پنجشنبه, ۱۷ خرداد, ۱۴۰۳ / 6 June, 2024


ایران در آیینۀ شاهنامه
۱۴۰۳/۰۲/۲۷ / روزنامه آسیا / فرهنگی

ایران در آیینۀ شاهنامه

به گزارش سبزمنش، پروفسور سیدحسن امین دبیرکل علمی پژوهشی بنیاد جهانی سبزمنش و سرپرست مرکز دایره‌المعارف ایرانشناسی، در دانشگاه حکیم سبزواری، به مناسبت روز فردوسی سخنرانی کرد.



به گزارش آسیانیوز؛ این دانشگاه در دوشنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۳ همایشی با عنوان «ایران در آیینه شاهنامه» در تالار شریعتی دانشکده ادبیات برگزار کرد.

در ابتدای این مراسم، دکتر مهیار علوی‌مقدم، ضمن خیرمقدم‌گویی به استادان و دانشجویان حاضر، به معرفی سخنران اصلی این همایش، پروفسور سیدحسن امین (فیلسوف، حقوقدان، ایرانشناس و خالق شاهنامه امین) پرداخت و او را یکی از برترین استادان و دانشمندان ایراندوست و ایرانشناس در سطح جهان شناساند که سال‌های مدید به تدریس در دانشگاه‌های انگلستان، چین و هند اشتغال داشته و اکنون نیز سمت استاد افتخاری دانشگاه حکیم سبزواری و عضویت در انجمن پادشاهی فلسفه گلاسگو و دانشکده وکلای ادینبورا را بر عهده دارد.

در ادامه این مراسم، پروفسور سیدحسن امین پشت تریبون رفت و برای حضار سخنرانی کرد. متن سخنان پروفسور امین به این شرح است: «شاهنامه سند هویت تمام باشندگان دنیای ایرانی یا ایران فرهنگی است و شامل سه بخش اساطیری، پهلوانی و تاریخی است و خود به نوعی ایران را در اذهان تداعی می‌کند. واژه ایران بیش از هشتصد بار در شاهنامه تکرار شده است، اما ایران در شاهنامه نه یک جغرافیای زمین‌شناختی که یک جغرافیای معرفتی است.

جغرافیای معرفتی ایران در بخش اساطیری شاهنامه معادل کل جهان است، به همین دلیل واژه ایران در بخش زندگی کیومرث (اولین انسان و اولین شهریار) و فرزند او سیامک و نوه‌اش هوشنگ، ذکر نشده است. ایران تنها پس از جمشید مطرح شده است، به گونه‌ای که حتی از ضحاک، قاتل جمشید هم به‌عنوان شاه ایران تعبیر شده است.

پس از ضحاک، فریدون هم بر تمام زمین پادشاهی دارد و اوست که ربع مسکون را بین فرزندان خود تور، سلم و ایرج تقسیم می‌کند. ممالک شرقی را به تور می‌دهد و از آن پس شرق به توران نامبردار می‌شود. مناطق غربی را به سلم می‌دهد و آن‌جا را از آن پس، روم می‌خوانند و مناطق مرکزی را به ایرج می‌دهد و این بخش به نام ایران نامیده می‌شود. به همین دلیل نظامی می‌گوید:

همه عالم تن است و ایران دل/ نیست گوینده زین قیاس خجل

چون که ایران، دل زمین باشد/ دل ز تن به بود، یقین باشد

اما انطباق اعلام جغرافیایی شاهنامه، با مناطق جغرافیایی شناخته‌شده امروز آسان نیست. برای مثال:

۱. البرزکوه شاهنامه این رشته کوه البرز نیست، زیرا برابر شاهنامه، وقتی که رستم به جستجوی کی‌قباد به البرزکوه می‌رود و او را می‌یابد، خطاب به او که ساکن البرزکوه است، می‌گوید: کنون خیز تا سوی ایران شویم/ به یاری به نزد دلیران شویم

۲.‌ مازندران شاهنامه هم، مازندران جغرافیایی امروزین نیست. یکی از دیوان مازندران در مجلس بزم کیکاووس ضمن خنیاگری و نوازندگی می‌گوید: ز مازندران شهر ما یاد باد/ همیشه بر و بومش آباد باد

کیکاووس از شنیدن این توصیفات به تسخیر مازندران شایق می‌شود و به مازندران لشکرکشی می‌کند و دچار دیو سپید می‌شود.»

پروفسور امین پس از این سخنرانی به درخواست مجری، مراسم افتتاح «کانون فرهنگی ایران‌شناسی» در دانشگاه حکیم سبزواری را با رونمایی لوح افتتاحیه کانون با همکاری و همیاری استادان حاضر از جمله دکتر علوی‌مقدم، دکتر صادقی‌منش، دکتر حسینی، دکتر قربانپور، دکتر یحیایی، دکتر جوادیان و... انجام داد و سپس دبیر کانون دانشجو نژادمحمد و مشاور آن دکتر علی قربان‌پور استادیار علوم سیاسی سخنرانی کردند. در پایان نیز اجرای موسیقی به وسیله دانشجو محسن عوضوردی و بازدید از نمایشگاه نقاشی‌های شاهنامه مورد استقبال قرار گرفت.