دوشنبه, ۱۰ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 29 April, 2024
مجله ویستا

مجرای تخم‌مرغ (Oviduct)


بعد از اينکه زرده رسيده از تخمدان رها و به داخل شيپور افتاد در مجراى تخم بقيه قسمت‌هاى تخم‌مرغ ساخته مى‌شود. مجراى اوى‌دوکت در مرغ از چند قسمت تشکيل شده است که هر ناحيه در ساختن قسمتى از تخم‌مرغ نقشى به‌عهده دارند اين قسمت‌ها به ترتيب عبارت است از:
۱. ناحيه فاتل يا شيپور مجراى تخمدان: Funnell يا (Infundiblim) زرده بعد از اينکه از تخمدان جدا شد مستقيماً به داخل شيپور مى‌افتد و از آنجا با حرکت دودى به‌طرف جلو رانده مى‌شود شيپور مجراى تخمدان دو وظيفه دارد:
- اولاً گرفتن زرده از تخمدان و انتقال زرده به قسمت‌هاى ديگر مجراى تخم.
- ثانياً بارورى يا برخورد اسپرماتوزوئيد و اوول.
۲. ناحيه ماگنوم Megnum: در اين منطقه زرده در حدود ۳ ساعت توقف مى‌کند توسط غدد ترحشى اين ناحيه قسمت‌هاى سفيده غليظ و غشاء شالاژ تشکيل مى‌شود. اين غشاء معمولاً در سفيده قرار گرفته ولى به دور زرده تا مى‌خورد.
۳. ناحيه استى‌موس Isthmus: زرده که دور آن را سفيده غليظ فرا گرفته بر اثر حرکت دودى به ناحيه استى‌موس مى‌رسد. در اين ناحيه سفيده رقيق و دو غشاء پوسته تشکيل مى‌شود و تخم‌مرغ فرم و قالب مى‌گيرد و دو قطر بزرگ و کوچک آن قابل تشخيص مى‌شود. مدت توقف تخم در اين ناحيه يک و يک‌چهارم ساعت است.
۴. ناحيه اتروس Uterus: مدت توقف تخم‌مرغ در اين ناحيه بيشتر از قسمت‌هاى ديگر و در حدود ۲۰ ساعت مى‌باشد و در اين ناحيه ساختمان سفيده و پوسته‌ها تکميل مى‌شود. دو غشائى که دور تخم‌مرغ را فرا گرفته از هم جدا مى‌شوند و در ناحيه پهن تخم‌مرغ محوطه‌اى را به نام اتاقک هوائى Air sac مى‌سازند.
در طى مدتى‌که تخم‌مرغ در ناحيه اتروس توقف مى‌کند به‌وسيله غدد مترشحه آن پوسته اصلى تخم‌مرغ (Shell) يا صدف ساخته مى‌شود. قسمت اعظم اين ترشحات از کربنات دو کلسيم است که به‌وسيله جريان خون به اتروس حمل مى‌شود. از اين‌رو در مرحله تخمگذارى مقدار خونى که از اوى‌دوکت مى‌گذرد به مراتب بيشتر از موقعى است که مرغ در حال غيرتخمگذارى است. مقدار ترشح کربنات دوکلسيم جيره غذائى بستگى مستقيم دارد. چنانچه مقدار کلسيم جيره غذائى کم باشد پوسته تخم‌مرغ ضعيف و نازک مى‌گردد. رنگدانه‌هائى که سبب رنگ قهوه‌اى يا کرم تخم‌مرغ مى‌شوند نيز در اين ناحيه ترشح مى‌شود.
در ناحيه اتروس بعد از اينکه پوسته صدف کاملاً فرم گرفت در مرحله آخر يک ماده مرطوب و قابل رؤيت به نام Bloom يا Cuticle ترشح مى‌شود و روى خلل و فرج پوست را فرا مى‌گيرد اين ماده سبب ليز شدن تخم‌مرغ و سهولت دفع آن مى‌گردد. بعد از اينکه تخم‌مرغ خارج شد اين ماده به زودى در جوار هوا خشک مى‌شود و مى‌بندد. شستشوى تخم‌مرغ سبب زائل شدن اين غشاء مى‌گردد و نگهدارى تخم‌مرغ را مشکل‌تر مى‌نمايد.
قبل از اينکه تخم‌مرغ در اتروس به مرحله سخت شدن برسد به‌وسيلهٔ لمس کردن شکم مى‌توان وجود آن را به‌خصوص در صبح زود حس کرد. از اين عمل براى تشخيص مرغ تخمى از غير تخمى مى‌توان استفاده نمود.
۵. ناحيه مهبل Vagin: در ناحيه مهبل تخم‌مرغ براى مدت کمى توقف مى‌کند عمل مهبل منحصراً عبور دادن تخم‌مرغ است. وقتى‌که تخم‌مرغ به اين ناحيه رسيد پرنده بر اثر رفلکس احساس دفع مى‌کند و از ناحيه واژن بر اثر انقباض و انبساط عضلات و حرکات دودى به تخم‌مرغ فشار وارد مى‌آيد و آن را به طرف کلوآک مى‌راند. کلوآک در نتيجه فشار، باز و حرکات مخصوص تخم‌مرغ از بدن خارج مى‌شود و به اصطلاح تخم‌گذارى انجام مى‌يابد.
   جدول وظايف قسمت‌هاى مختلف مجراى تخم
ناحيه طول به حسب سانتى‌متر مدت توقف کار انجام شده
کانال Funnel ۵-۴ ۱۵ دقيقه ۱. گرفتن زرده از تخمدان
۲. برخورد اسپرماتوزوئيد و اوول
ناحيه ماگنوم ۳۳ ۴-۳ ساعت ساختن سفيده غليظ و رقيق
ساختن غشاء شالاژا
ناحيه استى‌موس ۱۰ يک و يک‌چهارم ساختن غشاءهاى پوسته و بقيه
ناحيه اوتروس ۱۰-۱۲ ۱۸-۲۳ ساختن پوسته اصلى (صدف)
مهبل ۴-۵ ۳ دقيقه عبور تخم‌مرغ


همچنین مشاهده کنید