جواب هر دو سؤال آن وقت معلوم میشود که فلسفه بلایا، شداید، سختیها و اثر آنها در وجود آدمی معلوم شود؛ معلوم شود که به حکم قانون و ناموس خلقت، بسیاری از کمالات است که جز در مواجهه با سختیها و شداید، جز در نتیجه تصادمها و اصطکاکهای سخت، جز در میدان مبارزه و پنجه نرم کردن با حوادث، جز در روبهرو شدن با بلایا و مصائب حاصل نمیشود.