استراتژی‌های مدیریت اثرات فرهنگی ـ اجتماعی جهانگردی

مقصود از جهانگردى پايدار تنها بهبود وضع اقتصادى اين صنعت و منابع محيطى که صنعت مزبور بدان‌ها وابسته است، نيست؛ بلکه منابع فرهنگى و اجتماعى نيز مطرح است. در اين بخش دربارهٔ استراتژى‌هائى بحث مى‌کنيم که مى‌توان بدان وسيله منابع انسانى و فرهنگى ـ اجتماعى محيط را حفظ کرد. (البته با وجود رشد و توسعهٔ جهانگردى پايدار). براى درک موانعى‌ که، از نظر فرهنگى ـ اجتماعي، بر سر راه جهانگردى پايدار قرار گرفته‌اند، بايد دو اصطلاح يا عبارت مهم به نام‌هاى ضربهٔ فرهنگى و گستاخى فرهنگى را درک کرد.

موانع موجود در درک فرهنگى ـ اجتماعى

مى‌توان ضربهٔ (شوک) فرهنگى (Culture shock) را بدين‌گونه تعريف کرد: مجموعهٔ واکنش‌هاى افراد يک جامع نسبت به تازه‌واردها و تشکيلات جديد که احتمالاً به رفتارهاى ناگوار مى‌انجامد. امکان دارد هر دو جامعهٔ ميزبان و ميهمان، ضربهٔ فرهنگى را تجربه کنند. براى مثال، امکان دارد جهانگردان و کسانى‌که به يک مکان وارد مى‌شوند نتوانند زبان، علامت‌ها، نمادها و نشان‌هاى فرهنگى محل بازديد را درک کنند که در نتيجه از ايجاد ارتباط با آن جامعه ناتوان مى‌شوند و در نهايت تنها استيصال و سردرگمى را تجربه خواهند کرد. از سوى ديگر، هنگامى‌که جهانگردان به مقررات و اصول فرهنگى آن جامعه احترام نگذارند يا آنها را نقض کنند، معمولاً جامعهٔ ميزبان از آن چشم‌پوشى مى‌کند، ولى اگر جامعهٔ ميزبان پيوسته خود را تحقيرشده بيندازد، اين عمل را گستاخى فرهنگى (Cultural arrogance) مى‌نامند. مى‌توان گستاخى فرهنگى را به‌ اين‌صورت تعريف کرد: انجام کارهائى که طبق اصول در قوانين يا مقررات فرهنگى شخص جهانگرد يا مسافر وجود دارد در حالى‌که با انجام آنها به احساسات مردم جامعهٔ ميزبان توجه نمى‌شود.

براى مثال، امکان دارد جهانگردان حريم جامعه‌اى را نقض کنند و به تماشاى مراسم يا جشن‌هائى بروند که از نظر جامعهٔ ميزبان نبايد آن را انجام دهند، يا در جاهائى که عکسبردارى ممنوع است اقدام به عکسبردارى کنند و بدين‌وسيله گستاخى فرهنگى به خرج دهند. به همين شيوه، اگر رفتارهاى جهانگردان با اصول معنوى اخلاقى و مذهبى يک جامعه منافت داشته باشد، موجب برخورد اعضاء آن جامعه با چنين رفتارى خواهد شد؛ براى نمونه، شيوهٔ لباس پوشيدن، لخت و برهنه شدن يا رفتارهاى جنسى در جامعه‌اى که چنين رفتارهائى را خلاف اصول اجتماعى و اخلاقى مى‌داند. امکان دارد ضربهٔ فرهنگى و گستاخى فرهنگي، جهانگردى پايدار را تهديد کند و از نظر فرهنگى ـ اجتماعى اصول اين صنعت را نقض نمايد. اگر اثرات منفى (از نظر فرهنگى ـ اجتماعي) از بين نرود، ديدگاه مردم محلى را نسبت به اين صنعت تغيير خواهد داد، آنها نسبت به جهانگردى و جهانگردان که در واکنش‌هاى خود حرکاتى ناشايست انجام مى‌دهند، بدبين مى‌شوند، خدماتى ضعيف ارائه مى‌دهند و گاهى عليه آنها تظاهراتى سازمان يافته راه مى‌اندازند.