روش خواندن اجمالی

روش خواندن اجمالى مبتنى است بر يک نمونه‌گيرى سريع از نکات اساسى و صرف‌نظر کردن از جزئيات. در اين روش مطالعه، در جستجوى نکات کليدى دربارهٔ مواد و ساختمان مطالب و نظر و سبک مؤلف باشيد. هم‌چنين، براى افزايش ميزان علاقهٔ خود نسبت به مطالب به طرح سؤالاتى در مورد مطالب خواندنى بپردازيد.

براى خواندن يک کتاب غير داستانى با روش اجمالى نمونه‌گيرى‌هاى زير را انجام دهيد:

- عنوان: عنوان کتاب با عنوان کتاب‌هاى ديگر در اين زمينه و عنوان ساير کتاب‌هاى همين مؤلف چه فرقى دارد؟

- مؤلف: مؤلف کيست؟ تجربيات و سابقهٔ کار او چيست؟ وى صلاحيت دارد تا دربارهٔ عنوانى که انتخاب کرده است قلم بزند؟

- تاريخ انتشار: کتاب در چه تاريخى منتشر شده است؟ کهنه است يا تازه؟

- مقدمه، پيش‌گفتار، معرفى: چرا مؤلف اين کتاب را نوشته است؟ براى چه کسانى آن را نوشته است؟ آيا او در نوشتن کتاب تعصب خاصى را دنبال کرده است؟

- فهرست مطالب: سازمان مطالب کتاب چگونه است؟ آيا بعضى فصول کتاب از فصول ديگر مهم‌تر به‌نظر مى‌رسند؟ آيا مطالب و فصول کتاب به دو سه بخش مهم‌تر تقسيم‌بندى شده‌اند؟ اگر نه، آيا شما مى‌توانى اين مطالب را به دو سه بخش عمده تقسيم کنيد؟

- ساختمان فصول: آيا در داخل هر فصل عنوان‌هاى جداگانه‌اى وجود دارند؟ در پايان هر فصل خلاصهٔ فصل يا سؤالات مربوط به فصل يافت مى‌شوند؟

- صفحات و تصاوير انتخابى: مؤلف چه سبکى را به‌کار برده است؟ براى اين منظور، از هر پنجاه تا صد صفحه يک يا دو صفحه را به‌طور تصادفى انتخاب کنيد و آنها را از نظر بگذرانيد. جملهٔ اول چند پاراگراف را بخوانيد و به تصاوير نظرى بيندازيد.

- خلاصه و نتيجه‌گيرى‌ها: آيا کتاب يک فصل نتيجه‌گيرى دارد؟ آيا فصل‌ها داراى خلاصه يا نتيجه‌گيرى هستند؟ اگر کتاب يک فصل نتيجه‌گيرى دارد، ابتدا آن را بخوانيد. به احتمال زياد اين فصل محتواى کتاب را با دقت بيشترى معرفى مى‌کند.

- پيوست‌ها، فهرست اصطلاحات، مآخذ و مراجع: کتاب شامل کدام‌ يک از اينها است؟ کدام يک از اينها به آشنائى بيشتر شما نسبت به کتاب کمک مى‌کند؟

براى خواندن يک فصل با روش اجمالى نمونه‌گيرى‌هاى زير را انجام دهيد:

- عنوان: عنوان فصل چه رابطه‌اى با فصل‌هاى قبلى و بعدى دارد؟

- خلاصهٔ فصل و پاراگراف‌هاى مقدمه: آيا اينها مفاهيم اساسى را دربر مى‌گيرند؟ خلاصهٔ فصل معمولاً محتواى فصل را با دقت بيشترى معرفى مى‌کند. ابتدا آن را بخوانيد.

- عنوان‌‌هاى کوچک، جملات موضوعي، حروف کج، حروف درشت: مى‌توان از اينها مطالب کلى و اساسى فصل را بيرون کشيد؟

- شکل‌ها، نقشه‌ها، جدول‌ها: آيا اينها در روشن ساختن مطالب اصلي، نکات مهم، و جزئيات کمکى مى‌کنند؟

توجهات لازم به‌هنگام خواندن يک کتاب داستانى با روش اجمالى:

- در خواندن يک نوشتهٔ ادبى يا يک اثر هنرى به‌طور اجمالي، دو محدوديت وجود دارد. اول اينکه، چون خواندن پايان نوشته‌هاى ادبى و آثار هنرى اغلب درک خواننده را از مطلب کم مى‌کند و لطف آن را از بين مى‌برد، لازم است در اين‌گونه آثار تنها به نمونه‌گيرى از قسمت‌هاى اول اثر بپردازيد. دوم اينکه، با خواندن اجمالى يک اثر هنرى يا يک نوشتهٔ ادبى نمى‌توان به مفهوم اصلى آن دست يافت.

- براى کسب اطلاع در مورد اثر، در صورت موجود بودن، اطلاعات پشت جلد کتاب را بخوانيد.

- مى‌توانيد، با بررسى سريع و چند صفحه يا چند فصل اول کتاب، خود را با مطالب کتاب آشنا سازيد، و نسبت به آن بيشتر علاقه‌مند شويد. هم‌چنين سعى کنيد تا نويسندۀ کتاب را بيشتر بشناسيد. دربارهٔ دوره‌اى که نويسنده اين اثر را نوشته چه اطلاعاتى داريد؟

- پس از مطالعهٔ فصل اول باز گرديد و صفحهٔ اول را دوباره بخوانيد. جملات و پاراگراف‌هاى نخستين دربارهٔ جهت‌گيري، منظور، و مفهوم نويسنده چه اطلاعاتى به‌دست مى‌دهند؟ فصل اول کتاب معمولاً دربرگيرندهٔ مضمون‌‌هاى اصلى کتاب است.

- بعد از اينکه از خواندن يک اثر فارغ شديد، مى‌توانيد فصل نخست را بار ديگر بخوانيد تا يک نظر تازه در مورد اثر کسب کنيد. به اين کار بررسى مجدد مى‌گويند.

روش‌هاى مطالعهٔ مورد بحث در اين کتاب براساس ترکيب‌هاى به‌خصوصى از فنون مختلف مطالعه چون خواندن اجمالي، مطالعهٔ انتخابي، سؤال کردن، و غيره مبتنى هستند. اين فنون مختلف معمولاً اجزاء بيش از يک روش مطالعه را تشکيل مى‌دهند. فهرست مؤثرترين اين فنون که براى خواندن اجمالى مفيد هستند در زير مى‌آيند.