|
| جشن‌ها و سرورها، استان آذربايجان غربى
|
|
| همانطور که پيشتر نيز ذکر گرديد استان آذربايجان غربى از ترکيب قومى و دينى متنوعى برخوردار است. هر کدام از اين اقوام به رغم مشابهت‌‌هاى فرهنگى و رفتارى، به نسبت‌هاى متفاوت شيوه‌هاى خاصى براى برگزارى مراسم و آئين‌هاى خود دارند. ايلات و عشاير، پيروان اهل تسنن، مسيحيان، شيعيان و پيروان ديگر اديان، در برگزارى مراسم مربوط به جشن‌ها و سرورها، اعياد ملى و مذهبى، سوگ‌ها و عزاها و ساير مراسم، رفتارهاى قومى ويژه‌اى دارند که هر کدام از آنها جاذبه‌هاى خاصى را براى افراد غيربومى و جهانگردان به وجود مى‌آورند. يکى از اين مراسم، جشن‌هاى عروسى است که به ويژه در نقاط روستايى و عشايرى جلوه‌هاى شگفتى دارند. از آنجا که اکثريت ساکنين استان را آذرى تبارها تشکيل مىدهند مراسم مربوط به جشن عروسى در بين آذرى‌ها، به طور فشرده مورد اشاره قرار مى‌گيرند:
|
|
| مراسم مربوط به عروسى در سطح استان و به ويژه در روستاهاى آن معمولاً در فصل پائير انجام مىگيرد. مراسم از روز نشان کردن و نامزدى شروع مى‌شود و در خانهٔ دختر نامزد شده، بازى‌ها، نمايش‌ها و صحنه‌پردازى‌هاى زيادى به راه مى‌افتد. اجراکنندگان اين مراسم غالباً دختران هستند. آنها حتى در نقش مردها نيز بازى‌هايى انجام مىدهند. به علاوه در نقش کسانى که به نوعى در عروسى دخالت دارند نيز در مى‌آيند. مثلاً در نقش مادر زن، پدر شوهر، عاقد و ... مانند آنها.
|
|
| عروسى معمولاً با خواندن سرودها و تصنيف‌ها همراه است. اين تصنيف‌هاى زيبا و تغزلى، حتى طنزآلود در واقع زينت‌بخش مجالس عروسى‌اند و هميشه به همراه موسيقى و رقص اجرا مى‌شوند.
|
|
| مراسم عروسى در چند مرحله است از جمله خواستگارى، عقد، نامزد کردن و نشان بردن، شب حنابندان، بردن جهيزيه و غيره، همچنين «پاينده‌تخت» انجام مىگيرد. هر مرحله نيز براى خود سرودها و آوازهاى خاصى دارد که خصوصيات همان مرحله را نشان مى‌دهد.
|
|
| خواندن سرودهاى مربوط به مادرشوهر عروس از جالب‌ترين مراسم است. شکى نيست که بين عروسان و مادرشوهران هميشه به نوعى کشاکش بوده است. اين کشاکش از زبان مادر شوهر که نقش آن را يکى از دخترها به عهده مىگيرد به شکل طنزآميزى ايفا مى‌گردد. گفت‌وگوهاى رد و بدل شده بين عروس و مادرشوهر که معمولاً موزون و توأم با رقص اجراکنندگان است؛ تصويرى واقعى از زندگى نوعروسانى است که در شروع زندگى مشترک خود بنا به ملاحظات فرهنگى خاص منطقه، مجبور به زندگى در کنار مادر شوهر و ساير اعضاى خانواده داماد هستند. البته به تدريج اين نوع ترکيب خانوادگى خصوصاً در شهرها منسوخ شده و در حال حاضر خاص مناطق روستايى و عشاير منطقه است.
|
|
| اولين مرحلهٔ مراسم ازدواج در ميان ايلات و عشاير استان، مراسم خواستگارى است که معمولاً ريش سفيدى از طرف خانوادهٔ پسر به خانهٔ دختر مى‌رود و مراسم خواستگارى را به جا مى‌آورد. وقتى موافقت کامل حاصل شد بستگان پسر با کله‌قند وارد خانهٔ دختر مى‌شوند و در مورد شيربها صحبت مىکنند. شيربها نسبت به وضع خانوادهٔ دختر از ۵۰ تا ۲۰۰ گوسفند، چند رأس اسب و گاو، چند دست خلعت و غيره مى‌باشد. هرچه تعداد گوسفندها بيشتر باشد طلا و غيره نيز به همان نسبت زيادتر خواهد بود. خانوادهٔ پسر نمى‌توانند از قبول مقدار شيربها خوددارى کنند، زيرا ديگر کسى به آنها دختر نمى‌دهد. پس از موافقت خانوادهٔ پسر، شيربها را به خانهٔ عروس مى‌برند و تحويل مىدهند و روز عروسى معين مى‌شود.
|
|
| حضور مدعوين در روز عروسى اجبارى است و پيشکش‌هايى از قبيل پول، گوسفند يا هديه‌هاى ديگر به داماد مىدهند. جشن عروسى سه روز طول مى‌کشد. آنگاه عروس را سواره به سوى خانهٔ داماد حرکت مىدهند که در اين حال سواران، پيشاپيش عروس مى‌تازند و هر کسى که زودتر به خانهٔ داماد برسد جايزه‌اى مىگيرد. داماد نيز به خانهٔ يکى از اقوام خود مى‌رود و لباس جديد خود را مى‌پوشد. معمولاً زن همين خانواده به عنوان ينگه (همراه) عروس، او را به حجله مى‌برد. هرگاه کسى بخواهد عروس را ببيند بايد رونما بدهد، هرگاه عروس باکره نباشد، فرداى آن روز او را سوار الاغ مىکنند و او را با تحقير و توهين به خانهٔ پدرش مى‌فرستند.
|
|
| جشن‌ها و سرورها، استان همدان
|
|
| جشن‌هاى مرسوم در استان همدان، مانند ديگر نقاط ايران به دو گروه جشن‌هاى مذهبى و ملى تقسيم مى‌شوند. جشن‌هاى مذهبى عيدهايى هستند که در روز تولد امامان و معصومان، عيد قربان، عيد غدير خم، عيد فطر و ديگر عيدها برگزار مى‌شود. در چنين روزهايى، خيابان‌ها آذين‌بندى مى‌شوند و صاحبان مغازه‌ها با نقل و شيرينى از مردم پذيرايى مىکنند. مردم در مسجدها و تکيه‌ها گرد هم مى‌آيند و مراسم خاص مذهبى مانند نماز خواندن، گوش دادن به وعظ و مانند آن را برگزار مىکنند.
|
|
| از جشن‌هاى ملى مى‌توان به جشن نوروز باستانى اشاره کرد که مانند ديگر نقاط ايران با ويژگى‌هاى کم و بيش مشابه برگزار مى‌شود. خانه تکانى، کاشت سبزه، خريد وسايل و لباس نو براى خود و افراد خانواده، دور ريختن وسايل شکسته و کهنه، برگزارى مراسم چهارشنبه سورى و پريدن از روى آتش، فال‌گوش ايستادن، قاشق‌زنى و جز آن، از جمله مراسمى است که همزمان با فرا رسيدن سال نو برگزار مى‌شود.
|
|
| مردم سال نو را با پختن سبزى پلو با ماهى، چيدن سفره هفت‌سين و گذاشتن آينه و قرآن و ماهى و شيرينى در کنار سفرهٔ هفت‌سين گرامى مى‌دارند. آنها در هنگام تحويل سال، همهٔ چراغ‌هاى خانه را روشن مىکنند و با روشنى و نور وارد سال نو مى‌شوند. عيدى دادن به افراد خانواده، از ديگر رسم‌هاى عيد نوروز است که با ديد و بازديدهايِ نوروزى و تبريک سال نو به يکديگر، مراسم نوروزى را تکميل مى‌کند.
|
|
| از جشن‌هايى که مردم در سطح استان برگزار مىکنند، مى‌توان به جشن عروسى، تولد نوزاد و جشن ختنه‌سوران اشاره کرد.
|
|
| مراسم عروسى با خواستگارى و مراسم مربوط به آن آغاز مى‌شود و با مراسم شب بله‌برون يا نامزدى ادامه مى‌يابد. در اين مرحله از مراسم، براى عروس و داماد خريد مىکنند که شامل طلا و زيور و لباس عروس و حلقه‌هاى نامزدى براى عروس و داماد است. پس از برگزارى مراسم عقدکنان، نوبت به شب حنابندان مى‌رسد که با شادى و هلهله‌اى ويژه برگزار مى‌شود : حنا همراه با تشريفاتى ويژه از خانهٔ داماد به خانهٔ عروس برده مى‌شود و هر کس مقدارى از حنا را بر مى‌دارد، بر کف دست خود مى‌گذارد و براى عروس و داماد آرزوى خوشبختى و سعادت مى‌کند.
|
|
| مراسم بله‌برون يا شيرينى‌خوران نيز مانند مراسم حنابندان در خانهٔ عروس برگزار مى‌شود و طى آن خانوادهٔ داماد يک کله قند با گل و شيرينى به خانهٔ عروس مى‌برند و پس از توافق‌هاى انجام شده در زمينهٔ مقدار مهريه و شيربها و تاريخ عروسى، قندى را که خانواده داماد آورده است بزرگ خانواده يا ريش سفيد محل مى‌شکند و عروسى را تبريک مى‌گويد.
|
|
| آنچه در گذشته در اين شهر مرسوم بوده و امروزه آثار آن را در روستاها يا خانواده‌هاى سنتى مى‌توان ديد، «رخت بران» است که در فرداى روز «شيرينى خوران» يا «بله‌برون» انجام مىگيرد. بدين‌گونه وقتى براى خريد مى‌روند، براى عروس پارچه هم مى‌خرند و براى دوختن آن، يا خياط را به خانه دعوت مىکنند يا پارچه را به خياط‌‌خانه مى برند و دستور بريدن و دوختن آن را مىدهند.
|
|
| شب عروسى با جشن و سرور و هلهله و شادى همراه است. خانواده‌هاى عروس و داماد در خانهٔ پدرى عروس و داماد به شادى مى‌پردازند و نزديک نيمهٔ شب، خانوادهٔ داماد براى آوردن دختر به همراه ميهمانان خود به خانهٔ پدر عروس مى‌روند. در جريان آوردن عروس، معمولاً خويشان داماد وسائلى را از خانهٔ‌عروس «دزدکي» برمى‌دارند و معتقدند انجام ندادن آن بدشگون است. پس از بردن عروس از خانهٔ پدرى، مدتى او را با خودرو (امروزه) در خيابان‌ها و محله‌هاى اطراف خانه پدرى مى گردانند و سپس به خانهٔ داماد مى‌برند.
|
|
| در فرداى روز عروسى، مراسم «پايِ تخت» (پاتختي) برگزار مى‌شود. در اين مراسم، خانوادهٔ عروس و دوستان و آشنايان براى ديدار از عروس و داماد و آرزوى خوشبختى براى آنها در آغاز زندگى مشترکشان به خانهٔ داماد دعوت مى‌شوند و آنها هديهٔ خود را در اين روز تحويل مىدهند. خانوادهٔ عروس هم در اين روز «شيرين‌پلو» مى‌پزند و آن را براى برگزارى مراسم «پاى‌تخت» به خانهٔ داماد مى‌برند.
|
|
| از جشن‌هاى مرسوم ديگر در استان همدان «جشن شب هفت نوزاد» است. اين مراسم همراه با ميهمانى برگزار مى‌شود. به هنگام اذان مغرب، اذان و اقامه را همراه با شهادتين در گوش نوزاد مى‌خوانند و نام‌هايى را که براى او برگزيده‌اند در لابه‌لاى اوراق قرآن مجيد قرار مىدهند و اسمى را که از لاى ورق قرآن مجيد بيرون آيد، روى نوزاد مى‌گذارند.
|
|
| برگزارى مراسم «جشن تولد» نيز در اين خطه چون ديگر نقاط کشور مرسوم شده است. در اين مراسم، والدين کودک روز تولد را جشن مى‌گيرند و از ميهمانان دعوت شده پذيرايى مىکنند. دعوت‌شدگان از دوستان کودک يا افراد فاميل هستند و با تقديم هديه‌اى، اين روز را گرامى مى‌دارند.
|
|
| «جشن ختنه‌سوران» يکى ديگر از مراسم منطقه است که امروزه کم و بيش منسوخ شده است و معمولاً پدر و مادرها، کودکان خود را در دورهٔ نوزادى در بيمارستان‌ها يا کلينيک‌هاى خصوصى ختنه مىکنند.
|
|
| جشن‌ها و سرورها، استان خوزستان
|
|
| مردم خوزستان مراسم همهٔ اعياد ملى و اسلامى را برگزار مىکنند. اين اعياد عبارتند از: عيد فطر، عيد قربان، عيد نوروز، مراسم ميلاد حضرت پيامبر (ص)، حضرت على (ع)، حضرت ولى عصر (عج) و ميلاد فاطمهٔ زهرا (ع)، ميلاد حضرت امام حسن و ... در روز عيد فطر مردم خوزستان ابتدا نماز عيد برگزار مىکنند، سپس به ديد و بازديد مى‌روند و چنانچه کدورتى در ميان باشد به کمک بزرگان برطرف مى‌سازند. لباس نو مى‌پوشند و به ديدار يکديگر مى‌روند. برخى ديگر از عرب‌هاى خوزستان يکجا جمع مى‌شوند و با شادى به منزل شيخ طايفه مى‌روند و در مهمانخانه‌اى که از چوب نى و حصير ساخته شده است، قهوه و ناهار مى‌خورند و به اتفاق شيخ طايفه و بزرگان تيره‌ها و ريش سفيدان به عيد مبارکى مى‌روند. اين عيد به مدت ۷ روز ادامه مى‌يابد.
|
|
| در عيد قربان گوسفند قربانى مىکنند و يک روز تمام را به جشن و شادى مى‌گذرانند. معمولاً جهت زيارت اهل قبور به گورستان مى‌روند. سپس مانند عيد فطر به خانهٔ رئيس طايفه مى‌روند و گوسفند يا گاوى را قربانى مىکنند. عيد نوروز نيز براى اهالى خوزستان بسيار حائز اهميت است و در روز سيزده نوروز به کشتزارها مى‌روند. از آداب کهن اين منطقه که از قرن‌ها پيش همچنان پابرجاست، گرامى داشتن نوروز و آتش‌افروزى چهارشنبه‌سورى است، در آخرين چهارشنبه هر سال مردم به ويژه کودکان و نوجوانان با پوشال و هيزم در چند نقطه آتش روش مىکنند و از آن مى‌پرند و جملهٔ معروف، سرخى تو از من، زردى من از تو را تکرار مىکنند و با هلهله و شادى از نوروز استقبال مىکنند.
|
|
| جشن‌ها و سرورها، استان زنجان
|
|
| مردم زنجان و روستاها و شهرهاى اطراف آن، مانند مردم ديگر شهرها و روستاهاى کشور باورها و عادت‌هاى فراوانى داشته‌اند که تعدادى از آنها با گذشت زمان و تغييراتى که در نظام زندگى به وجود آمده است، يا از بين رفته‌اند و يا آهسته‌آهسته به دست فراموشى سپرده مى‌شوند.
|
|
| مهم‌ترين انواع آيين‌ها و رسم‌هاى شاد ، عيدهاى ملى و مذهبى و جشن عروسى‌اند.
|
