نظریه «جامعه کوتاهمدت» محمدعلی همایون کاتوزیان، طی دهههای اخیر، به یکی از بحثبرانگیزترین چارچوبهای مفهومی در تحلیل تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران تبدیل شده است. او در آثارش، بهویژه در کتابهای «ایران جامعه کوتاه مدت»، «تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران» و «اقتصاد سیاسی ایران»، بر آن است که ساختارهای تاریخی ایران فاقد نهادهای پایدار حقوقی و اقتصادی بودهاند و همین امر مانع شکلگیری نظم بلندمدت شده است.