مراکز مراقبت از کودکان کمتر از پنج سال

مرکز مراقبت از کودکان کمتر از پنج سال يک مفهوم تازه است که اهداف و مقاصد آن در شکل نشان مراکز مراقبت از کودکان کمتر از پنج سال نشان داده شده است. اين اهداف و مقاصد عبارتند از:

مراقبت از بيماران

قسمت بالاى شکل نشان‌دهندهٔ مراقبت و درمان از کودکان بيمار است. اين کار نيازى است که مادر احساس کرده است. بررسى‌ها نشان داده که هفتاد تا نود درصد مراقبت‌هاى کودکان بيمار را مى‌توان توسط پرستار آموزش‌ديده انجام داد. اين کار فلسفهٔ اساسى مراکز مراقبت است که به پرستاران آموزش کارساز و مسؤوليت انجام آن را واگذار کنند. اگر پرستاران آموزش مناسب ببينند بهتر و مؤثرتر از بعضى پزشکان روستائى مى‌توانند از کودک مراقبت کنند. و در کشورهاى رو به ‌پيشرفت که تا هشتاد درصد مردم در روستاها زندگى مى‌کنند آموزش کارکنان کمکى پزشکى نقش بسيار مهمى دارد.

مراقبت از کودکان بيمار شامل نکات زير است:

- تشخيص و درمان: بيمارى‌هاى حاد، بيمارى‌هاى مزمن از جمله ناهنجارى‌هاى مادرزادى و اکتسابى جسمي، رواني، و اختلال‌هاى رشد و تکامل.

- خدمات آزمايشگاهى و پرتونگاري

- خدمات ارجاع

مراقبت‌هاى پيشگيرى

- ايمن‌سازي: ايمن‌سازى مهم‌ترين ابزار بهداشت عمومى در سراسر جهان است، و در رابطه با بهداشت براى همه تا سال ۲۰۰۰ هم يکى از اهداف بهداشتى ايمن‌سازى همهٔ کودکان در برابر شش بيمارى بزرگ عفونى دوران کودکي؛ يعني: ديفتري، کزاز، سياه‌سرفه، سرخک، فلج اطفال و سل (تا سال ۱۹۹۰) است. اين شش بيمارى روى‌هم رفته در هر سال نزديک به پنج ميليون کودک را در سراسر جهان مى‌کشند و پنج ميليون کودک ديگر را ناتوان مى‌کنند. برنامه‌ٔ ايمن‌سازى توصيه شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکى در بخش مربوطه آمده است.

- بررسى و مراقبت از وضعيت تغذيه: تقريباً همهٔ اختلال‌هاى تغذيه‌اى عمده (يعنى سوءتغذيهٔ PEM، کم‌خوني، راشى‌تيسم و کورى ناشى از سوءتغذيه) در گروه سنى کمتر از پنج سال روى مى‌دهد. و از اين‌رو بررسى و مراقبت از وضعيت تغذيه نقش بسيار مهمى در شناسائى حالات تغذيه‌اى بدون نشانهٔ بالينى دارد چون اين حالات ممکن است از نظر دور بمانند. غذاى تکميلى يا تغذيه در محل بخش تلفيقى مهم در راه‌بردهاى مداخله‌اى است.

- بازبينى وضع سلامت کودک: اين کار شامل معاينهٔ جسمى و آزمون‌هاى مناسب آزمايشگاهى است که ‌به‌طور معمول هر سه تا شش ماه يک‌بار انجام مى‌گيرد. برگهٔ سلامت کودک داراى فهرستى از اين اقدامات است. بازبينى وضع سلامت کودک در شناسائى کودکان در معرض خطر و قرار دادن آنها در فهرست کودکان سزاوار مراقبت ويژه سودمند است.

- مايع درمانى خوراکي: در جوامع فقير و کشورهاى رو به رشد هر کودک به‌طور متوسط دو تا شش بار در سال دچار حملات اسهال عفونى مى‌شوند. هر بار ابتلاء به اسهال سطح تغذيه‌اى کودک را کاهش مى‌دهد و خطر کم‌آبى بدن و مرگ را به‌همراه دارد. استفاده از مايع درمانى خوراکى در خانه راه تازه‌اى براى کاهش چشم‌گير مرگ و سوءتغذيهٔ کودکان را گشوده است.

- تنظيم خانواده: در وسط سه‌گوشهٔ شکل نشان مراکز مراقبت از کودکان کمتر از ۵ سال يک قسمت مثلثى به‌رنگ قرمز قرار دارد و مفهوم آن اين است که تنظيم خانواده در کانون توجه از نظر سلامت و رفاه کودک است. مادر در مرکز مراقبت از کودکان از مشاوره و راهنمائى دربارهٔ برنامهٔ تنظيم خانواده برخوردار مى‌شود و از طريق اين مراکز مى‌توان برنامه‌هاى تنظيم خانواده را با موفقيت به‌اجراء درآورد.

- آموزش بهداشت: در پيرامون شکل موردنظر و محاط بر همهٔ قسمت‌ها آموزش بهداشت قرار دارد که نشان مى‌دهد مادر خود به‌خود آموزش دريافت مى‌دارد. به مادر چگونگى پاکيزه کردن کودک، چند و چون خوراک دادن او و زمان مراجعه براى ايمن‌سازى کودک گفته مى‌شود، اين کار به مادر براى بزرگ کردن بچه در آينده کمک فراوان مى‌کند.

پايش رشد

يکى از اقدام‌هاى اساسى مراکز مراقبت از کودکان کمتر از پنج سال پايش رشد کودک است؛ يعنى بايد کودک را با فاصله‌هاى يک ماهه در نخستين سال زندگي، با فاصله‌هاى دو ماهه در دومين سال، و پس از آن با فاصله‌هاى سه‌ماهه تا پنج يا شش سالگى به‌طور متناوب وزن کنند و مقدار وزن او را در برابر سن کودک در نمودار رشد علامت بگذارند با اين کار منحنى رشد کودک شکل (نمونهٔ منحنى رشد تهيه شده توسط W.H.O) به‌دست مى‌آيد. کارمند بهداشتى با کمک منحنى رشد کودک مى‌تواند آغاز نارسائى رشد را به‌طور زودرس شناسائى و سپس علل عمدهٔ نارسائى رشد را بررسى کند؛ اين علل عبارتند از: کم‌بودن شير پستان مادر، ناکافى بودن تغذيه، بيمارى‌هاى انگلى روده، سل آرام يا عفونت‌هاى مهم.