جشن خردادگان

خرداد آب را از فروهر می‌ستاند و به باد می‌سپارد.
روز ششم هر ماه به نام خرداد، امشاسپند مادینه موکل بر آب، نامیده می‌شود و ششم خرداد از ماه خرداد جشنی در ستایش از این امشاسپند برگزار می‌شود. این روز در تقویم رسمی کشور مطابق با چهارم خرداد است.
خرداد یا هئوروتات به معنی تمامیت، كلیت و كمال است و مظهری است از مفهوم نجات برای افراد بشر. از كارهای عمده خرداد حمایت از آب است و شادابی گیاهان از اوست. همچنین خرداد مظهر تندرستی و سلامتی است.
خرداد همواره در متون همراه مرداد، امشاسپند مادینه دیگر ذكر می‌شود. این دو امشاسپند با آب و گیاه ارتباط دارند. از آن جا كه پاره‌ای از مراحل آفرینش مثل آب و گیاه به گونه‌ای طبیعی جفتند، پس پاسداران آنان نیز، خرداد و مرداد، بیشتر اوقات با هم می‌آیند. هدایای آنان ثروت و رمه چهارپایان است، به گونه‌ای كه این دو نماینده آرمان‌های نیرومندی، سرچشمه زندگی و رویش هستند. هماوردان خاص آنها، دیوان‌ «گرسنگی» و «تشنگی»‌اند. همكاران خرداد، ایزد تیشتر و باد و فروهر پرهیزكاران هستند. خرداد امشاسپند در دوران حمله اهریمن، آب را به یاری فروهرها می‌ستاند. به باد می‌سپارد و باد آن را به شتاب به سوی كشورها می‌برد و به وسیله ابر می‌باراند.
در نامگذاری ماه‌ها، خرداد و مرداد در دو طرف ماهی هستند كه نماد آن تیر یا تیشتر است و تیشتر ایزد باران است. در این جا هم ارتباط میان دو امشاسپند را با آب می‌بینیم. افزون بر این، در ملكوت خداوند، تندرستی و زندگی جاودان زیر نظر این دو امشاسپند بهره آدمی خواهد شد.
در بندهشن (آغاز آفرینش)، یكی از كتاب‌های پهلوی كه بر اساس ترجمه‌ها و تفسیرهای اوستا تدوین یافته و در بردارنده اسطوره‌های مربوط به آفرینش، تاریخ اساطیری و واقعی ایرانیان، جغرافیای اساطیری و حتی نجوم و ستاره‌شناسی است، درباره این امشاسپند آمده است: «خرداد سرور سال‌ها و ماه‌ها و روزهاست؛ [و این] از این روی است كه او سرور همه است. او را آب مایملك دنیوی است. هستی، زایش و پرورش همه موجودات جهان از آب است و زمین را نیز آبادانی از اوست. چون اندر سال، [اگر] نیك شاید زیستن، به سبب خرداد است... او كه آب را رامش بخشد یا بیازارد، آن گاه، خرداد [از او] آسوده یا آزرده بود. او را همكار، تیر و باد و فروردین است.»
در یشت‌ها، یکی از بخش‌های اوستا، كتاب مقدس زردشتیان، كه در ستایش و نیایش ایزدان است، فقط برای دو امشاسپند، اردیبهشت و خرداد، هر یك یشتی جداگانه موجود است. خرداد یشت در ستایش خرداد امشاسپند، چهارمین یشت اوستاست كه متاسفانه آسیب زیادی دیده و بسیاری از كلمات آن از بین رفته یا ناخواناست. تفسیر پهلوی آن هم كه ممكن بود تا اندازه‌ای كلید فهم آن باشد، امروزه در دست نیست. اما در آن چه باقی مانده، در یازده بند، به یاد كردن از امشاسپندان به ویژه خرداد سفارش شده.
چون یاد آنان دیوان را دور می‌سازد و یاد خرداد، بخصوص دیو نسو (دیو فساد و گندیدگی) را می‌راند. در این یشت، بصراحت آمده كه خداوند امداد و رستگاری و رامش و سعادت را از طرف امشاسپند خرداد به مرد پاكدین می‌بخشد. در بند ده این یشت می‌خوانیم: «برای فروغ و فرّش من او را، امشاسپند خرداد را با نماز بلند (و) با زوهر(۱) می‌ستاییم، ما می‌ستاییم امشاسپند خرداد را با هوم(۲) آمیخته به شیر، با برسم(۳) با زبان خرد، با پندار و گفتار و كردار، با زوهر و با كلام بلیغ. »

پانوشت‌ها:
۱. نوعی فدیه آیینی كه طی آن معمولا آب یا شیر و یا نوشیدنی‌های دیگر نثار می‌شود
۲. گیاهی مقدس كه فشردن آیینی آن نوعی قربانی غیر خونین است.
۳. دسته‌ای از شاخه‌های كوچك درختان كه همه با نواری به هم متصل می‌شوند و در مراسم آیینی زردشتی به كار برده می‌شوند.
آرزو رسولی

منبع : موسسه گفتگوی ادیان