نفت و فرآوری

در كشور ایران نیز پس از حدود ۷ سال مطالعات اولیه و تجسس‏های منطقه‏ای در سال ۱۲۷۸ شمسی اولین چاه در مسجدسلیمان به نفت رسید كه پس از سه سال پالایشگاه آبادان توانست نفت خام این ناحیه را تصفیه نماید. به مرور مناطق نفت‏خیز جدیدتری كشف شدند و پالایشگاه‏های متعددی نیز احداث گشتند و اقتصاد تقریباً وابسته كشور به این صنعت بسیار باارزش و مهم رتبه چهارم را در سطح جهان از لحاظ ذخایر نفتی به خود اختصاص داده است. اگر ذخایر عظیم گاز طبیعی كشور نیز به این ثروت ملی اضافه شود، جایگاهی تقریباً ممتاز در جهان خواهد یافت كه امید است با نگاهی مآل‏اندیشانه و منطقی زمینه‏ساز توسعه اقتصادی كشور از جمیع جهات گردد و كشور از فروشنده نفت و گاز به عنوان مواد اولیه خارج و به صادركننده توانایی از مشتقات و فرآورده‏های آن كه ارزش افزوده‏ای حدود ده‏ها برابر قیمت نفت خام و گاز طبیعی دارد تبدیل گردد، به امید آن روز.
مهندسی نفت و پالایش
معمولاً اگر از كسی در مورد صنعت نفت سؤال شود، ابتدایی‏ترین پاسخ‏ها از حفاری چاه‏های نفت، انتقال آن‏ها از طریق خطوط لوله به پالایشگاه‏ها و تأسیسات بلندمرتبه‏ای كه از دور دیده شده و معمولاً مشعل‏های بلند و پرشعله‏ای بر فراز آن‏ها دیده می‏شود خبر می‏دهند درحالیكه صنعت نفت، صنعتی بسیار پیچیده و رو به رشد است و در قلمروهای مختلف اكتشاف، حفاری، انتقال، پالایش و فرآوری علوم و تكنیك‏های متنوعی را به خدمت گرفته كه به مرور زمان با كاهش ذخایر نفتی جهان و پی بردن هر چه بیشتر انسان به ارزش‏های واقعی این صنعت پیشرفت‏های قابل ملاحظه‏ای در كلیه مراحل فوق به دست می‏آید.در این گزارش سعی می‏شود شمای كلی و اجمالی از مراحل فوق به منظور آشنا شدن مخاطبان با این صنعت پردامنه ارائه گردد تا حداقل از لحاظ نظری اطلاعات بیشتری به گنجینه باارزشی كه در زیر پای خود در سرزمین مادری داریم آشنا و به قلمروهای رو به توسعه صنایع مرتبط با نفت و آنچه در پالایشگاه‏ها می‏گذرد آگاه‏تر از گذشته بیندیشیم.
آشنایی با اكتشاف و استخراج نفت
در گذشته از نشانه‏های سطحی نفت یا گاز در یافتن معادن زیرزمینی استفاده می‏شد اما چون اكثر این مناطق مورد بهره‏برداری قرار گرفته‏اند در حال حاضر برای اكتشاف نفت از روش‏های زمین‏شناسی و ژئوفیزیكی استفاده می‏شود.
روش زمین‏شناسی
در این روش ابتدا از عكس‏های هوایی منطقه استفاده می‏شود و سنگ‏های سطحی و رنگ زمینه‏های منطقه مورد بررسی قرار می‏گیرند سپس نقشه‏ای از منطقه در مقیاس بزرگ با استفاده از عكس‏های هوایی تهیه می‏شود. سپس از زمین‏شناسی زیرزمینی برای بررسی و مطالعه لایه‏ها در زیرزمین همزمان استفاده می‏شود كه در این خصوص حفاری‏های اكتشافی ( Exploration drilling ) صورت می‏گیرد و كلیه خواص فیزیكی لایه‏ها (نظیر سختی، تخلخل، مقاومت الكتریكی، نوع كانی‏ها، نوع مایعات موجود و...) در برابر عمق مربوطه روی نموداری ثبت می‏گردد و متخصصان با مطالعه این نمودارها نتیجه‏گیری‏های لازم را می‏نمایند.
روش‏های ژئوفیزیكی
در این روش از اندازه‏گیری‏های فیزیكی برای شناسایی زمین و پدیده‏های مربوط به آن استفاده می‏شود. روش ثقل‏سنجی یا گراویمتری كه شتاب ثقل در نقاط مختلف یك ناحیه اكتشافی برای پی بردن به وضع ساختمانی و احتمالاً جنس لایه‏های زیرزمینی را اندازه‏گیری كرده و تغییرات آن را ثبت می‏نماید. روش مغناطیس‏سنجی: تغییرات حوزه مغناطیسی زمین در ناحیه اكتشافی اندازه‏گیری می‏شود و تغییرات خواص مغناطیسی سنگ‏ها ثبت می‏گردد. دو روش فوق با استفاده از پدیده‏های فیزیك طبیعی زمین صورت می‏گیرد. روش دیگری در ذیل روش‏های ژئوفیزیكی مورد استفاده قرار می‏گیرد كه پدیده‏های ایجاد شده جدید در سطح منطقه را ثبت و اندازه‏گیری می‏كند كه روش لرزه‏نگاری است.
روش لرزه‏نگاری: در این روش با ایجاد نوعی زمین‏لرزه بسیار خفیف امواج لرزه‏ای ایجاد می‏كنند و این امواج به شكل نیمكره‏های در حال انبساط در لایه‏ها و سنگ‏های مختلف زمین منتشر می‏شوند. مطالعه آثار این امواج پس از شكست و بازتاب‏های فراوان دوباره به سطح زمین بازگشته و پس از دریافت توسط گیرنده‏ها برای پی بردن به وضعیت لایه‏های مختلف زمین مورد مطالعه قرار می‏گیرند.
حفاری
نتیجه مطالعات زمین‏شناسان تنها می‏تواند احتمال وجود حوزه‏های نفتی را در یك ناحیه بیان نماید و تأیید یا رد این مطالعات صرفاً با حفاری امكان‏پذیر است. در گذشته از روش حفاری ضربه‏ای استفاده می‏شد كه تقریباً منسوخ شده و امروزه از روش حفاری دورانی استفاده می‏شود كه امكان حفاری تا اعماق بسیار زیاد را دارد. در این روش حركت دورانی در سطح زمین به یك رشته لوله فولادی منتهی به یك مته منتقل می‏شود. حركت دورانی این مته باعث خرد شدن سنگ‏ها و پیشروی حفاری می‏شود.لوازم حفاری
لوازم حفاری شامل لوازم بیرون چاه و لوازم داخل چاه به شرح ذیل می‏باشد:
لوازم حفاری بیرون چاه شامل دكل حفاری، بالابرها، موتورها و پمپ‏ها.
لوازم حفاری داخل چاه شامل لوله حفاری (لوله حفاری، لوله چهارگوش، طوقه حفاری و جداره) می‏باشند. از گل حفاری نیز برای خارج نمودن خرده سنگ‏ها از چاه، خنك كردن مته، جلوگیری از ریزش دیواره چاه و تسهیل در متلاشی نمودن سنگ‏ها و همچنین موازنه با فشار سیال‏های موجود در لایه‏ها استفاده می‏شود. جنس گل حفاری از نوعی خاك رس با قدرت بادكنندگی زیاد است كه گل حفاری بنتونیت نام دارد. لوله‏های حفاری طولی كمتر از ۱۰ متر دارند و به یكدیگر پیچ می‏شوند و هرچه عمق چاه بیشتر شود قطر لوله‏ها كمتر می‏شود و در اعماق از مته‏های كوچكتر استفاده می‏شود.
برای حفاری در دریاها از سكوها و دكل‏های عظیمی استفاده می‏شود كه دكل‏ها به صورت ثابت، نیمه غوطه‏ور یا مواج استفاده می‏شود كه بسیار مقاوم هستند و معمولاً حدود ۲۰ متر از سطح آب بالاتر قرار دارند.
بهره‏برداری
پس از ورود لایه مورد نظر نفتی به داخل چاه وزن گل حفاری را كاهش می‏دهند تا سیال بتواند وارد چاه شود و مورد بهره‏برداری قرار گیرد. تمام وسایل حفاری جمع‏آوری می‏شوند و دستگاه‏های دیگری به همراه لوله‏ها و شیرهای مربوط بر روی چاه نصب می‏گردند كه مجموعه این لوله‏ها را درخت كریسمس می‏نامند.
اگر فشار مخازن كشف شده كافی باشد نفت انرژی لازم برای رسیدن به سطح زمین را دارد و اگر این فشار كفایت نكند از روش پمپاژ یا روش گاز بالابر ( Gaslift ) استفاده می‏شود. معمولاً تمامی نفت موجود در یك مخزن قابل بازیابی نیست و نسبت مقدار نفت بازیابی شده به مقدار كل نفت مخزن معمولاً بین ۱۵ تا ۵۰ درصد می‏باشد.
جداسازی گاز و آب
در اولین مرحله پس از انتقال نفت به سطح زمین آب و گاز آن جدا می‏شوند. جداكننده گاز مخزنی استوانه‏ای شكل و فولادی است كه براساس كاهش فشار عمل می‏كند و گاز از بالا و نفت از پایین مخزن خارج می‏شود.
حمل مواد نفتی تا پالایشگاه
متداول‏ترین روش حمل مواد نفتی از طریق لوله است، اما استفاده از تانكر و یا كشتی‏های عظیم نفتكش نیز هنوز مورد استفاده قرار می‏گیرند. در روش لوله‏گذاری در خشكی‏ها معمولاً آن‏ها را در زیرزمین قرار می‏دهند اما در بعضی مناطق كویری گاهی لوله‏ها را بر روی ستون‏های فلزی قرار می‏دهند و در دریاها نیز هم به صورت هوایی (بیرون آب) و هم به صورت زیرآبی لوله‏ها نصب می‏شوند. در لوله‏كشی زیرزمینی یا از لوله‏های با قطر زیاد استفاده می‏شود كه افت فشار در آن‏ها كمتر است و ایستگاه‏های پمپاژ كمتری در مسیر نیاز دارند (هزینه سرمایه‏گذاری بیشتر و هزینه بهره‏برداری كمتر) و یا از لوله‏های با قطر كم استفاده می‏شود كه افت فشار بیشتری دارند و تعداد بیشتری ایستگاه پمپاژ در مسیر نیاز دارند (هزینه سرمایه‏گذاری كمتر و هزینه بهره‏برداری بیشتر) لوله‏ها در عمق ۲ متر یا بیشتر از سطح زمین قرار می‏گیرند. قطر آن‏ها از ۱۵ سانتی‏متر تا یك متر می‏باشند و با توجه به طول ۱۰ متری آن‏ها از جوش برق برای اتصال آن‏ها استفاده می‏شود و پس از جوشكاری نیز با تست اشعه و دستگاه‏های نوری جوشكاری‏ها تست می‏شوند. سطح خارجی لوله‏ها قیراندود می‏شوند و یك لایه پشم شیشه به وسیله ماشین مخصوصی به دور آن‏ها پیچیده می‏شود. وقتی با جوشكاری یك رشته طویل از لوله‏ها به هم اتصال یافتند، با استفاده از جرثقیل‏های بزرگ آن‏ها را داخل كانال‏ها قرار می‏دهند و با بیل مكانیكی كانال‏ها را با خاك پر می‏كنند. فاصله ایستگاه‏های پمپاژ معمولاً ۴۰ كیلومتر از یكدیگر می‏باشند و سرعت حركت مواد نفتی در داخل لوله‏ها بین ۳ تا ۸ كیلومتر در ساعت است. حفاظت از مسیر لوله‏های نفت به عهده افراد گشت شبانه‏روزی است.
حفاظت كاتدیك چیست؟
پوشش‏های لوله‏ها به تنهایی مانع از خورندگی نمی‏شوند و به خصوص در محیطهای مرطوب برای حفاظت از لوله‏ها از روش حفاظت كاتدیك استفاده می‏شود كه از مجموعه ابتكارات مهندسی خورندگی ( corrosion Engineerig ) است. در این روش با استفاده از مخازن چدنی كم‏ارزش و برقراری جریان الكتریكی در لوله‏ها و اتصال كامل مدار به نحوی كه آند (مخازن چدنی) و كاتد (سیستم لوله‏كشی) و محلول الكترولیت (رطوبت موجود در محیط) را تشكیل دهند، برقراری جریان الكتریكی باعث حركت الكتریكی شده و به مرور مخازن چدنی دچار زنگ‏زدگی شده در عوض لوله‏ها كاملاً سالم باقی می‏مانند. این روش از نظر سرمایه‏گذاری كم‏هزینه و در عوض عمر لوله‏ها را بسیار افزایش می‏دهد.
فرآورده‏های پالایشگاهی
به رغم این كه سالانه بیش از ۲۰۰۰ فرآورده نفتی در جهان تولید می‏شود ولی فرآورده‏های هر پالایشگاه را می‏توان در یكی از سه گروه زیر دسته‏بندی نمود:
۱ - فرآورده‏های كامل كه می‏توانند مستقیماً مصرف شوند مانند بنزین و نفت گاز.
۲ - فرآورده‏های نیمه تمام كه به عنوان مخلوطهای بعدی به كار می‏روند و برای بهبود كیفیت نیاز به مواد افزودنی ( Addetives ) مختلف دارند مانند برش‏های پایه روان‏كننده برای ساخت روغن‏ها.
۳ - فرآورده‏های جنبی یا واسطه‏ای نظیر مواد اولیه پتروشیمی.در یك برج تقطیر در پالایشگاه از بالا به پایین كه دما افزایش می‏یابد و جرم ملكولی نیز بیشتر می‏شود محصولات برحسب طبقه‏بندی‏های زیر به دست می‏آیند:
۱ - گازهای سبك: شامل ئیدروژن و هیدروكربن‏های سبك كه به عنوان سوخت صنعتی و یا ماده اولیه پتروشیمی به كار می‏روند.
۲ - گازهای مایع شده ( L.P.G ): شامل پروپان و بوتان یا مخلوط تجارتی این دو كه به عنوان سوخت خانگی یا صنعتی به كار می‏روند (گازهای سیلندری).
۳ - بنزین ( Gasoline ): كه به عنوان سوخت موتورهای اتومبیل به كار می‏روند.
۴ - بنزین‏های مخصوص و نفتا ( Naphta ): به عنوان حلال رنگ‏ها و حلال صنعتی برای استخراج روغن‏ها و سایر مواد به كار می‏روند.
۵ - سوخت جت ( Jet Fuel ): در موتورهای واكنشی، توربین‏های گاز و موشك‏ها مصرف می‏شوند.
۶ - نفت سفید ( Kerosene ): در انواع چراغ‏ها برای ایجاد روشنایی و یا گرما به كار می‏رود.
۷ - گازوئیل یا نفت گاز ( Diesel Oil ): به عنوان سوخت موتورهای دیزلی مورد استفاده قرار می‏گیرد.
۸ - نفت سوخت سبك: به عنوان سوخت تأسیسات حرارتی خانگی یا تأسیسات صنعتی كم‏قدرت به كار می‏رود.
۹ - روغن‏های سبك ( Spindles ): هم به عنوان پایه در تركیب روغن‏های موتور وارد می‏شوند و هم به عنوان روان‏كننده ( Lubricant ) در مكانیك ظریف (ساعت‏سازی، چرخ خیاطی، دوچرخه و غیره) به كار می‏روند.
۱۰ - روغن‏های سنگین ( Bright Stock ): به عنوان پایه گرانروی بالا در تركیب روغنهای موتور وارد می‏شوند.
۱۱ - روغن‏های سیلندر ( Cylinder Oil ): در ماشین‏های بخار و صنایع سنگین به مصرف می‏رسند.
۱۲ - پارافین‏ها و موم‏ها ( Waxes ): در عایق‏كاری الكتریكی و حفاظت مواد غذایی كاربرد دارند.
۱۳ - نفت سوخت‏های سنگین ( Heavy Fuel Oil ): به‏عنوان سوخت تأسیسات حرارتی پرقدرت و نیز سوخت دیزل‏های بزرگ به كار می‏روند.
۱۴ - آسفالت و قیر ( Bitumen & Asphalt ): مصارف آن در جاده‏سازی، نفوذناپذیر كردن ساختمان‏ها و غیره است.
۱۵ - كُك ( Coke ): به عنوان سوخت صنعتی و نیز در ساخت الكترودها به كار می‏رود.

تعداد اتم‏های كربن
معرفه‏های فرآورده‏های نفتی و استانداردها
برای آشنایی با معرفه‏های فرآورده‏های نفتی و استانداردهای بین‏المللی در این خصوص با استناد به یكی از معتبرترین مراكز استاندارد فرآورده‏های نفتی ( American Society of Testing Materials) A.S.T.M و كتابچه‏های استاندارد آن توضیحاتی نسبت به بعضی فرآورده‏ها ارائه می‏گردد كه آشنایی با این استانداردها، كیفیت فرآورده‏های استحصالی را معین می‏نماید.
بنزین
معمولاً بنزین‏های به دست آمده از نفت‏های مختلف را با مقایسه عدد اكتان آن‏ها مقایسه می‏كنند. عدد اكتان درصد حجمی ایزواكتان در مخلوطی از ایزواكتان با نرمال هپتان است. در فاز شتاب‏گیری موتور، اینرسی قطرات بنزین در مقایسه با هوا موجب تفكیك مخلوط می‏شود و موتور نیز ترجیحاً قسمت‏های فراتر سوخت را دریافت می‏كند. برای ارزیابی رفتار واقعی سوخت‏ها باید عدد اكتان سازنده‏های سوخت برحسب فاصله تقطیرشان تعیین شوند. افزایش عدد اكتان نه تنها مرغوبیت سوخت را افزایش می‏دهد بلكه با بالا بردن بازدهی حرارتی، مصرف آن را نیز كاهش می‏دهد. در گذشته برای بهبود عدد اكتان از تترا اتیل سرب ( T.E.L ) استفاده می‏شد كه به دلیل خطرات عدیده‏ای كه سرب موجود برای سلامتی انسان ایجاد می‏كرد بیش از بیست سال است از ( M.T.B.E ) كه متیل ترشیاری بوتیل اتر می‏باشد استفاده می‏شود كه ارزش گرمایی بالایی دارد و نقطه انجماد آن در حد مطلوب است، حلالیتش در آب كم است و در تمامی نسبت‏ها می‏تواند با بنزین مخلوط شود و به همین دلیل باعث جداسازی فازها نمی‏شود و خطرات آن برای محیط زیست نیز به مراتب كمتر از سرب است ولی حدود ۷ برابر گران‏تر از T.E.L می‏باشد.
سوخت جت
موتورهای جت از جریان مداوم گاز استفاده می‏كنند (برخلاف موتورهای پیستونی) مشخصات شیمیایی مربوط به احتراق خود به خود در اینجا هیچ نقشی ندارد. به علت ارتفاع زیاد سوخت جت در معرض دمای ۴۰- تا ۵۰- درجه سانتی‏گراد است و باید سیالیت خود را در این محدوده دمایی حفظ نماید. حضور آب در سوخت جت كه در صفر درجه سانتی‏گراد منجمد می‏شود مشكل‏زاست و باید از مواد ضد یخ استفاده كرد. (نوعی اتر الكل‏ها) كه حداكثر به میزان ۱۵۰۰ P.P.m به سوخت اضافه می‏شود. سوخت جت از شست‏وشوی نفت سفید با تركیبات حلقوی به دست می‏آید و یكی از بارزترین تست‏های مربوط به آن میزان مجاز صمغ موجود در سوخت جت است كه باعث گرفتگی در مسیر نازل‏ها نشود و سوخت جریان طبیعی خود را داشته باشد.
نفت سفید
برش پس از بنزین را ئیدروكربن‏های C۱۰ تا C۱۴ شامل می‏شود. استعمال این فرآورده برای ایجاد روشنایی تقریباً در حال از بین رفتن است و كاربرد آن در وسایل گرمایی نیز روز به روز محدودتر می‏شود.
نفت سفید خوب باید ویژگی‏های زیر را داشته باشد:
- پایین بودن غلظت آروماتیك‏ها جهت جلوگیری از دود زدن و جرم‏گرفتگی فتیله
- پایین بودن مقدار پارافین‏های قابل تبلور در ۱۵- درجه سانتی‏گراد از نظر امكان صعود نفت در فتیله در زمستان
- عاری بودن از تركیبات با بوی تند نظیر مركاپتان‏ها.
نفت سفید پس از تخلیص و بی‏بو كردن به عنوان حلال حشره‏كش‏ها به كار می‏رود.
معیار سنجش كیفیت نفت سفید در روش ASTM ، حداكثر افزایش طول فتیله در چراغ‏های استاندارد نفتی است كه دود نكند و این نقطه را نقطه دودی یا Point Smoke می‏گویند.
گازوئیل یا نفت گاز
مخلوطی از هیدروكربن‏های بین ۱۴ تا حداكثر ۲۵ كربنه را شامل می‏شوند و به عنوان سوخت موتورهای دیزلی و تأسیسات حرارتی استفاده می‏شوند.مهمترین ویژگی‏های نفت گاز مناسب به چگالی، منحنی تقطیر، گرانروی و رفتار در دمای پایین آن بستگی دارد تا موتور دیزل نرم و بی‏صدا و با حداكثر احتراق و بدون دود كار كند.
فرق گازوئیل با سوخت‏های گرمایی خانگی در رنگ و بعضی خواص فیزیكی و شیمیایی و میزان گوگرد آن‏هاست كه گازوئیل در برش بالاتری در برج تقطیر قرار دارد.
روغن‏ها
روانسازها كه طیف وسیعی با گستره جوش ۴۰۰ تا ۵۴۰ درجه سانتی‏گراد و تعداد كربن‏های بین ۲۵ تا ۳۷ و جرم ملكولی ۳۵۰ تا ۴۹۵ را شامل می‏شوند. این روانسازها برای روغنكاری در موتورهای درون‏سوز باید حرارت زیادی را تحمل كرده حركت‏های سریع و مستمر پیستون‏ها، میل‏لنگ و شاتون‏ها را درون موتور تحمل كنند، قابلیت دوده‏گیری مناسبی نیز داشته باشند. به این منظور افزاینده‏هایی ( Addetvies ) به آن‏ها اضافه می‏شود. پایه اصلی افزاینده‏ها كلر می‏باشد كه با قرار گرفتن در زنجیره هیدروكربور پیوندی قوی و قطبی ایجاد می‏نمایند و باعث تحمل درجه حرارت‏های بالا و ویسكوزیته زیاد در روغن موتور می‏شوند. روغن‏ها برای استفاده در شرایط متفاوت (مناطق خیلی گرم تا مناطق خیلی سرد) دو معرفه عمده در آزمایشات ASTM به نام‏های نقطه ریزش و نقطه ابری Cloud & Pour Point) (Point دارند كه با منجمد كردن روغن‏ها و گرم كردن تدریجی آن مشخص می‏گردند.
درجه ( Society of Automotive Engineers) S.A.E اندیس گرانروی روغن‏ها و مناسب بودن آن‏ها را برای دمای محیط مورد استفاده مشخص می‏نماید و از ۵ تا ۵۰ درجه S.A.E (از منطقه خیلی سرد تا خیلی گرم) تقسیم‏بندی می‏شود. روغن‏های چهار فصل اتومبیل‏ها با درجه ۲۰ W۵۰ مشخص می‏گردند.
قیرها
قیرها سنگین‏ترین قسمت نفت خام را تشكیل می‏دهند. در شرایط عادی جامد یا نیمه جامد هستند. قیر شامل تركیبات پیچیده كربنی، آسفالتن، صمغ‏ها و مواد روغنی هستند. مشخصات قیرها طبق تعاریف ASTM ، درجه نفوذ و نقطه نرمی آن‏ها هستند. درجه نفوذ یا Penetration Point میزان نفوذ سوزن استانداردی است كه در دمای استاندارد و مشخصی با وزنه معینی در قیر نفوذ می‏كند. نقطه نرمی قیر نیز نشان‏دهنده دمای نرم شدن قیر است و تقسیم‏بندی‏هایی با این دو مشخصه برای انواع قیر با كاربردهای مختلف ایجاد شده است.
آزمایشگاه نفت
در هر پالایشگاه برای كنترل استانداردهای فرآورده‏های نفتی آزمایشگاه‏های نفت فعال هستند تا مستمراً تست‏های لازم را روی محصولات انجام دهند. چون كلیه فرآورده‏های نفتی با استانداردهای مشخص بین‏المللی كه قابلیت به‏كارگیری آن‏ها را در مناسب‏ترین شرایط معرفی می‏كند به بازارهای جهانی عرضه می‏گردند.
تجهیزات پالایشگاهی
در پالایشگاه‏ها واحدهای زیر باید پیش‏بینی شوند:
۱ - واحدهای فرایندی، برج‏های تقطیر، مخزن‏های جداسازی، مخازن كراكینگ تحت فشار.
۲ - تجهیزات و تأسیسات مربوط به انبارها و ذخایر، انبار مایعات فرار، مخازن دارای سقف متحرك و ثابت.
۳ - سیستم‏های تولید بخار آب و انتقال آن‏ها.
۴ - سیستم‏های آب خنك‏كننده.
۵ - سیستم‏های سوخت‏رسانی.
۶ - سیستم‏های الكترونیك و انتقال نیرو و تولید برق.
۷ - سیستم‏های تصفیه آب، انتقال آب، بازیابی و رسوبگیری.
۸ - سیستم هوای فشرده، هوای واحد صنعتی.
۹ - سیستم آب آشامیدنی، آب آتش‏نشانی، فاضلاب‏ها، گردآوری فضولات.
۱۰ - سیستم‏های سوزاندن، تخلیه.
۱۱ - سیستم‏های ارتباط واحدهای صنعتی.
۱۲ - جاده‏ها و معابر.
۱۳ - راه‏آهن.
۱۴ - دیواركشی.
۱۵ - ساختمان‏ها.
۱۶ - وسایل بارگیری.
۱۷ - تأسیسات اداری و رفاهی كاركنان.
جمهوری اسلامی ایران تجربیات گرانقدری در اجرای پروژه‏های پالایشگاهی به دست آورده و امكان استفاده از این تجربیات در كشورهای همسایه و منطقه خاورمیانه قدرت مانور قابل توجهی در روابط سیاسی - اقتصادی با آن كشورها را ایجاد نموده است كه امید است از این قابلیت‏ها و تجارب به نحو مطلوبی استفاده شود.

منبع : مجله گسترش صنعت