با مقايسهٔ آمار ايران و ژاپن در سال ۱۹۶۲م مىتوان گفت که اگر همان نسبت‌هاى ژاپن قرار بود در ايران رعايت شود، در مقابل ۷۰ راديو در ايران بايد ۱۴۳ نسخه روزنامه داشتيم نه ۱۵ نسخه يا بالعکس، در مقابل ۱۵ روزنامه بايد ۷ راديو داشتيم نه ۷۰ راديو (الهي، معتمدنژاد، محسنيان راد، ۱۳۵۳، ص ۱۲).
اين نسبت‌ها ۲۳ سال بعد، يعنى سال ۱۹۸۵م وقتى ۱۴۷ سال از انتشار نخستين روزنامه در ايران و به ترتيب ۴۷ و ۲۷ سال از گشايش نخستين فرستنده‌هاى راديوئى و تلويزيونى در اين کشور گذشته بود حادتر از آنچه در بالا آمد شده بود:
جدول گيرندههاى راديو، تلويزيون و تيراژ روزنامه براى ۱۰۰۰ نفر جمعيت در سال ۱۹۸۵
ايران
ژاپن
گيرندهٔ راديو (Unesco,1987,p10-16)
۲۲۴
۷۸۷
روزنامهٔ يوميه (Unesco,1987,97-150)
۲۲
۵۶۲
گيرندهٔ تلويزيون (Unesco,1987,p10-25)
۵۶
۲۶۱
مى‌بينيم که طى ۲۳ سال گذشته، تعداد گيرندههاى راديو در ايران براى هر ۱۰۰۰ نفر ۲۲۰ درصد افزايش و گيرندههاى تلويزيون ۱۰۲۰ درصد افزايش داشته است در حالى‌که تعداد نسخه‌هاى روزنامه براى هر ۱۰۰۰ نفر فقط ۴۷ درصد افزايش يافته است.
اين شرايط خاص و نسبتاً نادرى است. نادر بودن اين شرايط را مىتوان از جدول شماره ۲ که از آمارهاى گوناگون سال ۱۹۸۳ استخراج شده دريافت.
تعمق در مورد آمارهاى جدول فوق نشان مى‌دهد که ايران از نظر تيراژ روزنامه‌هاى روزانه براى ۱۰۰۰ نفر در سال ۱۹۸۳م که بحران کاغذ در ايران وجود نداشت ۳۳ درصد کمتر از کشورهاى در حال توسعه و ۵۸ درصد کمتر از کشورهاى آسيائى بود. در حالى‌که تعداد گيرندههاى راديوئى ايران ۵۹ درصد بيشتر از متوسط کشورهاى در حال توسعه و ۶۳ درصد بيشتر از متوسط کشورهاى آسيائى بوده است. همين مقايسه براى گيرندههاى تلويزيونى ۱۱۱ درصدبيشتر از کشورهاى در حال توسعه و ۴۱ درصد بيشتر از کشورهاى آسيائى است.
جدول گيرندههاى راديو، تلويزيون و تيراژ روزنامه‌هاى روزانه براى ۱۰۰۰ نفر جمعيت در سال ۱۹۸۳
ايران
آسيا
کشورهاى
در حال توسعه
کشورهاى
توسعه يافته
جهان
گيرندهٔ راديو
(Unesco,1986,pp10-12)
۱۸۰
۱۱۰
۱۱۳
۸۳۵
۲۹۶
روزنامهٔ يوميه
(Unesco,1986,p17-139)
۲۲
۵۳
۳۳
۳۱۹
۱۰۴
گيرندهٔ تلويزيون
(Unesco,1986,pp10-22-24)
۵۵
۳۹
۲۶
۴۳۷
۱۳۱
تلویزیونی ۱۱۱ درصد بیشتر از کشورهای در حال توسعه و ۴۱ درصد بیشتر از کشورهای آسیایی است
در جدول زیر سال شروع و مدت اقامت در هر يک از سه کهکشان براى انسان غربى و ايرانى نشان داده شده است.
جدول مقايسه شاخص‌هاى اقامت ايران و کشورهاى غربى در سه کهکشان مارکنى
غرب
ايران
فاصله (سال)
شروع اقامت در کهکشان گوتنبرگ
(چاپ اولين کتاب)
۱۴۳۶م
۱۸۱۷م
۳۸۱
انتشار نخستين روزنامه
۱۶۲۲م
۱۸۳۷م
۲۱۵
مدت اقامت در کهکشان گوتنبرگ
۴۸۴سال
۱۲۳ سال
۳۶۱
آغاز اقامت در کهکشان مارکني:
تأسيس نخستين فرستندهٔ راديوئى
۱۹۲۰م
۱۹۴۰م
۲۰
تأسيس نخستين فرستندهٔ تلويزيونى
۱۹۳۶م
۱۹۵۸م
۲۲
مدت اقامت در کهکشان مارکنى در سال ۱۹۹۰
۷۰ سال
۵۰ سال
۲۰
همان‌طور که مى‌بينيد، در حالى که کشورهاى غربى ۴۸۴ سال در کهکشان گوتنبرگ زندگى کردند و با آن خو گرفتند، ما فقط ۱۲۳ سال در آن کهکشان زندگى کرديم. يعنى ما ۳۶۱ سال کمتر از آنان در آنجا بوديم. در حالى‌که تفاوت مدت زمانى که آنان در کهکشان مارکنى زندگى کرده‌اند با ما فقط ۲۰ سال است.
به‌نظر من اين تفاوت سبب يک سرى ويژگى‌هاى اجتماعى در زمينهٔ ارتباطات انسانى در اين سرزمين شده است. از فرضيه‌هائى که وجود دارد اين است که بى‌توجه به متغير سواد شايد بتوان کم‌توجهى نسبى ايرانى‌ها را به پيام‌هاى مکتوب، چه در حد روزنامه، مجله، کتاب و چه گزارش‌هاى اداري، نامه‌نگارى و... ناشى از عوامل از جمله همين عامل عدم اقامت کافى در کهکشان گوتنبرگ دانست.
