کتیبه‌های ساسانی

مهم‌ترين کتيبه‌هاى پهلوى ساسانى به ‌قرار ذيل است:

- کتيبه‌ ادرشير اول در نقش رستم ـ که به زبان (پهلوى ساسانى و پهلوى اشکانى و يوناني) نوشته شده است.

- کتيبه شاپور اول در نقش رجب که به زبان مذکور نوشته شده است.

- کتيبه شاپور اول در حاجى‌آباد که به دو زبان پهلوى ساسانى و اشکانى نوشته شده است.

- کتيبه‌ شاپور اول که بر روى ستون جلوخان عمارت شهر شاپور فارس به دو زبان ساسانى و اشکانى کنده شده و اخيراً کشف شده است.

- کتيبه‌ ساسانى از موبد 'کارديرهرمزد' در نقش رجب و کتيبه ديگر از همو در بالاى نقش برجستهٔ شاپور در نقش رستم که اين کتيبه بسيار ضايع شده است.

- کتيبه نرسى در پايکولى (شمال قصرشيرين) که به دو زبان ساسانى و اشکانى نوشته شده است و استاد هرتسفلد آلمانى در (۱۹۱۳ ـ ۱۴) آن را خوانده و کتابى به دو جلد در آن باب نوشته است.

- کتيبه پهلوى ساسانى در روى نقش وهرام اوّل در شاپور فارس که از طرف نرسى کنده شده است.

- کتيبه کوچک پهلوى ساسانى از شاپور دوّم در طاق کوچک طاق وُستان کنده شده است.

- کتيبه پهلوى ساسانى از شاپور سوم که در سمت چپ کتيبه شاپور دوّم در طاق کوچک طاق وستان کنده شده است.

- کتيبه پهلوى ساسانى تخت جمشيد يکى از طرف شاپور پسر هرمز برادر شاپور دوّم که مأمور پادشاهاى سکستان بوده کنده شده است و دو کتيبه ديگر در همانجا به امر دو تن از بزرگان کشور به‌نام شاپور دوم ساخته شده.

- کتيبه‌هاى کوچک ديگر که در دربند به فرمان امراى آنجا نقش شده و تاريخ آنها اواخر عهد ساسانيان است.

- کتيبه پهلوى که در قاعدهٔ کعبه زرتشت در نقش رستم به‌وسيلهٔ هيئت حفارى دکتر اسميت به سال ۱۳۱۵ حفارى و پيدا شده است، ولى متأسفانه دوباره روى آن را گچ پوشانيده‌اند و هنوز قرائت نشده است.

- کتيبه‌هاى متفرقه متعلق به‌ بعد از اسلام نيز به‌دست آمده است که مهم نيست ^(۱).

(۱) . کتيبه‌نويسى از آثار بسيار قديم است و در ميان ملل زردپوست و مردم حبشه و مصريان و ملل سامى و هيت‌ها و عيلاميان و ايرانيان و هنديان رواج داشته است ـ و مخصوصاً پادشاهان بابل و آشور آثار زيادى از اين جنس داشته‌اند و عجب نيست اگر داريوش خاندان او اين رسم را از همسايگان خود عيلام و آشور فرا گرفته باشند. براى تفصيل کتيبه‌هاى ساسانى رجوع شود به تاريخ ساسانيان آرتور کريستن سن ص ۲۶ ـ ۲۷ طبع تهران.