ساختمان چشم

کره چشم

کره چشم که عضو اصلى بينايى است و شکل کرهٔ نامنظمى دارد که قطر آن در جهت جلو و عقب ۲۴ تا ۲۵ ميلى‌متر و در جهت پهلوها ۲۳ تا ۲۴ ميلى‌متر است. ديوارهٔ کرهٔ چشم از ۳ لايه تشکيل گرديده به ترتيب از خارج به داخل عبارتند از:

لايهٔ خارجى يا صلبيه (Sclera)

پوشش سخت بيرونى کرهٔ چشم را صلبيه يا سفيدى چشم مى‌نامند که ماهيچه‌هاى خارجى چشم به آن متصل مى‌شوند. قسمت جلوى صلبيه برجسته و شفاف است و قرنيه خوانده مى‌شود.

لايهٔ ميانى

- مشيميه (Choroid):

که تمام سطح داخل صلبيه را مى‌پوشاند، داراى عروق و رنگ‌دانه‌هاى تيرهٔ فراوان است و از نفوذ نور به داخل کرهٔ چشم جلوگيرى مى‌کند و تغذيهٔ لايهٔ خارجى را نيز به عهده دارد.

- جسم مژگانى (Ciliary-Body):

در جلوترين قسمت مشيميه و در حاشيهٔ عدسى چشم قرار دارد. جسم مژگانى از زوايد مژگانى و ماهيچه‌هاى مژگانى تشکيل شده است. با انقباض و انبساط ماهيچه‌هاى مژگانى قدرت عدسى چشم تغيير مى‌کند. به اين ترتيب که براى ديد اشياء دور عدسى باريک و براى ديد اشياء نزديک کلفت مى‌شود. تغيير شکل عدسى به نوبهٔ خود باعث شکست نور و افتادن تصوير اشياء بر روى شبکيه مى‌شود.

- عنبيه (Iris):

سومين قسمت تشکيل‌‌دهندهٔ لايه مياني، ديافراگمى است که پشت قرنيه و جلوى عدسى چشم قرار دارد. پردهٔ عنبيه به رنگ‌هاى مختلف است و رنگ چشم در افراد بستگى به رنگ عنبيه دارد. در وسط عنبيه يک سوراخ کاملاً گرد قرار گرفته که مردمک ناميده مى‌شود. مردمک مقدار نورى را که به داخل چشم نفوذ مى‌کند تنظيم مى‌نمايد. عنبيه از تارهاى ماهيچه‌اى حلقوى و شعاعى تشکيل شده است. تارهاى حلقوى در نور زياد يا ديد نزديک مردمک را تنگ مى‌کنند، بر عکس در نور کم و يا ديد دور سوراخ مردمک توسط تارهاى شعاعى گشاد مى‌شود.

عدسى که در پشت عنبيه قرار دارد کره چشم را از داخل به ۲ بخش تقسيم مى‌کند. فضاى بين عدسى و قرنيه را مايع زلاليه و فضاى بين عدسى و شبکيه را مايع زجاجيه پر کرده است. مايع زلاليه توسط زوائد مژگانى ترشح و توليد مى‌شود. چنان‌چه در ترشح، جذب و جريان اين مايع اختلالى پيدا شود که سبب زياد شدن فشار داخل چشم گردد بيمارى آب‌سياه يا گلوکوم (Glaucoma) ايجاد مى‌شود که اگر فوراً درمان نشود سبب کورى مى‌گردد. قسمت‌هايى از چشم مانند عدسى و قرنيه که عروق تغذيه‌اى ندارند توسط مايع زلاليه تغذيه مى‌شوند.

مايع زجاجيه، مادهٔ لغزنده نسبتاً غليظى است که بخش پسين کرهٔ چشم را پر مى‌کند. چنان‌چه به علت بريدگى کرهٔ چشم، اين مايع خارج شود دوباره ترشح نمى‌گردد و ممکن است کورى پيش بيايد. در اين مورد علت کورى پوسته پوسته و کنده شدن شبکيه از طبقات عمقى آن است. عمل مايع زجاجيه که ماده‌اى است کاملاً شفاف علاوه بر حفظ شکل کروى کرهٔ چشم، گذراندن و شکست نور است.

لايهٔ درونى کره چشم يا شبکيه (Retina)

طبقهٔ سوم و داخلى کرهٔ چشم، طبقه عصبى است که از ياخته‌هاى گيرندهٔ بينايى تشکيل شده و در داخل مشيميه قرار گرفته است. در مرکز شبکيه ناحيهٔ بيضى شکل زردرنگى در حدود يک ميلى‌متر مربع وجود دارد که لکهٔ زرد (Macula) ناميده مى‌شود. مرکز لکهٔ زرد فرو رفته است و قدرت بينايى در اين نقطه بيشتر از ديگر نقاط شبکيه است، چون ياخته‌‌هاى گيرندهٔ بينايى در آن فراوان است. از لکهٔ زرد در حدود ۳ ميلى‌متر به سمت بينى صفحهٔ بينايى قرار دارد که محل شروع عصب بينايى است.

صفحه بينايى (Optic - Disc) تنها ناحيه‌اى از شبکيه است که فاقد ياخته‌هاى گيرندهٔ بينايى است. در اين ناحيه بينايى وجود ندارد و از اين‌رو اين نقطه را نقطهٔ کور مى‌نامند. اعصاب بينايى چشم چپ و راست که از صفحهٔ بينايى شروع مى‌شوند در زير مغز مياني، تارهاى آنها به شکل ضرب‌در يکديگر را قطع مى‌کنند و چهارراه بينايى (Optic - Chiasma) را به‌وجود مى‌آورند. از اين محل تارهاى عصبى از هر سو به مغز ميانى مى‌رسد. تحريکات عصبى از اين نقطه به‌وسيلهٔ ياخته‌هاى عصبى مخصوص به قطعهٔ پس‌سرى مغز که مرکز بينايى است هدايت مى‌شود.

ضمائم چشم

ضمائم چشم که به کار حفاظت و حرکت دادن و تسهيل کار چشم مى‌آيند و عبارتند از: کاسه چشم، پلک و ابرو، پردهٔ ملتحمه، غده‌ها و مجارى اشکى و ماهيچه‌هاى گردانندهٔ چشم.