اصلاح سازمان ملل

درنشست های این همایش، تمامی موافقان و مخالفان - از جهت نوع شیوه - دیدگاههای خود را مطرح كردند و گویااین همایش به صحنه رویارویی گروه ۴ ،كشورهای عدم تعهد ، كشورهای مسلمان، آمریكا و سازمان ملل تبدیل شده بود. بطور كلی نمایندگان كشورهای حاضر در این همایش به سه دسته مشخص تقسیم می شدند: گروهی خواستار حفظ وضع موجود بودند مانند روسیه،چین. گروهی دیگر از گروه معروف به ۴مانند آلمان و ژاپن خواستار تغییر وضع موجود بصورت محدود - و بر اساس منافع كشورشان - بودند والبته كشورهایی هم مانند برزیل و هند خواستار حضور كشورهای در حال توسعه در شورای امنیت بودند.
گروه سوم برخی كشورهای اروپایی مانند سوییس وبرخی كشورهای در حال توسعه و اسلامی را شامل می شد، كه خواستار تغییر وضع موجود بر اساس عدالت و انصاف بودند. این همایش با پیام «كوفی عنان » دبیر كل سازمان ملل متحد كه از سوی « ادوارد مورتیمر » مدیر بخش ارتباطات دفتر دبیر كل سازمان ملل قرائت شد، آغاز گردید.
به گزارش ایرنا،سید كمال خرازی وزیر امور خارجه در این همایش در سخنانی به چند نكته مانند تروریسم و تفسیر موسع از ماده ۵۱ منشور سازمان ملل و نگرانی های ایران و كشورهای اسلامی و جنبش عدم تعهد از گزارش دبیر كل اشاره كرد و بزرگترین تهدید سازمان ملل را یكجانبه گرایی و وسوسه های قدرتهای بزرگ و زورمداران برای استفاده از زور دانست و آن را تهدیدی واقعی عنوان كرد كه ثبات، صلح ، امنیت و توسعه را در معرض خطر جدید قرار داده است .
گروه ۴: تغییر محدود وضع موجود
- دیدگاه آلمان
«میكائیل زیكریك» وزیر مختار سفارت آلمان در تهران: مساله حق وتوی اعضای دایم شورای امنیت باید شفاف باشد...ما به دنبال اصلاحاتی در ساختار سازمان ملل هستیم كه با توجه به چالشهای موجود سازمان ملل را به سمتی از مدرن بودن پیش ببرد یعنی تركیب جدید، پاسخگوی نیازهای جدید باشد...آلمان معتقد است باید شورای امنیت نماینده تعداد بیشتری از كشورها باشد تا چند جانبه گرایی در آن تقویت شود.
- دیدگاه ژاپن
«ماكیو میگاوا» مدیر موسسه امور بین الملل ژاپن: تغییر در تركیب شورای امنیت ضروری است واین تغییرات نباید به شكلی باشد كه مسایلی كه در این شورا پیگیری می شود، تضعیف شود. ژاپن معتقد است برای افزایش كارآیی سازمان ملل نیاز به اصلاح ساختار این سازمان و افزایش كرسی های دایم و موقت شورای امنیت با توجه به گستره جغرافیایی كشورها است. هم اكنون، ژاپن ۱۹ درصد و آمریكا ۲۱درصد بودجه سازمان ملل را تامین می كنند اما ژاپن در تصمیم گیری های سازمان ملل نقشی ندارد.
- دیدگاه برزیل
«لوییزآنتونیو فچینی گومز» سفیر برزیل در ایران: پیوستن كشورهای در حال توسعه به شورای امنیت سازمان ملل، ضروری است...توسعه شورای امنیت باید به صورت متوازن و براساس شرایط كشورها بویژه كشورهای درحال توسعه باشد...برزیل به عضویت دائم در شورای امنیت تمایل دارد و حاضر است هزینه های این عضویت را بپردازد.
- دیدگاه هند
«ساتیش نامیبار» ژنرال ارتش هند و عضو هیات مقامات عالی رتبه تحت نظارت دبیر كل :هدف از اصلاحات سازمان ملل متحد پرداختن به جنبه هایی است كه به تسكین فقر و بیماری، حفظ صلح و امنیت بین المللی و رعایت حقوق بشر مربوط می شود و با توجه به این تهدیدها و نیز اینكه چگونه اقدام دسته جمعی موثر سازماندهی شود، بازنگری ساختار سازمان ملل ضروری است.
روسیه و چین ( حفظ وضع موجود)
- دیدگاه چین
« لی زنتای »سفیر چین در ایران :تغییر ساختار سازمان ملل نباید موجب تضعیف این سازمان شود.تغییر ساختار سازمان ملل باید به نفع چند جانبه گرایی و بالابردن توانایی این سازمان در انجام وظایف باشد... تغییر ساختار سازمان ملل باید بر اساس مذاكرات دمكراتیك و آزاد باشد و شامل مسائل عمده تا جزیی شود.
- دیدگاه روسیه
«الكساندر پی كایف» مدیر اداره خلع سلاح و حل اختلاف روسیه:به اعضای جدید شورای امنیت سازمان ملل نباید حق وتو داده شود...حق كشورهای موسس را باید رعایت كرد و نباید نقش آنان را كمرنگ كرد...ما از گسترش شورای امنیت حمایت می كنیم،اما این گسترش باید بر اساس اجماع نظر كامل باشد و به كشورهای در حال توسعه نیز توجه شود.
كشورهای جنبش عدم تعهد و اسلامی
- «عبدالله الاشعل» معاون امور حقوقی اتحادیه عرب: ایده اصلاح سازمان ملل متحد محدودبه اصلاح آن سازمان مبتنی بر این درك است كه یك سازمان ملل متحد سالم، شاید قادر به شكل دهی دوباره و نوینی به نظم جهانی باشد، ضمن آنكه چنین فرضی باید مورد تقویت قرار گیرد، ولی هرج و مرج موجود در نظم بین الملل همچنان به عنوان نیروی اصلی تجدید شكل سازمان ملل متحد، مطرح است. در عین حال سه چالش عمده نیز بر تلاش های اصلاح سازمان ملل متحد تاثیرخواهد گذارد:تحولات ساختاری در صحنه جهانی، بازنگری سازمان ملل متحد و مقررات حقوق بین الملل به شیوه منحصر به فرد آمریكایی و در نهایت چالش سوم دخالت های جهت دار و یكطرفه ایالات متحده در خصوص رژیم عدم اشاعه كه منجر به شكست نظام امنیت دسته جمعی شده است... سیاست های دوگانه آمریكا باعث سیاسی شدن و البته مصالحه ای شدن حقوق بشر، تفسیر موردی و دلبخواه از مفاهیم اصلی عدم استفاده از زور و دفاع از خود و نیز تضعیف رژیم های بین المللی عدالت جنائی و اعتبار و اقتدار قواعد حقوقی گردیده است...به نظر می رسد كه شورای امنیت جهت ایجاد مشروعیت جدید بین المللی تحت نفوذ شدیدی قرار دارد كه موجب از بین رفتن اقتدار و اعتبار سازمان ملل متحد می شود.- شاد سلیم فاروقی استاد دانشگاه تكنولوژی مالزی:«گزارش دبیركل در برخی موضوعات مانند فلسطین، وضعیت نابرابر خلع سلاح هسته ای و مسائل توسعه یكجانبه است ...اگر واقعا به دنبال برابری هستیم، باید در شرایط حق وتو توسط برخی كشورها تجدیدنظر شود...تجدیدنظر در سیاست های اقتصادی و اجتماعی و تاكید بر حقوق بین الملل در زمینه جنگ، مشخص شدن پارادایم تروریسم، از جمله مسایلی است كه باید در روند اصلاح ساختار سازمان ملل مورد توجه قرار گیرد».
- محمد جواد ظریف ،سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد : تغییر شكل و تكامل سازمان ملل برای رویارویی با نیازها و چالشهای جهانی ضروری است،اما باید در این تغییرات، علایق و آمال تمامی كشورهای عضو و نیازهای مردم جهان كه افراد حقیقی سازمان ملل هستند، به شكل موثر، عادلانه،جامع و به دور از تعصب مطرح شود.
- دیدگاه سوییس
«فرانسوا پاروز» رییس بخش هماهنگی های سازمان ملل متحد در وزارت امور خارجه سوئیس بر شفاف تر شدن فعالیت های سازمان ملل و شورای امنیت تاكید دارد و در این اجلاس گفت :اعضای دایمی جدید شورای امنیت باید بتوانند نقش خود را در قالب تحقق اهداف منشور سازمان ملل ایفا كنند. وی پیشنهاد كرد: می توان پس از۱۰یا ۱۵سال، مساله عضویت اعضا را بررسی كرد زیرا ممكن است بعنوان مثال در یكی از این كشورها كودتا شود و دیكتاتوری ایجاد شود و در این صورت ، عضویت این كشورها در شورای امنیت مشكل ایجاد كند.
پاروز همچنین پیشنهاد كرد: اعضای دایم شورای امنیت نباید از حق وتو در مسایلی مانند مسایل نژادی و قتل عام ها استفاده كنند.
بطور كلی محورهای مطرح در این همایش را می توان به چند بخش اصلی تقسیم كرد:
بكارگیری زور
وجه مشترك مباحث مطرح شده در این بخش از سوی نمایندگان كشورهای حاضر در این همایش این بود كه هرگونه اعمال زور باید در قالب قانونی آن یعنی شورای امنیت و منشور سازمان ملل انجام بگیرد.
- «وسیلین پوپوفسكی» مدیر بخش تحقیقات دانشكده سازمان ملل در توكیو:« شورای امنیت سازمان ملل قبل از گزینه استفاده از زور، باید به دنبال گزینه های دیگر باشد...شورای امنیت حتی اگر بخواهد با اجماع در مورد كشوری مجوز استفاده از زور را بدهد، باید محدوده هایی را در نظر بگیرد...
باید تدابیری را اتخاذ كرد كه شورای امنیت با حق وتو یكی از اعضا فلج نشود، اما در عین حال باید در مواردی كه تهدید جدی وجود نداشته باشد ، جلوی شورای امنیت را برای استفاده از زور گرفت.»
- «نیكو شریجر» استاد حقوق بین الملل دانشگاه لایدن هلند :«به حق دفاع مشروع از خود باید احترام گذاشت، اما در قالب شورای امنیت و استفاده بجا از این حربه...پاسداری از صلح و امنیت كشورها باید در قالب حقوق بین الملل باشد و باید به مسوولیت كشورها در قبال صلح توجه كرد.»
- سعید محمودی، استاد حقوق بین الملل دانشگاه استكهلم سوئد :«حمله آمریكا و انگلیس به عراق در مارس ۲۰۰۳دفاع از خود و عملیات بشردوستانه نبود... در حقوق بین الملل دلیل قابل بحثی در حمایت از این مداخله نظامی وجود نداشت، اما آمریكا و انگلیس حمله خود را با اشاره به «حق» اجرای قطعنامه های سازمان ملل در عراق توجیه كردند...ویژگی اصلی این تحول افزایش استفاده از زور بود كه توسط شورای امنیت و یا برای مقاصد بشردوستانه تحریم شده بود...با توجه به واقعیت های جهان پس از حادثه ۱۱ سپتامبر و تمایل آشكار و آمادگی آمریكا برای استفاده از زور خارج از هر قالب حقوقی قابل قبول، موضع دبیر كل سازمان ملل باید با توجه به حق دفاع از خود، تلاش برای كنترل حوزه حقوق بین الملل توسط كشورها باشد و نه گسترش ماده ۵۱ منشور سازمان ملل.»
- مصطفی زهرانی،مدیر كل دفترمطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امورخارجه:«رهیافت آمریكا به ایجاد اصلاحات در سازمان ملل،رهیافتی امنیتی است كه تهدید بكارگیری زور را بر نهادها و معاهدات بین المللی ترجیح می دهد...
رهیافت مبتنی بر قدرت دولت متكی بر منافع قدرتهای بزرگ است ، چنانكه ادعای آخری بوش مبتنی بر حق موسع دفاع خویش،در نهایت منجر به دكترین تغییر رژیم و اقدام پیش دستانه شد.»
- محمد جواد ظریف،سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد :« جلوگیری از بكارگیری زور، از عناصر فراموش شده منشور سازمان ملل متحد است...استفاده از زور حقی نیست كه كسی بخواهد از آن دست بكشد. باید تهدید به استفاده از زور نیز غیرمجاز باشد...استفاده از زور فقط برای دفاع مشروع از خود مجاز باشد و دفاع مشروع نیز بصورت دقیق تعریف شود...
استفاده از خشونت و زور قابل قبول نیست زیرا استفاده از زور بخشی از حقوق بین الملل نمی باشد.»
فرجام اصلاحات در شورای امنیت
- پل تاورنیه، استاد دانشگاه پاریس و دانشكده حقوق ژان مونه :
«تا این زمان اجماعی برای اصلاح شورای امنیت صورت نگرفته است...مشكل اصلی آن است كه انجام هر اصلاحی در شورای امنیت، مستلزم توافق كلیه اعضای دائم است و این در حالی است كه هیچ یك از این كشورها خواهان كنار گذاردن منافع خود نیستند.»
- توماس ویس، استاد مركز فارغ التحصیلی و مدیر موسسه پانج رالف :«موضوع اجماع از یكسو و مساله افزایش تعداد اعضای شورای امنیت در دیگر سو،برای آمریكا یك مزیت است چرا كه دیگر نگران اجماع در شورا نخواهد بود...البته این اصلاح در شورای امنیت نیز بنظر نمی رسد كه براحتی مورد تصویب قرار بگیرد و این بحث در آینده نیز ادامه پیدا خواهد كرد.»
- سام داوز،رییس انجمن سازمان ملل در انگلیس:«افزایش تعداد اعضای شورای امنیت می تواند بر اساس تقسیم جغرافیایی باشد تا بتواند در تصمیم گیری های بین المللی و منطقه ای تاثیر گذار باشد، هرچند این نوع تقسیم بندی با توجه به ماهیت اصلی شورای امنیت نمی تواند ایده آل باشد.»
- ادوارد لاك ،استاد دانشگاه كلمبیای آمریكا:«تاریخچه سازمان ملل نشان می دهد كه این سازمان نه از طریق اصلاحات نهادینه رسمی، بلكه بیشتر از طریق سازگاری و تعدیل در قبال شرایط و تقاضاهای در حال تعامل تحول یافته است.»
بطور كلی دراین خصوص دیدگاههای مختلفی مطرح شد و نتیجه گیری مباحث مطرح شده این بود كه كشورها در این مورد نمی توانند به موضع واحدی برسند،ضمن آنكه برخی كشورها معتقد بودند بحث شورای امنیت،متعلق به زمان حاضرنیست،بنابراین اصلا نباید در مورد آن بحث نمود.
جامعه مدنی و اصلاحات درسازمان ملل
این بحث بطورجدی از سوی كشورهای شركت كننده مطرح شد و كشورهای شركت كننده و كارشناسان بر این نكته صحه گذاشتند كه اصلاحات در سازمان ملل بدون تقویت جامعه مدنی نمی تواند به سرانجام برسد.بدون شك توجه ایران به بحث اصلاح ساختار سازمان ملل می تواند ایران را به یك كشور فعال در مجمع عمومی تبدیل كند ، ضمن آنكه برگزاری این نوع همایش ها درایران می تواند به تعامل و غنای علمی كارشناسان داخلی كمك شایانی كند.

منبع : روزنامه همشهری