دهمین اقتصاد دنیا از سرمایه‏گذاری در ایران بی‏اطلاع است

قصور در اطلاع‏رسانی از مزایا و چگونگی سرمایه‏گذاری در كشور و تبلیغ ظرفیت‏های بالقوه و بالفعل بازارهای ایرانی برای صاحبان سرمایه در كشورهای خارجی بیشتر برعهده مسئولان دولتی و به‏خصوص وزارتخانه‏های مرتبط ازجمله رایزن‏های اقتصادی سفارتخانه‏های ایران می‏باشد. سرمایه‏گذاران خارجی به دنبال كشف بازارهای جدید در حال جابه‏جایی بوده ودر این گستره كشور ما علی‏رغم نیاز شدید به جذب سرمایه‏های خارجی و فراهم كردن پایه‏های اولیه قانونی موردنیاز، هنوز در تیررس جذابیت‏های جهانی قرار نگرفته است.هرچند قانون حمایت از سرمایه‏گذاری طی چند سال گذشته به منظور جذب سرمایه‏گذاران داخلی و خارجی در ایران اصلاح شد، اما وجود مسائل و مشكلاتی اعم از موانع سیاسی و عدم شفافیت مقررات همچنان ایران را از جذابیت سرمایه‏گذاری دور كرده است. اطلاع‏رسانی از مزایا و ظرفیت‏های بالقوه و بالفعل بازار كشورها امری است كه بسیاری از كشورها ازجمله همسایگان ایران از مدت‏ها پیش به آن پرداخته‏اند.این كشورها تبلیغ رسانه‏ای و توسعه فعالیت رایزن اقتصادیشان را در این زمینه به كار گرفته‏اند. از سوی دیگر شفافیت در قوانین سرمایه‏گذاری و حمایت كامل از سرمایه‏گذاران را سرمنشا كار خود قرار داده‏اند.طبق گزارش تجارت و توسعه سازمان ملل متحد (آنكتاد) میزان سرمایه‏گذاری مستقیم خارجی در كشورهای در حال توسعه افزایش چشمگیری یافته است هرچند عوامل زیادی در این امر دخیل است اما مهم‏ترین عامل را می‏توان فشار رقابت شدید در میان شركت‏های غربی دانست. این فشار، بسیاری از صنایع را به سوی اقتصادهای نوظهور به ویژه در آسیا، به منظور یافتن بازارهای تازه كشانده است. قیمت بالای مواد اولیه عامل دیگری است كه سرمایه‏گذاران را به سمت كشورهای غنی از مواد اولیه و نفت سوق داده است.بنابراین كشورهای در حال توسعه همچون ایران بسیار مورد توجه سرمایه‏گذاران می‏باشند. اما موانعی كه قبلا ذكر شد و گره آن نیز تنها به دست مسوولان است، مانع از توسعه جذب سرمایه‏گذاری در كشورمان شده است. طبق آمارهای (انكتاد) از ۶۴۸ میلیارد دلار سرمایه‏گذاری مستقیم خارجی (FDI) در جهان در سال ۲۰۰۴، سهم ایران ۵۴۸ میلیون دلار یا در حدود یك هزارم درصد بوده است. بر اساس این گزارش سرمایه‏گذاری مستقیم خارجی صورت گرفته در ایران عمدتا در بخش‏های پتروشیمی، ماشین‏آلات صنعتی و خدمات بوده است. از سویی دیگر باید به خاطر داشته باشیم كه بی‏ثباتی سیاسی منطقه و تنش‏های بین‏المللی تاثیر فراوانی در جذب سرمایه‏گذاری مستقیم خارجی در ایران داشته كه طبق پیش‏بینی‏های انكتاد ممكن است این مسئله نقش منفی بر جذب سرمایه طی سال‏های آینده در ایران داشته باشد.
قوانین را شفاف كنید
هفته گذشته یك هیات تجاری از هنگ كنگ وارد ایران شد. این هیات كه به منظور بررسی وضعیت سرمایه‏گذاری در ایران چند روزی را به بحث و تبادل نظر در زمینه‏های مختلف سرمایه‏گذاری با مسوولان پرداختند، در گفت و گویی با خبرنگاران و نمایندگان بخش خصوصی ایران این مسئله را عنوان می‏كردند كه هیچ اطلاعاتی از بازارها و وضعیت سرمایه‏گذاری در ایران ندارند. هنگ كنگ كه از سال ۱۹۹۰ به عنوان آزادترین اقتصاد جهان شناخته شده، تاكنون هیچ سرمایه‏گذاری در ایران انجام نداده است. آنها در پی سوالات مختلف خبرنگاران در این مورد تصریح می‏كردند كه عدم اطلاع‏رسانی و غیرشفاف بودن برخی از قوانین و مقررات اقتصادی ایران، انگیزه‏ای برای تجار هنگ كنگی برای سرمایه‏گذاری در ایران به وجود نیاورده است. منطقه ویژه اداری هنگ كنگ جمهوری خلق چین كه در جنوب شرق آسیا و هم مرز با چین است، دارای سومین فرودگاه جهان از نظر مسافر و بار پس از نیویورك و لندن است و عنوان بهترین فرودگاه منتخب سال ۲۰۰۳ را از آن خود كرده است. گردش خارجی هنگ كنگ ۴۱۰ میلیارد دلار آمریكا در سال ۲۰۰۳ بوده است. هنگ كنگ كه از جمله گرانترین شهرهای جهان است درخصوص جذب سرمایه‏گذاری در آسیا پس از چین مقام دوم را دارد. این شهر كه درآمد سرانه‏اش ۲۶ هزار دلار و دومین بازار سهام آسیا و دهمین در جهان است چند سالی است كه به دنبال جذب سرمایه در امور تولیدی نیست و تلاش می‏كند كه شركت‏های معتبر را به منظور بهره‏گیری از نرم‏افزارهای مدیریتی آنان و ارایه خدمات موردنیاز به هنگ كنگ جذب كند. سیدمحمد خاتمی رئیس‏جمهور سابق در سال ۲۰۰۰ دیداری از هنگ كنگ داشت اما با این حال برای هنگ كنگی‏ها ایران جاذبه‏ای برای سرمایه‏گذاری ندارد.سفر هیات تجاری هنگ كنگ به ایران در حالی هفته گذشته صورت گرفته كه قرار است این كشور ۲۲ آذر ماه میزبان وزیران سازمان جهانی تجارت (WTO) باشد. ۱۸۰ كشور عضو ناظر سازمان جهانی تجارت در آذرماه سال جاری در هنگ كنگ حضور خواهند یافت تا به بررسی آخرین مصوبات در زمینه تجارت بپردازند. ایران نیز برای نخستین بار هیاتی را به این اجلاس اعزام خواهد كرد. همایش بررسی فرصت‏های همكاری ایران و هنگ كنگ با حضور سفیر چین در ایران، هیات هنگ كنگی، علینقی خاموشی رئیس اتاق ایران و همچنین محمد خزاعی، معاون وزیر امور اقتصاد و دارایی در اتاق بازرگانی در صنایع و معادن ایران برگزار شد. در این همایش »لیوچن تانگ« سفیر چین درایران به ایراد سخنرانی پرداخت و این نكته را مورد توجه قرار داد كه تبلیغات سوء علیه ایران زیاد است. هرچند وی از هیات هنگ كنگی خواست كه واقع‏بینانه توان بالقوه و بالفعل ایران را مورد توجه قرار دهند اما از مسوولان ایرانی نیز درخواست كرد كه در رفع ابهامات و تبلیغات سوء علیه ایران تلاش كنند. »لیوچن تانگ« به ارزش مبادلات بازرگانی ایران و چین اشاره و آن را هر ساله رو به گسترش دانست و عنوان كرد كه هم‏اكنون بیش از ۱۰۰ پروژه همكاری بین دو كشور ایران و چین در دست انجام است كه هنوز تكمیل نشده‏اند. سفیر چین همكاری‏های دو كشور را در عرصه‏های مختلف انرژی، برق، متالورژی، مخابرات، ساخت كشتی، حمل و نقل و آب مهم ارزیابی كرد و اظهار داشت كه اكنون ۷۰۰ هزار نفر در روز از مترو ساخت چین در تهران استفاده می‏كنند، وی خواهان آن شد كه حجم مبادلات هنگ كنگ و ایران افزایش یابد به گفته لیوچن تانگ میزان مبادلات مستقیم هنگ كنگ و ایران فقط ۰/۵ درصد از محل مبادلات هنگ كنگ را تشكیل می‏دهد. فعالیت اقتصادی هنگ كنگ ۷ میلیون نفری در كل تجارت چین بسیار مهم است. این گفته سفیر چین در ایران بود كه از نمایندگان بخش خصوصی و مسوولان دولتی نیز خواست كه هنگ كنگ را جدی بگیرند و فرصت‏های خاص دو كشور را مورد بررسی قرار دهند. سیدعلینقی خاموشی رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران نیز در این همایش تصریح كرد كه عدم شناخت مناسب دو طرف از یكدیگر و حتی در برخی موارد تبلیغات سوء منجر به این شده كه هیچگاه دو كشور نتوانند از ظرفیت‏های موجود بهره‏برداری مناسبی داشته باشند. وی خواستار مشاركت هنگ كنگ در انتقال دانش و فناوری و ایجاد صنایع كوچك و متوسط در جمهوری اسلامی ایران شد. خاموشی تاكید كرد كه با هدفگیری مناسب و مشاركت هنگ كنگ، كشورمان می‏تواند سالانه ۵۰۰ تا هزار پروژه جدید صنایع كوچك و متوسط را راه‏اندازی كند. رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران همچنین گذری نیز به مبادلات تجاری ایران و چین زد و ضمن بیان اینكه صادركنندگان ایرانی شناخت كمی از شركت‏های مورد اعتماد در چین دارند اظهار داشت: براساس آمار منتشر شده سهم كل مبادلات دو كشور در سال جاری میلادی ۱۴/۸ درصد رشد داشته كه از این مجموع ۸/۲ درصد به صادرات و ۳۲/۳ درصد به واردات ایران از این كشور اختصاص دارد.وی در پایان گزارشی از روند اقتصادی ایران برای هیات هنگ كنگی ارایه كرد. محمد خزاعی معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز در این نشست به این نكته اشاره كرد كه برخلاف توان بالقوه ایران و هنگ كنگ هم‏اكنون میزان سرمایه‏گذاری شركت‏های هنگ كنگی نزدیك به صفر است. وی با بیان این مطلب كه ۳۰ درصد تجارت چین از طریق هنگ كنگ در جریان است این نكته را خاطرنشان كرد كه براساس آمار آنكتاد هنگ كنگ از نظر حجم تجارت، در سكوی دهم جای دارد. خزاعی وضعیت سرمایه‏گذاری در ایران را نسبت به ده سال گذشته بسیار متفاوت خواند و عنوان كرد كه ما در حال حاضر در شرایطی قرار داریم كه نیمی از حساب ذخیره ارزی كشورمان به امر سرمایه‏گذاری اختصاص یافته است. وی به پروژه‏هایی كه توسط سرمایه‏گذاران خارجی در ایران به اجرا درآمده است، اشاره كرد و اظهار داشت كه سرمایه‏گذاری خارجی در ایران كاهش نیافته است چرا كه محافل اقتصادی دنیا معتقدند كه تحولات سیاسی دنیا در طول ۲۰ سال جمهوری اسلامی در ثبات اقتصادی ایران و زمینه‏های جذب منابع مالی خیلی كارساز نبوده است. »ایران یكی از خوش‏حساب‏ترین كشورهای دنیا در تعهدات مالی است«. خزاعی با ذكر این مطلب خاطرنشان كرد كه این خوش‏حسابی مهمترین عامل در جذب سرمایه‏گذاری در ایران است. رئیس سازمان سرمایه‏گذاری و همكاری‏های فنی و اقتصادی ایران همچنین از رد و بدل شدن سه موافقتنامه سرمایه‏گذاری (دو جانبه) همكاری‏های گمركی و اجتناب از اخذ مالیات میان دو كشور خبر داد و خواستار نهایی شدن این موافقتنامه شد. »دیوید الدون« رئیس اتاق بازرگانی عمومی هنگ كنگ درحاشیه سمینار مذكور به خبرنگاران گفت: بازار خاورمیانه به ویژه امارات (دوبی) بازار جدید و شناخته شده‏ای است ولی بازار ایران برای هنگ كنگ آن گونه كه باید شناخته شده نیست كه یكی از دلایل آن كمبود اطلاع‏رسانی و ارتباط است. وی تصریح كرد كه هر قانون و مقرراتی كه فرصت‏های جذب سرمایه را فراهم كند، منجر به جذب سرمایه‏گذاران خارجی خواهد شد. لذا امیدوارم اصلاحات انجام شده در ایران نیز در همین راستا باشد. الدون شفافیت برخی از قوانین و مقررات اقتصادی ایران را برای فعالان اقتصادی هنگ كنگ مبهم خواند و تاكید كرد كه در این زمینه باید اطلاعات بیشتری گردآوری شود. وی از ایالات متحده آمریكا به عنوان بزرگترین بازار صادراتی هنگ كنگ یاد كرد و ادامه داد: چین بزرگترین شریك تجاری هنگ كنگ است.
سرمایه‏گذاری خارجی طبق روال پیش می‏رود
محمد خزاعی كه ریاست سازمان سرمایه‏گذاری و كمك‏های اقتصادی ایران را برعهده دارد در حاشیه این همایش، در پاسخ به سوالات بسیاری از خبرنگاران كه از وی پرسیدند اتفاقات اخیر سیاسی از جمله چالش هسته‏ای ایران و غرب چه تاثیری بر روند جذب سرمایه‏گذاری خارجی در ایران گذاشته است، اظهار داشت: جریانات و اتفاقات سیاسی اخیر هیچ گونه تاثیری در درخواست‏های سرمایه‏گذاری نداشته و خطوط اعتباری كشورمان همچنان برقرار است. چالش هسته‏ای ایران و غرب، افت شاخص سهام در كشور و موضع‏گیری نسبت به برخی از جریانات بین‏المللی طی سال جاری ذهنیت خروج سرمایه و عدم سرمایه‏گذاری داخلی و خارجی را در كشور تقویت كرده است. تبعات منفی مترتب بر ارجاع پرونده هسته‏ای كشورمان به شورای امنیت و به طور كلی چالش هسته‏ای ایران از هم‏اكنون در عرصه‏های بازار سرمایه (بورس)، افزایش ریسك سرمایه‏گذاری و تشدید فرایند خروج سرمایه از كشور نمایان شده است. اما معاون وزیر اقتصاد و دارایی معتقد است كه پس از جریانات هسته‏ای ایران و غرب هیچ قرار و صحبتی در زمینه سرمایه‏گذاری خارجی لغو نشده و اتفاقا در هفته گذشته یكی از كشورهایی كه به نظر می‏رسید در حوزه كشورهای اروپایی باید موضع‏گیری كند، علاقه خود را نسبت به سرمایه‏گذاری نیم میلیاردی در ایران نشان داده است.خزاعی در ادامه عنوان كرد كه با توجه به شرایط به وجود آمده، تا این لحظه اثر منفی مخربی را در تامین منابع مالی و سرمایه‏گذاری ندیدم و در این زمینه نیز وقفه‏ای حاصل نشده است. اما ارایه آمار و ارقام دراین زمینه می‏تواند مؤید آن باشد كه میزان سرمایه‏گذاری خارجی در ایران نسبت به سال گذشته چه تفاوت‏هایی داشته است؟خزاعی در پاسخ به این سوال گفت: آمار سال جاری نسبت به سال گذشته تغییرات منفی نداشته و در حال حاضر به رقم سرمایه‏گذاری خارجی در سال گذشته نزدیك شده‏ایم، اما عرصه اقتصاد كشور شاهد تغییر و تحولات مدیریتی است كه خود به طور حتم منجر به تغییر قوانین و مقررات اجرایی خواهد شد.خزاعی در مورد فرایند تغییر در مدیریت‏های اجرایی كشور كه از سال جاری به طور مستمر شاهد آن هستیم و تاثیر آن بر سرمایه‏گذاری خارجی، خاطرنشان كرد: دولت جدید در ارتباط با سرمایه‏گذاری‏های خارجی و داخلی مواضع بسیار شفاف، روشن و حمایتی را در پیش گرفته بنابراین این امر مذاكرات را آسان‏تر می‏كند.معاون وزیر امور اقتصاد و دارایی در ادامه تصریح كرد كه اگر در هفته‏های اول ریاست جمهوری دكتر احمدی‏نژاد سوالی مبنی بر اتخاذ موضع ریاست‏جمهوری در قبال سرمایه‏گذاری پیش می‏آمد پاسخ دادن مشكل به نظر می‏رسید اما امروز نه تنها پاسخ‏ها روشن است، بلكه ایده گسترش سرمایه‏گذاری خارجی در وزارت امور اقتصاد و دارایی شكل گرفته است.
مرجان شهریاری

منبع : مجله گسترش صنعت