تاریخ شاهنشاهی

در بیست و چهارم اسفند ۱۳۵۴، هم زمان با سالروز تولد رضا شاه، اعلام شد كه تاریخ رسمی كشور تغییر كرده و تاریخ هجری شمسی تبدیل به تاریخ شاهنشاهی شده است. روزنامه‌ها نوشتند كه از ابتدای سال ۱۳۵۵ شمسی به‌ كارگیری این تاریخ اجباری است بدین معنی كه به جای ۱۳۵۵ شمسی باید ۲۵۳۵ شاهنشاهی نوشته شود؛ نوزدانی كه در این سال به دنیا بیایند تاریخ تولدشان ۲۵۳۵ شاهنشاهی و كسانی كه در این سال بمیرند، سال مرگ‌شان ۲۵۳۵ شاهنشاهی است.
سال ۱۳۵۵ را می‌توان اوج قدرت حكومت شاه نامید. در این سال بیشتر گروه‌های مخالف مسلح از بین رفته بودند . قیمت نفت به بالاترین حد خود رسیده بود و كشور با فراوانی منابع ارزی روبه رو بود. صدای بلند اعتراضی به گوش نمی‌رسید، چرا كه صاحبان این صداها یا در زندان بودند و یا در تبعید. ایده سیاسی شاه در تك حزبی كردن كشور، ظاهراً موفق شده بود و حزب رستاخیز اهرمهای قدرت را به دست داشت. محمد رضا پهلوی به ارتش قدرتمندی تكیه كرده بود كه با سلاحهای امریكایی كاملاً تجهیز شده بود. در چنین شرایطی كه حكومت شاه در آسودگی اقتصادی، نظامی و سیاسی به سر می‌برد، می‌توانست به دگرگونی‌های فرهنگی هم بیندیشد. شاه اعتقاد داشت كه باید «تمام آثار انحطاط و ضعف و فساد و زبونی گذشته را به دست فراموشی بسپاریم و ارزشهای مثبت و جاودانگی فرهنگ ایرانی را از همه آلودگیهایی كه ممكن است به دست عوامل بیگانه در این فرهنگ راه یافته باشد، دور سازیم.» با اینكه او از آیین اسلام به عنوان یكی از این عوامل بیگانه یاد نكرد، اما اقدامات فرهنگی او و پدرش (رضا شاه) همواره در جهت به سایه كشاندن دین اسلام و خارج كردن آن از تار و پود اجتماع بود. شاه همه ارزشهای فرهنگی حكومت پهلوی را به ایران باستان و شاهان آن دوره نسبت می‌داد. به همین دلیل وقتی تصمیم گرفته شد مبدأ تاریخ رسمی ایران ـ كه هجرت پیامبر از مكه به مدینه بود ـ تغییر كند، سال تاج‌گذاری و به حكومت رسیدن كوروش هخامنشی به عنوان مبدأ تاریخ ایران برگزیده شد.
در توجیه این كار گفته شد كه تاریخ شاهنشاهی، ما را به تمدن دیرینه سال ایرانی باز می‌گرداند و به یادمان می‌آورد كه پیش از اسلام دوازده قرن تمدن داشته‌ایم. دیگر آنكه این تاریخ نشانگر تداوم نظام شاهنشاهی در همه زمانهاست.
این توجیه‌ها نتوانست اندیشمندان و مردم را قانع كند. همان زمان محققانی چون مرحوم محیط طباطبایی (پژوهشگر تاریخ و ادبیات ایران ) در اشتباه بودن این تاریخ مقاله‌هایی نوشتند و آن را از نظر علمی رد كردند. عامه مردم نیز غیر از سرگردانی در محاسبه تاریخ، می‌گفتند یك شبه از غرب و شرق پیش افتادیم؛ آنها ۱۹۷۶ سال تمدن دارند و ما ۲۵۳۵ سال!
سالها بعد آگاهان سیاسی و پژوهشگران، وقتی به علل فروپاشی سلطنت شاه و نظام شاهنشاهی در ایران پرداختند، یكی از عوامل آن را تغییر تاریخ دانستند.
سرآنتونی پارسونز سفیر وقت انگلستان در تهران در كتاب غرور و سقوط از این اقدام شاه با این جمله یاد كرد «اقدام نامعقول و سبك‌سرانه دیگری علیه معتقدات مذهبی مردم كشورش» نیكی آر. كدی كارشناس تاریخ معاصر ایران نیز در كتاب ریشه‌های انقلاب ایران نوشت «شاه تقریباً همه مردم را مجاب كرد كه هدفش كندن ریشه اسلامی است.» یرواند آبراهامیان، مورخ در كتاب ایران بین دو انقلاب چنین نظری دارد كه «در دوران معاصر كمتر رژیمی در سرتاسر عالم آنقدر احمق بوده است كه تقویم مذهبی خود را دور افكند. » دكتر احسان نراقی، جامعه شناس و مشاور یونسكو، نیز درباره این اقدام شاه می‌نویسد «اقدام دیگری كه به شدت به شاه صدمه زد، تغییر تقویم بود ... شاه همیشه تمایل داشت كه به دوران پیش از اسلام رجوع كند. او می‌خواست تا با نسبت دادن و مرتبط كردن خود به كوروش از جهان عرب ممتاز گردد و مسلمان بودن ملت ایران را كم رنگ جلوه دهد.»
آیت‌الله سید محمد رضا گلپایگانی نخستین مرجع تقلیدی بود كه فردای اعلام این خبر موضع‌گیری كرد . ایشان در نامه‌ای به جعفر شریف امامی ـ كه در آن زمان رئیس مجلس سنا بود ـ اقدام ناگهانی دو مجلس شورای ملی و سنا را در تصویب این موضوع توهین بزرگ به اسلام دانست. امام خمینی هم بعدها از این اقدام، تلاشی برای تضعیف اسلام یاد كردند و كاربرد تاریخ شاهنشاهی را تحریم نمودند. سال ۱۳۵۷ ش كه تظاهرات و اعتراضات مردم علیه حكومت سلطنتی محمد رضا پهلوی رو به فزونی گذاشت و شاه مجبور شد جعفر شریف امامی را به جای جمشید آموزگار نخست وزیر كند، اقداماتی برای جلب رضایت مردم صورت گرفت. از آن جمله در پنجم شهریور ماه۱۳۵۷ این تغییر را رسماً اعلام كرد و تاریخ شاهنشاهی را لغو نمود. با این همه، شاه در آخرین روزهای زندگی‌اش از تاریخ شاهنشاهی استفاده می‌كرد. شاه در حاشیه عكس خودشان، كه در نوروز ۱۳۵۹ به اطرافیانش هدیه كرده بود، زیر امضاءاش نوشت: اول فروردین ۲۵۳۹»!

منبع : موسسه مطالعات وپژوهش های سیاسی