتر می شود.
مشاوره تغذیه به بیماران یاد خواهد داد جیره غذایی برخی مواد را در برنامه غذایی خود تعیین كنند.
از آنجایی كه هیچ گروه غذایی به تنهایی قادر نیست تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن را تامین كند بنابراین استفاده از یك رژیم غذایی شامل طیف وسیعی از خوراكیها، افراد درگیر با این بیماری را در وضعیت خوبی از نظر سلامتی قرار خواهد داد.
توصیه های زیر برای افراد درگیر با هر دو نوع دیابت وابسته به انسولین( IDDM) و غیر وابسته به انسولین (NIDDM) كارآمد است، در جایی كه نیاز به فرق گذاشتن در این دو نوع است، ذكر خواهد شد، همچنین افراد با دیابت بارداری (GDM) و افرادی كه میزان قند خون آنها در حد مرزی است (IGT) می توانند از این توصیه ها بهره مند شوند.
●كالری
هر ماده مغذی انرژی زایی كه به عنوان انرژی مصرف نشود به صورت چربی ذخیره می شود. بنابراین باید سعی شود كه بین میزان كل كالری دریافتی با میزان سوخت آن در بدن توازن برقرار شود.
برای افرادی كه از انسولین تزریقی (اگزوژن) استفاده می كنند جلوگیری از افزایش وزن یك هدف اساسی است و برای افرادی با تیپ دو دیابت (غیر وابسته)، كاهش وزن متوسط با توجه به وزن اولیه نمایانگر كاهش در (هایپرگلیسمی) بالا بودن قند خون، مقاومت انسولین، اختلالات چربی و بالا بودن فشار خون است.
●كربوهیدرات ها
دریافت كافی از كربوهیدراتها تا ۵۰ درصد كالری روزانه توصیه می شود. حبوبات، سبزیجات و میوه ها منابع خوبی برای ویتامین، مواد معدنی و فیبر هستند.
توصیه ها در جهت حذف یا تقلیل میزان كربوهیدراتهای ساده به میزان ۵ درصد از كالری روزانه است. این مواد شامل قند، شكر، مربا، شیرینی ها و... هستند كه قند آنها نسبت به كربوهیدراتهای كمپلكس (نان، غلات، ماكارونی و...) سریعتر وارد خون می شود بنابراین افزایش سریع قند خون را به دنبال خواهد داشت.
بد نیست در اینجا اندكی راجع به جانشین های فاقد كالری قندی كه قند خون را افزایش نمی دهند صحبت كنیم چون این مواد حاوی هیچ گونه كربوهیدراتی نیستند. اینها شامل شیرین كننده های مصنوعی مثل آسپارتام، ساخارین و آسه سولفام كا هستند. البته برخی جانشینهای قندی كه مصرف می شوند، دارای كالری بوده و پس از جذب وارد خون می شوند. اینها شامل سوربیتول، مانیتول و گزیلیتول هستند كه معمولاً بسیار آرامتر از قند جذب شده و نسبت به گلوكز و سوكروز كمتر باعث افزایش سطح قند خون می شوند، البته اگر بیشتر از ۲۰تا ۵۰گرم در روز مصرف شوند ناراحتی های گوارشی و در نهایت اسهال ایجاد می كنند. شیرین كننده های مصنوعی مثل ساخارین در زنان باردار و شیرده نباید مصرف شود و كودكان مبتلا به بیماری فنیل كتونوریا نباید از آسپارتام استفاده كنند.
●پروتئین
پروتئین ها به عنوان جانشین های انرژی در بخشهایی از بدن استفاده می شوند. این مواد به عنوان انرژی مصرف نمی شوند مگر این كه به مقدار كافی كربوهیدرات و چربی در اختیار بدن نباشد. خوردن پروتئین بخش مهم هر رژیم غذایی سالم است. ولی زیاده روی در یك چیز خوب می تواند بد باشد ؛ به خصوص افرادی با مشكلات كلیوی كه باید میزان پروتئین مصرفی شان را محدود كنند.
●چربی
هر فردی در رژیم غذایی خود به میزان كمی چربی نیاز دارد تا اعمال حیاتی بدن كه مرتبط با چربی ها است به طور مطلوب انجام شود. بنابراین مصرف محدود و از نوع خوب آن (روغن های مایع زیتون، آفتابگردان، كانولا، كلزا و سایر روغنهای مایع) را توصیه می كنیم.
●فیبر
فیبر محلول (بنشن، جو، میوه ها و بعضی از سبزی ها) قادر به مهار جذب گلوكز از روده باریك است و در درمان و جلوگیری از بیماریهای دستگاه گوارش و سرطان كولون بسیار نافع است. بنابراین توصیه می شود افراد دیابتی مقدار فیبر دریافتی شان مثل افراد عادی باشد، توصیه می شود حدود ۳۵-۲۰ گرم در روز از فیبرهای خوراكی استفاده شود چون این مقدار احتیاج به منابع متعدد دارد از این رو مواد زیر می توانند این هدف را اجرا كنند: غلات صبحانه ای، حبوبات كامل، میوه ها، سبزی ها و بنشن.
●ویتامین ها و مواد معدنی
بهتر است قبل از مصرف مكمل های ویتامینی، با متخصص تغذیه مشورت كنید، تغییر مختصری در غذاهای انتخابی، می تواند هرگونه كمبود تغذیه ای را جبران كند.به نظر می رسد كه توزیع مناسبی برای دریافت ویتامین ها و مینرال ها در افراد مواجه با دیابت وجود ندارد.
در حقیقت افرادی كه كمبود در ویتامین ها و مواد معدنی دارند در معرض خطر بیشتری نسبت به افراد با كفایت تغذیه ای از نظر این مواد هستند. تحقیقات نشان داده است كه عنصر كروم در تنظیم قند خون در محدوده مطلوب بسیار كارآمد است.
همچنین تخلیه منیزیم با حساسیت به انسولین ارتباط دارد و با مكمل یاری از طریق خوراكی بهبود پیدا می كند (به خصوص در دیابت غیر وابسته به انسولین).
برای تسهیل در استنباط موارد یاد شده استفاده از توصیه های زیر می تواند بسیار سودمند باشد:
۱ - استفاده از فیبرهای محلول زمان لازم برای جذب قند خون را افزایش داده و از افزایش ناگهانی قند خون پس از مصرف وعده غذایی جلوگیری می كند. مصرف یك عدد سیب با پوست، حبوبات و سبزی های سرشار از فیبر به شما در كنترل قند خون كمك بزرگی می كند.
۲ - مصرف سیب زمینی و هویج، آردهای سفید و جوانه گندم به شكل آرد شده برای شما ممنوع است به خصوص سیب زمینی كه سرعت ورود قند به خون بالایی داشته و به سرعت قند خون را افزایش می دهد.
۳ - محدودیت و چشم پوشی از مصرف كربوهیدراتهای ساده (قند، شكر، شیرینی، مربا، آرد سفید و ژله، آبنبات و...) را به شما توصیه و جایگزینی كربوهیدرات مصرفی را با انواع كمپلكس آن پیشنهاد می كنیم. البته این بدان معنا نیست كه هرگز قند مصرف نكنید بلكه به این دلیل محدود كردن آن توصیه می شود كه از نظر تغذیه ای فاقد ارزش است چنانچه می گویند:
با بادام زمینی چه به دست می آورید كه با سیب از دست می دهید؟ بنابراین سعی در این باشد كه نه تنها شما بلكه افراد خانواده شما به حذف آن از رژیم غذایی بیندیشند.
۴ - بهترین شكل مصرف نان، استفاده از انواع سبوس دار آن است و بهترین گزینه ها استفاده از نان سنگك و نان جو است.
۵ - از چربی باید پرهیز كرد، زیرا چربی زیاد سرعت سقوط بدن به طرف بیماری دیابت را تسریع می كند، بنابراین توصیه این است كه چربیهای مرئی گوشتها (چربیهایی كه با چشم دیده می شود) را جدا كرده، مرغ را حتماً بدون پوست مصرف كنید و مصرف سینه مرغ را به ران و سایر قسمتها ترجیح دهید.
۶ - كباب كردن، بخارپز كردن و روشهای پخت سریع را به سرخ كردن در روغن ترجیح دهید، آب گوشت ها را سرد كنید و چربی سطح آنها را گرفته و سپس مصرف نمائید.
۷ - خوردن ماهی احتمال ابتلا به دیابت نوع دوم را ۵۰ درصد تقلیل می دهد، ماهی سرشار از اسید چرب امگا ۳ است بنابراین مصرف آن حداقل ۲بار در هفته توصیه می شود.( بیماران دیابتیك از كپسول های روغن ماهی جز با تجویز پزشك استفاده نكنند زیرا تنظیم قند خون این بیماران را مختل می كند.)
۸ - پیاز و سیر (در صورت عدم استفاده از آسپیرین و نداشتن مشكلات گوارشی در رابطه با سیر) یكی از قدیمی ترین مواد غذایی هستند كه از نظر كنترل بیماری دیابت مورد توجه بوده اند و تحقیقات جدید این موارد را تاكید كرده است (خام و پخته تفاوتی ندارد).
۹ - بروكلی از سبزی های بسیار مفیدبوده كه منبع غنی كروم است و به تنظیم قند خون در محدوده مطلوب بسیار كمك می كند (حتی در مواردی مصرف كروم نیاز استفاده از قرص ها را برطرف كرده است)، در یك پیمانه بروكلی حدود ۲۲ میكروگرم كروم وجود دارد یعنی ده برابر بیشتر از سایر مواد غذایی، جو نیز از نظر كروم غنی است. از دیگر مواد غذایی حاوی كروم می توان به قارچ خوراكی، سبوس غلات، ریواس و مخمر اشاره كرد.
۱۰ - لبنیات مصرفی شما باید از نوع كم چرب باشد (به جز در كودكان) و مصرف لبنیات پر چرب، انواع خامه ها، پنیرهای (گودا، پیتزا و...) سرشیر، كره و... را از رژیم غذایی خود حذف كنید.
۱۱ - خوردن میوه ها به شكل كامل باعث افزایش تدریجی قند خون می شود و جالب است بدانید كه بیشتر ویتامین ها و مواد معدنی در لایه های نزدیك به پوست میوه ها قرار دارد. پس میوه هایی را كه می شود با پوست خورد با پوست میل كنید و مصرف میوه های بسیار شیرین را یا ممنوع و یا بسیار بسیار كاهش دهید مثل: موز، انجیر، زردآلو، خربزه، انگور شیرین و...
۱۲ - برخی از ادویه ها فعالیت انسولین را تشدید می كنند تا جایی كه تحقیقات ثابت می كند كه دارچین، میخك، زردچوبه (برای پیشگیری از گرفتگی عروق و آلزایمر نیز مفید است) و برگ بو، فعالیت انسولین را تا ۳ برابر افزایش می دهد كه در این بین اثر دارچین از بقیه بیشتر است به طوری كه مقدار كمی دارچین كه روی غذاهای شیرین پاشیده شود فعالیت انسولین را افزایش داده و مانع از افزایش قند خون می شود.
۱۳ - تخم شنبلیله حاوی ماده موثر گالاكتومانان از دیرباز در ایران و سایر كشورهای مشرق زمین برای كنترل دیابت استفاده می شده است و اثر آن در افراد مبتلا به دیابت نوع اول بسیار چشم گیر بوده، تا جایی كه حتی كاهش چربی های خون را هم به دنبال داشته است.
۱۴ - مصرف میزان ۸-۷ لیوان آب در روز توصیه می شود.
۱۵ - به خود عادت دهید كه برچسب تمام مواد غذایی را قبل از مصرف بخوانید. ممكن است تعجب كنید كه بسیاری از غذاهای حاوی شیرین كننده های مصنوعی كم كالری مثل دسرهای رژیمی، نوشابه ها و... اغلب شامل نشاسته و سایر قندها و چربی ها و پروتئین ها نیز هستند كه این مواد كالری زیادی دارند و موجب افزایش قند خون می شوند. همچنین به موضوع كم چربی یا بدون چربی نیز توجه كنید. به اغلب این محصولات اجزایی به عنوان حجیم شونده افزوده می شود (مثل مالتو دكسترین و پلی دكستروز در محصولاتی مانند ماست بدون شیرینی و بستنی كم چربی و...) كه بر سطح قند خون اثر خواهند گذاشت.
۱۶ - سعی كنید تخم مرغ مصرفی شما بیشتر از ۳ عدد در هفته نباشد (البته شكل كامل آن مورد نظر است) در حالی كه استفاده از سفیده به شرط این كه كاملاً پخته شده باشد موردی ندارد، البته در موقع پیدا شدن رنگ زرد مخصوص پوست در بیماران مبتلا به دیابت (گزانتوكرومی) مصرف تخم مرغ را محدود می كنند.
۱۷ - از آنجایی كه تاكید فراوان بر كم كردن مصرف نمك توسط افراد مبتلا به این بیماری است بنابراین توصیه می شود كه نمكدان را بر سر سفره نیاورید، برای طعم دهی به غذاها از چاشنی های سالم استفاده كنید، پنیرها را در آب بگذارید و مصرف مواد غذایی فراوری شده نظیر سوسیس و كالباس را بسیار محدود یا حذف كنید.
۱۸ - مرزه از دیگر سبزی های مفید برای این بیماران است. از دیگر موارد می توان به كلم، كدو سبز كه بسیار عالی است، شلغم و تره اشاره كرد.
۱۹ - میوه هایی نظیر توت فرنگی، خرما (البته با احتیاط)، گلابی، گیلاس و سیب به خصوص با پوست را فراموش نكنید.
۲۰ - سویا ماده غذایی مفید و موثری است كه بر چربی های خون هم اثر شگفت انگیزی داراست، پس از مصرف آن غافل نشوید.
۲۱ - در حبوبات مصرف عدس برای این بیماران توصیه می شود ولی در مصرف لوبیا بهتر است كه جانب احتیاط را رعایت كنند.
۲۲ - مهمترین نكته در رابطه با افراد مبتلا به دیابت نوع اول این است كه باید یك میان وعده در پیك اثر انسولین داشته باشند زیرا به فاصله ۴۵-۳۰ دقیقه بعد از مصرف انسولین افت قند خون خواهند داشت كه با علامت ضعف خود را نشان می دهد. از این رو در نظر گرفتن یك میان وعده مثل نان و پنیر، یك لیوان شیر یا یك عدد میوه به آنان توصیه می شود.
۲۳ - بالاخره توصیه ای كه مورد تاكید اكثر كارشناسان تغذیه است، مهمترین رژیم غذایی را رژیمی می دانند كه برای پیشگیری از بیماریهای قلب و عروق هم كارآمد است و در آن چربی به خصوص چربی حیوانی خیلی و مواد هیدروكربنی (نشاسته ای و قندی) محدود می شود، در عوض از مواد غذایی سرشار از فیبر نظیر حبوبات و سبزیجات، دانه های غلات به شكل كامل (سبوس نگرفته) و مغزه های گیاهی استفاده شود و در آخر به متعادل نگه داشتن وزن بدن و نرمش و ورزش (حداقل ۳ بار در هفته هر بار ۲۰ دقیقه) و به موازات رژیم غذایی مناسب و توجه خاص به پیاده روی و نرمش های روزانه، توصیه می شود.

صدف كوه كن

منبع : روزنامه همشهری